Rwanda

Kaart van Rwanda

Die Rwandese president Paul Kagame

'n Rekonstruksie van die Rwandese koning se paleis by Nyanza

Die bevolking is jonk en oorheersend landelik, met een van die digsbevolkte lande in Afrika. Rwandese kom uit net een kulturele- en taalgroep, die Banyarwanda, hoewel daar binne hierdie groep drie subgroepe is: die Hutu, Tutsi en Twa. Die Twa is die woudbewoners, die pigmee, wat Rwanda se oudste afstammelinge is. Navorsers verskil oor die oorsprong en verskille tussen die Hutu en Tutsi; sommiges glo dat die verskille sy oorsprong het uit die sosiale kastestelsel binne 'n enkele stam, terwyl ander weer glo dat die Hutu en Tutsi afsonderlik, en vanuit verskillende gebiede, in die land aangekom het. Christendom is die grootste geloof in die land en die vernaamste spreektaal is Kinyarwanda, wat deur die meeste Rwandese gepraat word, met Engels en Frans as ampstale. Die president is Paul Kagame van die Rwandese Patriotiese Front (RPF), wat sedert 2000 die land regeer. Korrupsie is min in Rwanda, in vergelyking met sy buurlande, maar menseregteorganisasies reken dat opposisiepartye en vryheid van spraak onderdruk word. Die land is sedert die voor-koloniale tydperk deur 'n opdraggewende administratiewe hiërargie regeer. Rwanda is net een van twee lande ter wêreld waar vroue die meerderheid in die parlement het.

Jagter-versamelaars het hul eerste gedurende die steen- en ystertydperke in die gebied gevestig met die Bantoevolke wat hulle gevolg het. Die bevolking is eers in familiegroepe saamgesnoer en later is 'n koninkryk gevorm. Die Koninkryk van Rwanda is sedert die middel-18de eeu deur 'n Tutsi-koning oorheers wat die ander militêr oorwin, die mag gesentraliseer, en later anti-Hutu beleide toegepas het. Die Duitse koloniale ryk het in 1884 Rwanda gekoloniseer as deel van Duits-Oos-Afrika, gevolg deur die Belgiese koloniale ryk wat die land in 1916 gedurende die Eerste Wêreldoorlog beset het. Beide Europese moondhede het deur die konings regeer en 'n pro-Tutsi beleid gevolg. Die Hutu-bevolking het in 1959 in opstand gekom. Hulle het talle Tutsis uitgemoor en uiteindelik daarin geslaag om in 1962 'n onafhanklike Hutu-beheerde staat te stig. In 1990 begin die Rwandese Patriotiese Front onder leiding van die Tutsi 'n burgeroorlog in die land. Vier jaar later slaan Hutu-ekstremiste terug met die 1994 volksmoord toe tussen 500 000 tot 1,3 miljoen Hutus en gematigde Tutsis voor die voet uitgemoor is. Die RPF het die volksmoord met 'n militêre oorwinning tot 'n einde gebring.

Rwanda se ekonomie het swaar gely onder die 1994 Rwandese Volksmoord, maar kon sedertdien daarin slaag om te herstel. Die ekonomie bestaan hoofsaaklik uit bestaansboerdery. Koffie en tee is die vernaamste kontantopbrengste vir die uitvoermark. Toerisme is vinnig besig om toe te neem en die land se vinnigste groeiende mark vir buitelandse valuta. Die land is ook net een van twee lande waar toeriste veilig is om die gorillas in die misberge te besigtig. Musiek en dans is 'n integrale deel van die Rwandese kultuur, in besonder die gebruik van tromme en die goed uitgewerkte intore-dans. Tradisionele kuns- en handwerk word oral in die land bedryf. In Februarie 2017 het Swahili Rwanda se vierde amptelike taal geword, saam met Engels, Frans en Kinyarwanda.[7][8]

Die moderne menslike nedersettings van die hedendaagse Rwanda dateer terug, in sy vroegste tye, na die laaste glasiale tyd, in die Neolitikum-periode van omstreeks 8000 v.C., of uit die periode hierna van omstreeks 3000 v.C.[9] Argeologiese uitgrawings het op bewyse afgekom van yl jagter-versamelaar nedersettings in die laat steentydperk, gevolg deur 'n groter bevolking in die vroeë ystertydperk, waar potte en ysterware gemaak is.[10][11] Hierdie eerste bewoners was die voorsate van die Twa, die pigmee jagter-versamelaars wat vandag nog in Rwanda aangetref word.[12]

