Robey Leibbrandt

Leibbrandt was die derde oudste kind van Meyder Johannes Leibbrandt en Susan Marquerite Joyce. Sy vader was ’n instrukteur in die Unie-Verdedigingsmag en is dikwels verplaas. As gevolg daarvan het Robey sy skoolonderrig op talle plekke ontvang. In 1930 het hy aan die Grey-kollege in Bloemfontein gematrikuleer. Reeds op hoërskool het hy groot belofte as bokser getoon en met die Vrystaatse senior bokskampioenskapsbyeenkoms in 1929 het hy as 16-jarige skoolseun Vrystaatkleure verwerf.

Robey Leibbrandt die bokser

Ná skool het hy eers by die Unie-Verdedigingsmag aangesluit en in 1932 by die Suid-Afrikaanse Polisie (SAP). Van 1932 tot 1935 was hy die SAP se ligswaargewig-bokskampioen en in 1934 is hy gekies as lid van die Springbokspan wat Suid-Afrika op die Statebondspele in Londen verteenwoordig het. By dié geleentheid het hy 'n bronsmedalje verower. In Oktober 1935 het Leibbrandt 'n pos aanvaar by die nuutgestigte Suid-Afrikaanse Spoorweg-en-hawepolisiekollege en in 1936 is hy weer gekies vir die Springbokspan wat aan die Olimpiese Somerspele 1936 in Berlyn sou deelneem. Hy was hieroor verheug omdat dit hom in staat sou stel om Adolf Hitler vir wie hy 'n heldeverering gehad het, in lewende lywe te sien. By die Spele is Leibbrandt in sy vierde geveg uitgeskakel, maar die besoek aan Duitsland was vir hom allesins die moeite werd; dit sou trouens 'n ingrypende omwenteling in sy lewe teweegbring, soos sy latere loopbaan en optrede getuig het.

Ná die Olimpiese Spele het hy in Duitsland agtergebly om 'n kursus aan die Ryksakademie vir Liggaamlike Opvoeding in Berlyn te volg. Einde 1936 het hy na Suid-Afrika teruggekeer, maar met die vaste voorneme om Duitsland weer te besoek. Terug in Suid-Afrika het hy uit die Spoorwegpolisie bedank en beroepsbokser geword. In Junie 1937 het hy die gesogte swaargewigtitel van Suid-Afrika verower, maar kort hierna die beroepskryt vaarwel toegeroep en is vir verdere studie in liggaamlike opvoeding eers na Londen en daarna na Denemarke, Swede en Finland, om in 1938 na Duitsland terug te keer.

Die onderskrif by ’n foto in ’n Afrikaanse koerant van 1948 lui: “Mnr. en mev. Koelenberg Engelbrecht, die eerste mense wat Leibbrandt raakgeloop het na sy landing sewe jaar gelede. Hy het twee dae by hulle herberg gevind. Hierdie foto toon Leibbrandt in gesprek met die egpaar na afloop van die geslaagde soektog na sy bootjie.”

Sy outobiografie Geen genade is verbied tydens die wêreldoorlog

Leibbrandt tydens of net ná die Tweede Wêreldoorlog

Leibbrandt se verblyf in Duitsland het nie slegs van hom 'n oortuigde en toegewyde Nasionaal-sosialis gemaak nie, maar 'n fanatikus. Met die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog in September 1939 het Leibbrandt hom steeds in Duitsland bevind. Hoewel hy vasbeslote was om na Suid-Afrika terug te keer om die Smuts-regering se oorlogspoging in die wiele te ry, is hy afgeraai om dadelik hierdie voorneme uit te voer aangesien hy moontlik as 'n spioen beskou kon word; dit was trouens geen geheim dat sy simpatie by die Duitse volk en die Nasionaal-sosialistiese ideologie gelê het nie. Die voorstel is aan hom gemaak voor alvorens hy na sy vaderland terugkeer, hy eers as valskermsoldaat opgelei moes word, aangesien die moontlikheid dat sy terugkoms per vliegtuig sou geskied, nie uitgesluit was nie. Hy het hom dus amptelik by die Duitse leër aangesluit en sy opleiding by Stendal voltooi.

