Sestigdelige siklus

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Hemelstam.

Die 10 Hemelstamme is ’n kombinasie van die Vyf Elemente en jin en jang.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Aardtak.

Die 12 Aardtakke is nie net vir die kalender gebruik nie, maar elk is ook aan ’n dier toegeken. In die Weste word dié diere dikwels aan die diereriem gelykgestel, maar eintlik het die twee stelle diere niks met mekaar te doen nie. Die Chinese Aardtakke (dieretekens) is ook vir ander dinge gebruik, soos maande, dubbelure, windrigtings, ens.

In verskillende kulture word verskillende diername gebruik. In Viëtnam word die Konyn byvoorbeeld met die Kat vervang.

Die verhouding tussen siklus- en onlangse Gregoriaanse jare.

Die sestigdelige siklus is sedert die Han-dinastie gebruik om jare te benoem, maar dit kan retrospektief ook vir vroeëre jare gebruik word. Omdat die siklus homself herhaal, kan dit nie vir ’n spesifieke jaar gebruik word sonder bykomende inligting nie, soos die Chinese eranaam.[3] Die jaar begin met die Nuwejaar van wie ook die kalender gebruik. In China verander die siklusjaar gewoonlik op die Chinese Maannuwejaar. In Japan het dit tot onlangs op die Japannese Maannuwejaar verander, maar dit is nou 1 Januarie. ’n Mens moet dit dus in gedagte hou wanneer jy ’n siklusjaar in ’n Gregoriaanse jaar wil omskakel. Die volgende omskakelings gebruik die Chinese datums ná die Maannuwejaar. Om die ooreenstemmende siklusjare in die datums voor die Maannuwejaar te vind, sal die Gregoriaanse jaar met 1 verminder moet word.

As voorbeeld was die jaar 2697 v.C. (of -2696) – tradisioneel die eerste jaar van die bewind van die legendariese Geel Keiser – die eerste jaar (甲子; jiǎzǐ) van ’n siklus. 2700 jaar later, in 4 n.C. (die duur van 45 sestigjaarsiklusse), was ook die begin van ’n nuwe siklus. Net so was 1980 jaar later, 1984, die begin van ’n nuwe siklus.

Om die ekwivalent van ’n Gregoriaanse jaar in die sestigjarige siklus te vind, gebruik een van die metodes hier onder.

1. Vir enige jaar ná 4 n.C. kan die ekwivalente siklusjaar gevind word deur 3 van die Gregoriaanse jaar af te trek, dit deur 60 te deel en die resgetal te neem. Sien die voorbeeld onder.
2. Vir enige jaar voor 1 n.C., kan die ekwivalente siklusjaar gevind word deur 2 by die Gregoriaanse jaar te tel (in v.C.), dit deur 60 te deel, en die resgetal van 60 af te trek.
3. 1, 2 en 3 n.C. stem ooreen met onderskeidelik die 58ste, 59ste en 60ste jaar van die sestigdelige siklus.
4. Die formule vir die jare n.C. is (jaar - 3 of + 57) mod 60 en vir jare v.C. is 60 - (jaar + 2) mod 60.

Die resultaat sal ’n getal tussen 0 en 59 wees, wat sal ooreenstem met die jaarvolgorde in die siklus; as die resgetal 0 is, stem dit ooreen met die 60ste jaar van die siklus. As die eerste metode gebruik word, is die ekwivalente siklusjaar van 2012 n.C. die 29ste jaar (壬辰; rén-chén), as (2012 - 3) mod 60 = 29 (dit is: die resgetal van (2012 - 3) gedeel deur 60 is 29). As die tweede metode gebruik word, sal die ekwivalente siklusjaar van 221 v.C. wees die 17de jaar (庚辰; gēng-chén), as 60 - [(221 + 2) mod 60] = 17 (dit is: 60 minus die resgetal van (221 + 2) gedeel deur 60 is 17).

’n Voorbeeld om die teken vir 1967 vas te stel:

1. 1967 – 3 = 1964 ("trek 3 van die Gregoriaanse jaar af")
2. 1964 ÷ 60 = 32 ("gedeel deur 60 en ignoreer enige breuk")
3. 1964 – (60 × 32) = 44 ("neem die resgetal")
4. Kyk na die tabel hier bo, soek 44 in die eerste kolom (No.) en jy kry Vuur-Bok (丁未; dīng-wèi).

’n Voorbeeld om die siklusjaar van die eerste jaar van die bewind van Qin Shi Huang (246 v.C.) vas te stel:

1. 246 + 2 = 248 ("tel 2 by die Gregoriaanse jaar (in v.C.)")
2. 248 ÷ 60 = 4 ("deel deur 60 en ignoreer enige breuk")
3. 248 – (60 × 4) = 8 ("neem die resgetal")
4. 60 – 8 = 52 ("trek die resgetal van 60 af")
5. Kyk op die tabel hier bo vir 52 in die eerste kolom (No.) en jy kry Hout-Konyn (乙卯; yǐ-mǎo).

• Vir ’n jaar n.C., neem die resgetal mod 60, en kyk in die kolom n.C.:
  • 1967 = 60 × 32 + 47. Resgetal is dus 47 en die kolom n.C. van die tabel hier bo gee Vuur-Bok
• Vir ’n jaar v.C., ignoreer die ministeken, neem die resgetal van die jaar mod 60 en kyk in die kolom v.C.:
  • 246 = 60 × 4 + 6. Die resgetal is dus 6 en die kolom v.C. van die tabel gee Hout-Konyn.

Wanneer dié berekenings gedoen word, kan die jaar 246 v.C. nie as -246 n.C. gebruik word nie omdat daar in die Gregoriaanse kalende nie ’n jaar 0 was nie.

Die volgende tabelle wys onlangse jare (op die Gregoriaanse kalender) en hul ooreenstemmende siklusjare:

• Voorbeelde om die Stam-Tak vir 1 Oktober 1949 vas te stel.
  • Stam
    • (dag Stam N + maand Stam N + jaar Stam N + eeu Stam N) = getal van die Stam. Indien meer as 10, trek 10 af totdat die totaal tussen 1 en 10 is.
      • Dag 1: N = 1,
      • Maand Oktober: N = 1,
      • Jaar 49: N = 7,
        • 49 is nie op die tabel nie, so ’n mens moet 49 deur 40 mod. Dit gee jaar 9, wat gevolg kan word om die N vir daardie ry te vind.
      • Eeu 19: N = 2.
    • (1 + 1 + 7 + 2) = 11. Dit is meer as 10, daarom moet 10 afgetrek word totdat die totaal tussen 1 en 10 is.
      • 11 - 10 = 1,
      • Stam = 1, 甲. (Kyk onder 10 Hemelstamme hier bo.)
  • Tak
    • (dag Tak N + maand Tak N + jaar Tak N + eeu Tak N)= getal van die Tak. Indien meer as 12, trek 12 af totdat die totaal tussen 1 en 12 is.
      • Dag 1: N = 1,
      • Maand Oktober: N = 5,
      • Jaar 49: N = 5,
        • Weer is 49 nie op die tabel vir jaar nie. Mod 49 deur 16 en dit gee 1, wat opgesoek kan word om die N van daardie ry te vind.
      • Eeu 19: N = 2.
    • (1 + 5 + 5 + 2) = 13. Omdat dit meer as 12 is, trek 12 af totdat die totaal tussen 1 en 12 is.
      • 13 - 12 = 1,
      • Tak = 1, 子. (Kyk onder 12 Aardtakke hier bo.)
  • Stam-Tak = 1, 1 甲子, 1 in sestigdelige siklus).