Tussen 700 v.C. en 1500 n.C. het 'n aantal van die Bantoevolke na Rwanda migreer en die woud skoongemaak vir landbouverbouing.[12][13] Die woudwonende Twa het die meeste van hul habitat verloor en na die berghange uitgewyk.[14] Historici het verskeie teorieë oor die aard van die Bantoe se migrasie. Een hiervan is dat die eerste setlaars die Hutu was, terwyl die Tutsi later gekom en 'n kenmerkende rasgroep, moontlik van Koesjitiese-oorsprong, in Rwanda geskep het.[15] 'n Alternatiewe teorie is dat die migrasie stadig en stelselmatig was, met die inkomende groepe wat eerder by die bestaande groepe ingeskakel het, as om hulle te oorwin.[12][16] Ingevolge dié teorie het die Hutu- en Tutsi-kenmerke later ontwikkel en was dit eerder 'n klasseverskil as 'n rasverskil.[17][18]

Rwandese volksmoord

Juvénal Habyarimana, president vanaf 1973 tot 1994. Die neerskiet van sy vliegtuig het waarskynlik in 1994 tot die Rwandese volksmoord gelei.

Skedels in die monument van Nyamata by die Rwandese hoofstad Kigali

Sedert 1959 het daar gewelddadige etniese konflik tussen die Hutu en die Tutsi ontstaan as gevolg van politieke verskille. Dit het in 1994 'n hoogtepunt bereik toe bykans een miljoen mense in Rwanda vermoor is. Die een groep het nie die ander lewensruimte in Rwanda gegun nie en 'n bittere haat het tussen die twee faksies ontstaan. Wedersydse moorde het plaasgevind. Die konflik is in die meeste gevalle nie met bomme en gewere besleg nie, maar met pangas. Mans, vroue en kinders is voor die voet doodgekap. Een van die ergste gevalle van massamoord was toe honderde mense met pangas tereggestel is en die lyke in 'n kerk gelaat is om as afskrikmiddel te dien.

Teeveldwerkers in Rwanda

Oeste uit bestaansboerdery in die land sluit matoke (groen piesangs) in wat meer as 'n derde van Rwanda se landbougrond beslaan, asook aartappels, bone, patats, kassawe, koring en mielies.[19] Koffie en tee is die vernaamste kontantgewasse vir die uitvoermark. Die hoogte bo seespieël, steil hoogtes en vulkaniese grond skep uitstekende toestande vir koffie- en teeverbouing. Rwanda se bestaan uit die uitvoer van landbouprodukte maak die land baie kwesbaar vir die wisselende internasionale pryse van landbouprodukte.[20] Diere wat in die land voorkom is beeste, bokke, skape, varke, hoenders en konyne wat wissel in getalle soos die landelike omgewing afwissel.[21] Die produseringsproses is hoofsaaklik tradisioneel van aard, hoewel daar 'n hele paar intensiewe suiwelplase rondom Kigali is.[21] 'n Tekort aan landbougrond en water, onvoldoende en swak gehalte van voer vir die diere en knaende epidemies en swak veeartsenydienste striem die suiwelbedryf baie erg. Daar word op die mere gehengel, maar die vis is baie uitgedun en daar word deesdae lewendige vis ingevoer om die visbedryf weer aan die gang te kry.[22]

Die Rwandese en Ugandese nasionale krieketspanne in Desember 2020

Krieket word as een van die vinnigste groeiende sportsoorte in Rwanda beskou.[23] Dié sport het in gewildheid toegeneem toe vlugtelinge uit Kenia, waar hulle dié sport aangeleer het, begin terugkeer.[24][25] Die Rwandese Krieketvereniging (RCA) is in 1999 gestig en in 2003 deur die Internasionale Krieketraad erken. Die ontwikkeling van die sport in die land is ondersteun deur die VK-gebaseerde liefdadigheidsorganisasie Krieket Sonder Grense, wat daarop gemik is om Vigs/MIV-bewustheid deur die spel te verbeter,[26] en deur die Marylebone-krieketklub se stigting. Laasgenoemde ondersteun 'n projek om 'n nasionale krieketveld by die buitewyke van Kigali op te rig.[23][25] Rwanda se lidmaatskap in die Britse Statebond het ook gehelp om krieket in die land gewild te maak, met beide mans en vroue wat dit by weeshuise, skole, universiteite en krieketklubs speel.[25]

Algemeen

• (en) "Rwanda". Encyclopædia Britannica. Besoek op 16 Januarie 2022.
• (en) "Rwanda". Central Intelligence Agency. Besoek op 16 Januarie 2022.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Rwanda.

• (en) The Republic of Rwanda (amptelike webwerf)

Algemeen

• (en) "Rwanda" Geargiveer 24 Desember 2018 op Wayback Machine
• (en) Rwanda-profiel van die BBC News

Toerisme

• (en) Toerisme-inligting oor Rwanda op Wikivoyage
• (en) Rwanda Tourism (amptelike webwerf van Rwanda se Toerismeraad)
• Visit Rwanda