Rooiwier
Rooiwiere (klas Rhodophyta) leef veraf in tropiese see en hul naam is afkomstig van hul rooi kleur, wat deur die aanwesigheid van 'n aantal uitsonderlike pigmente veroorsaak word. Hierdie pigmente kan selfs in swak lig fotosinteer. Voortplanting kan geslagtelik of ongeslagtelik wees en sommige spesies is ekonomies belangrik.
| Rooiwier | |
|---|---|
 | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | Eukarya |
| (geen rang): | Archaeplastida |
| Koninkryk: | |
| Filum: | Rhodophyta Wettstein, 1901 |
| Subfilums en klasse[1] | |
| |
| Sinonieme | |
|
Rhodophyceae Ruprecht 1851 | |
Die rooiwiere (klas Rhodophyta) het, soos die ander wiere, geen egte wortels, stingels en blare nie en die hele plantliggaam is uit homogene weefsel opgebou. So 'n struktuur word 'n tallus genoem, en hoewel blaaragtige en stingelagtige strukture by sommige vorme onderskei kan word, is dit nie gedifferensieerde organe nie. Kleurstowwe wat vir elke klas alge kenmerkend is, kom in die selle van die plante voor. In die geval van die rooiwiere word groen chlorofil d, asook rooi karoteen en fikobileen aangetref. Die twee kleurstowwe het die plante se kenmerkende rooi of violet kleur tot gevolg.
Die karoteen en fikobileen absorbeer lig vir fotosintese uit die blou deel van die spektrum, wat dit vir die rooiwiere moontlik maak om op groter dieptes (tot 75 m onder die seeoppervlak) as groenwiere te leef. Die meeste rooiwiere kom in tropiese waters voor en tydens fotosintese word die gevormde glukose omgesit in florideensetmeel, 'n stof wat naby verwant is aan dierlike glikogeen. Die selle van rooiwiere bevat ook 'n ingewikkelde koolhidraat, floridosied, wat ’n verbinding van gliserol en die monosakkaried galaktien is.
Die rooiwiere word in twee subklasse verdeel op grond van die groeiwyse van die tallus en die manier waarop die bevrugte eiersel (sigoot) ontwikkel. Die subklas Bangiophycidae bestaan uit oorwegend eensellige of draadvormige spesies wat nie duidelike groeisones het nie. Die selle het slegs een kern en het stervormige chromoplaste. Lede van die subklas Floridophycidae het gewoonlik 'n meersellige, vertakte tallus en die plante groei deurdat selfstandige selle aan die bopunt van die tallus verdeel. Die selle kan dikwels meerkernig wees en dit bevat ook 'n aantal skyfvormige chromoplaste, wat langs dieselwand gerangskik is.
Voortplanting
Die geslagtelike voortplanting van rooiwiere toon ’n ingewikkelde generasiewisseling en selfs 3 generasies kan mekaar opvolg. Ongeslagtelike voortplanting kan by sommige spesies plaasvind deurdat een gedeelte van die tallus afsnoer en tot 'n nuwe individu ontwikkel.
Rooiwiere plant egter meestal voort deur ongeslagtelike spore, aplanospore, te vorm. Hierdie spore word afsonderlik, in pare of in veelvoude van vier in sporangia gevorm. Geslagtelike voortplanting vind deur oögamie plaas (die versmelting van 'n onbeweeglike eiersel en ’n beweeglike spermsel). Die manlike geslagsel (spermsel) beweeg nie met flagella (sweephare) nie, maar dryf saam met die waterstrome.
Ekonomiese belang
Die selwande van koraalwiere (genus Corallina) bevat groot hoeveelhede kalk. Dooie koraalwiere pak op die seebodem saam en kan met verloop van tyd dik kalkriwwe (wat nie met koraalriwwe verwar moet word nie) vorm. Hierdie riwwe kan as 'n bron van kalk dien.
Lithothamnion calcareum kan in groot getalle in vlak kuswaters aangetref word. Hul selwande bestaan uit 40% kalk en die kalkreste van die dooie plante word deur golfbewegings verbrokkel en in die vorm van ronde, helderwit brokkies (koraalsand) op die strande uitgespoel. Die kalkbrokkies kan as kunsmis en ook by die vervaardiging van sement gebruik word. Rooiwiere is ryk aan talle spoorelemente (mikrovoedingstowwe), veral jodium, wat deur ekstraksie uit die alge verkry kan word.
Die plante is ook 'n bron van algenate, dit wil sê elektriese geleiers wat soute van algiensuur is. Algiensuur is 'n belangrike bestanddeel van rooiwierselwande omdat dit elastisiteit en stewigheid daaraan verleen. Chondrus crispus en Gigartina stellata lewer na ekstraksie ’n stroperige bindmiddel, die algiensuurryke karrageen. Agar-agar is ’n verwante produk wat in veral Japan geproduseer word. Bruinwiere word op drywende bamboestakke gekweek en die agar word na ekstraksie tot 'n poeiervorm uitgedroog.
Indien die gedroogde agar met water verbind, word gelatien gevorm en agar word om die rede veral in mirkobiologiese laboratoria gebruik om bakteriële kulture daarop te kweek. Rooiwiere is 'n bestanddeel van die bekende Japanse en Chinese voëlnessop. Die Skotse gereg "dulse" word uit Rhodymenia palmata voorberei, en Porphyra laciniata is 'n bestanddeel van Walliese "laverbread".
Bronnelys
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-65-6, volume 24, bl. 127, 128
Verwysings
- Yoon, Hwan Su, K. M. Müller, R. G. Sheath, F. D. Ott, y D. Bhattacharya. (2006). Defining the major lineages of red algae (Rhodophyta). J. Phycol. 42:482-492
Eksterne skakels
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Rooiwier. |
Wikispecies het meer inligting verwant aan Rooiwier- (en) "Red algae". Encyclopædia Britannica. Besoek op 20 Augustus 2019.
