São João

In die skeepvaartgeskiedenis van die wêreld is daar min tragedies wat met die ondergang van die galjoen São João (Sint Johannes) vergelyk kan word. Die São João was die spogskip van die Portugese handelsvloot en op daardie tydstip die ryksbelaaide Portugese skip wat Indië ooit verlaat het. Die stranding van hierdie skip op 11 Junie 1552 langs die kus van die Transkei was die eerste van 'n hele reeks soortgelyke skeepsrampe.

Op 3 Februarie 1552 het die skip onder bevel van kapt. Manuel de Sousa Sepùlvida die hawe van Cochin aan die Malabarkus op pad na Lissabon verlaat. Dit was oorlaai met slawe, peper, tekstiel en porselein. Stormagtige weersomstandighede waai die skip verby die Transkeise kus en Kaap Agulhas tot suidwes van die Kaap die Goeie Hoop. Toe die wind draai, is die skip weer aan die kus van Pondoland. In die rukwinde skeur die seile, breek die maste en die roer en die skip begin selfs lek. Net oos van die Mtamvunarivier is die ankers uitgegooi. Selfs 'n ankerkabel breek. In die branding verbrokkel die hele skip en 40 Portugese en 70 slawe laat die lewe. Ongeveer 'n 500 mense bereik die strand, waarvan verskeie ernstig beseer is deur drywende wrakstukke.

Na 12 dae in 'n tydelike skuiling by 'n varswaterbron begin die oorlewendes op 'n staptog noordooswaarts na Delagoabaai. Omdat kapt. De Sousa nie meer by sy volle verstand was nie, strompel die groep leierloos in verskeie rigtings voort. Talle sterf weens hongersnood, dors, ontbering of sneuwel in gevegte met die plaaslike bevolking. Sommige sterf selfs weens aanvalle deur wilde diere. Na nagenoeg 'n jaar bereik slegs 25 oorlewendes Mosambiek.

Dit is nie seker waar die presiese plek van die stranding was nie. Porseleinskerwe op die strand dui op 'n plek effens noordoos van die mond van die Mtamvunarivier naby Port Edward. Die naam van die dorp Port St. Johns aan die kus van Pondoland in die Oos-Kaap herdenk hierdie skeepsramp.