Eindelik het hy op 1 April 1941 met 'n seiljag, die Kyloe, uit die Franse hawe Paimpol na Suid-Afrika vertrek. Sy opdrag was onder meer om die marconi's van die boot, 'n Fransman van die Duitse geheime diens, na 'n Duitse agent in Lambertsbaai te bring. Gedurende die tyd het hy onder die skuilnaam Walter Kempf beweeg en dit was taamlik duidelik dat hy dit oorweeg het om op die een of ander wyse genl. J.C. Smuts te elimineer en so Suid-Afrika se deelname aan die oorlog in duie te laat stort.

Op 15 Junie 1941 het hy, nieteenstaande die opdrag om die Duitse agent saam te neem, alleen aan die Namakwalandse kus aan wal gegaan. Intussen het hy ook alle moontlike inligting oor die versetbeweging, die Ossewa-Brandwag (OB), probeer bekom. Met die leiers van laasgenoemde beweging kon Leibbrandt egter nie tot 'n vergelyk kom nie en dit was duidelik die OB-leiers het hom gewantrou. Hierna het Leibbrandt 'n verbete teenstander van dr. Hans van Rensburg, kommandant-generaal van die OB, geword. Nietemin het diegene wat hulle rondom Leibbrandt geskaar het, geleidelik in getalle toegeneem en hoofsaaklik uit die Stormjaergeledere van die OB gekom.

In Bloemfontein het Leibbrandt sy Nasionaal-sosialistiese rebellegroep gestig met die doel om 'n nasionaal-sosialistiese staat op die model van Duitsland in Suid-Afrika tot stand te bring. Die onmiddellike oogmerk van die rebellegroep was grootskaalse sabotasie van treinverbindings na die noorde. By herhaalde geleenthede het Leibbrandt se groep met 'n radiosender kontak met Duitsland probeer maak en mettertyd het die Suid-Afrikaanse Polisie van dié ondermynende bedrywighede bewus geword. Hierna het Leibbrandt hom vir 'n geruime tyd in die Soutpansberge skuilgehou, veral toe talle lede van sy rebellegroep geïnterneer is.

Die OB-leiers het op dié tydstip bevrees begin raak dat Leibbrandt se manne onverantwoordelike sabotasieplanne van stapel kon laat loop en het gevolglik inligting deurgestuur aan die minister van justisie, adv. H.G. Lawrence, en hom aangeraai om Leibbrandt so gou moontlik in hegtenis te laat neem. Die soektog na hom is op groot skaal aangepak, veral toe probeer is om 'n troepetrein digby Pretoria met dinamiet te saboteer. 'n Regeringsagent wat die Leibbrandt-groep se geledere binnegedring het, was eindelik daarvoor verantwoordelik dat Leibbrandt in die nag van 24 Desember 1941 by Sesmylspruit, naby Pretoria, in 'n hinderlaag gevange geneem is.

Leibbrandt se outobiografie Geen genade, waarin hy sy weergawe gegee het van die behandeling wat hy as gevangene ondervind het, is verbied. Sy hoogverraadhofsaak het wye belangstelling in die pers geniet en veral sy versinsel dat hy met 'n duikboot aan die Suidweskus geland het, is sensasioneel uitgebuit. Op 11 Maart 1942 is Leibbrandt aan hoogverraad skuldig bevind en die doodvonnis opgelê. Verlof tot appèl is toegestaan en 'n unieke hofsaak in die regsgeskiedenis het plaasgevind toe die terdoodveroordeelde sy eie verdediging waargeneem het. Leibbrandt se appèl het misluk, maar op 23 Desember 1943 is sy doodvonnis na lewenslange gevangenisstraf verander.

Die slaghuis en groentewinkel wat Leibbrandt in vennootskap op Springbok in Namakwaland besit het

Robey Leibbrandt en twee van sy drie seuns. By dié foto, wat in 'n onbekende Duitse koerant verskyn het, staan die onderskrif: "Die 'troue navolger'. Robey Leibbrandt leef deesdae op sy plaas Wilgespruit, PK Honeydew. Sy snorbaard en die name van sy drie kinders, Adolf, Remer en Izan (Nazi), wys dat hy tot vandag toe niks afgeleer het nie."

Met die bewindsaanvaarding van die Nasionale Party in Mei 1948 het Leibbrandt se vrylating as politieke gevangene geweldige reaksie binne Verenigde Party-geledere ontketen, ondanks die feit dat die opposisieleier, genl. Smuts, erken het dat Leibbrandt wel vrygelaat sou word. Ná sy vrylating het Leibbrandt 'n blomplasie gekoop by Honeydew, naby Johannesburg. Daarna het hy 'n slaghuis in vennootskap op Springbok in Namakwaland geopen, voor hy hom in Bloemfontein gevestig het. Daar het hy eers 'n motorsaak en daarna 'n skryfbehoeftewinkel geopen.

Terselfdertyd het hy hom sterk beywer vir die bestryding van kommunisme in Suid-Afrika en onder beskerming van die Anti-Kommunistiese Beskermingsfront het 'n aantal pamflette, Ontwaak Blank Suid-Afrika (Bloemfontein s.j.) uit sy pen verskyn. 'n Laaste opspraakwekkende gebeurtenis was Leibbrandt se lasteraksie teen die Sunday Times wat hom as 'n Nazi-saboteur beskryf het. Leibbrandt het hierdie hofsaak in die hooggeregshof gewen, maar in die appèlhof is die saak met koste verwerp. Hy het 'n geweldige finansiële verlies gely sodat hy verplig is om al sy eiendomme (volgens 'n ander bron sy huis) te verkoop. Daarna het hy en sy gesin in 'n woonstel gaan woon.

Leibbrandt se graf op Ladybrand

J.H. le Roux skryf in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek: "As mens was Leibbrandt vurig van geaardheid, uitgesproke en dikwels ontaktvol. Hoewel hy gedurende die oorlogsjare die verbeelding van 'n groepie Afrikaners aangegryp het, het sy onvoorwaardelike aanvaarding van die Nasionaal-sosialisme as 'n lewenswyse meegebring dat hy nie tot die Afrikanervolk in die breë gespreek het nie. Sy invloed op die politiek van sy tyd was derhalwe gering."

Uit sy huwelik met Eda Botha is vyf kinders gebore, van wie die tweede oudste vroeg oorlede is.

• Blake, Albert: Robey Leibbrandt - 'n lewe van fanatisme. Johannesburg: Jonathan Ball, 2019. ISBN 9781868429783
• Le Roux, J.H. in Beyers, C.J. 1981. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel IV. Durban en Pretoria: Butterworth & Kie (SA) Edms) Bpk.
• Strydom, Hans: Vir Volk en Führer. Robey Leibbrandt & Operasie Weissdorn. Johannesburg: Jonathan Ball Uitgewers, 1983. ISBN 0-86850-052-6
• Visser, George Cloete: OB – Traitors or Patriots? Johannesburg: MacMillan, 1976. ISBN 0-86954-030-0
• Sy boek Geen genade te koop op Bidorbuy.co.za^{[dooie skakel]}. URL besoek op 30 Augustus 2015.
• http://80.60.30.89/LEIBBRANDT_archive/Sidney_Robey_Leibbrandt/GEEN_GENADE.pdf

• (en) 'n Fotogalery van Leibbrandt Geargiveer 4 April 2016 op Wayback Machine. URL besoek op 30 Augustus 2015.
• (af) Leibbrandt se doodsberig in 'n onbekende Afrikaanse koerant, waarskynlik Die Burger. URL besoek op 16 November 2015.