Pous Aleksander I van Alexandrië

Sy tweede groot bekommernis was die saak van Meletius van Lycopolis, wat aangehou het om Aleksander te belaster, soos hy vroeër aan Achilles gedoen het. Meletius het so ver gegaan om 'n formele klag by die hof van die keiser Konstantyn I aan te teken, hoewel geen buitengewone aandag daaraan gegee is nie.[3]

Belangriker was egter dat Meletius blykbaar een of ander vorm van werkalliansie met Arius aangegaan het. Meletius het ook biskoppe van sy eie ingewy, sonder sy meerdere se toestemming. Hierdie omstredenheid sou onverpoosd voortduur totdat die Konsilie in Nicea, waar Aleksander toegelaat het dat Meletius na die kerk terugkeer, wat Meletius se alliansie met Arius effektief beëindig het.[3]

Die laaste, en belangrikste, van die probleme waarmee Aleksander te kampe gehad het, was die kwessie van Arius self. Aleksander se voorganger, Achilles, het Arius nie net toegelaat om na die kerk terug te keer nie, maar het hom die oudste kerk in Alexandrië gegee, 'n posisie wat hom toegelaat het om 'n groot invloed op die Christelike gemeenskap van Alexandrië uit te oefen. Trouens, Arius was selfs 'n aanspraakmaker op die pos van patriarg van Alexandrië by die dood van Achilles.[3]

Die konflik tussen die twee het in alle erns begin toe Aleksander die eenheid van die Drie-eenheid in een van sy preke verklaar het. Arius het dadelik gereageer deur Aleksander se stelling Sabellianisme te benoem, wat toe reeds verwerp is. Die kontroversie het vinnig eskaleer, en Arius het steeds toenemende steun vir sy posisie ontwikkel en 'n aantal diakens en ten minste een predikant oorwin wat sy eie predikante begin ordineer het. Arius het voortgegaan om nog meer aandag en ondersteuning te trek, tot die punt dat Aleksander gevind het dat hy twee afsonderlike vergaderings van sy biskoppe en diakens moes ontbied om die saak te bespreek. Nie een van hierdie gemeentes het egter tot enige vaste gevolgtrekkings gekom nie, of het gehelp om die verspreiding van Arius se oortuigings te beperk.[3]

Aleksander het toe in 320 n.C. 'n sinode van die kerk van Alexandrië en sy buurprovinsie Mareotis geroep, vir die spesifieke voorneme om te besluit watter stappe gedoen sal word met betrekking tot hierdie toenemend problematiese aangeleentheid. Op die sinode het ses-en-dertig biskoppe en vier-en-veertig diakens, insluitend Athanasius van Alexandrië, ingestem tot 'n veroordeling van Arianisme en 'n dokument daartoe onderteken. Arius het suksesvol gebly om sy nuwe geloof elders te versprei, veral in Mareotis en Libië, waar Arius die biskop Secundus van Ptolemais en Thomas van Marmarica oortuig het om by hom aan te sluit. Arius se sukses met die verdeling van die leiers van die kerk het die kans op 'n formele skeuring baie werklik gemaak.[3]

In 321 n.C. het Aleksander 'n algemene raad van die hele kerk van die volk belê. Die raad het nie minder as 'n honderd deelnemers bymekaargemaak nie. By hierdie konsilie het Arius voortgegaan om sy vroeëre standpunt te beredeneer, dat die Seun nie mede-ewig met die vader kan wees nie, en het selfs voortgegaan om te sê dat die Seun nie in wese soortgelyk aan die Vader was nie. Hierdie laaste verklaring is met afgryse ontvang deur die vergaderde raad, wat Arius onder anathema geplaas het totdat hy sy standpunte teruggetrek het.

Arius het na Palestina vertrek, waar hy ondersteuning van 'n aantal biskoppe ontvang het, wat hul mening oor die saak aan Aleksander uitgespreek het. Een van hierdie ondersteuners, Eusebius van Nicomedia, het noue verbintenisse met die keiserlike hof in Bisantium gehad, en het gehelp om Arius se idees verder te versprei. Die wydverspreide groei van hierdie beweging, en die reaksie daarop vanuit die gevestigde kerk, het daartoe gelei dat die keiser self 'n brief aan die betrokke partye geskryf het waarin hy gevra het dat die eenheid na die kerk terugkeer en dat hierdie uitgerekte geskil oor wat hy gekenmerk het as 'n einde aan klein argumente oor onverstaanbare kleinighede.[3]

Arius se volgelinge in Alexandrië het begin om geweld aan te gaan ter verdediging van hul oortuigings, wat Aleksander aangespoor het om 'n ensikliek aan al sy broer-biskoppe in die Christendom te skryf, waarin hy die geskiedenis van Arianisme en sy mening oor die gebreke van die Ariese stelsel vertel het. Sodoende was hy verplig om aan hulle die optrede van Eusebius van Nicomedia aan te dui, wat 'n provinsiale raad van die kerk van Bithinië saamgestel het om Arius te bespreek. Hierdie liggaam het die aksies wat Aleksander en sy voorgangers geneem het, hersien en Arius formeel tot die nagmaal van die Siriese kerk toegelaat, op grond van hul oorsig. Ander figure, insluitend Paulinus van Tirus, Eusebius van Caesarea en Patrophilus van Skytopolis, het ook hul steun aan Arius aangedui, wat sy volgelinge toegelaat het om vir die Goddelike Setel te vergader soos hulle vroeër in Alexandrië gedoen het.[3]

Arius het vermoedelik sy Thalia omstreeks hierdie tyd geskryf, wat selfs meer steun vir sy saak ingesamel het. Hierdie boek, gekombineer met Arius se ander werke en Aleksander se opponerende werke, het die geskil tussen die ondersteuners en teenstanders van Arius vererger. In hierdie atmosfeer en op advies van sy diaken Athanasius het Aleksander ter verdediging van sy eie standpunt 'n geloofsbelydenis geskryf. Hy het hierdie boek aan al die biskoppe van die Christendom gestuur en hulle gevra om sy standpunt te onderskryf deur hul eie handtekeninge op die kopieë te plaas. Hy het sowat 250 handtekeninge vir sy werk ontvang, waaronder sowat 100 van sy eie bisdom, asook 42 uit Asië, 37 van Pamfilië, 32 van Lycia, 15 van Kappadosië, en verskeie ander. Hy het ook individuele korrespondensie met Aleksander van Konstantinopel gehandhaaf, geprotesteer teen die geweld van die Ariërs en bekendmaking van Arius se sienings oor die invloed van vroue, sowel as met Pous Sylvester I, Macarius van Jerusalem, Asclepius van Gasa, Longinus van Ashkelon, Macarius van Ioannina , Zeno van Tirus, en vele ander oor die kwessies van Arianisme.[3]

Die dispuut oor Arianisme het 'n ernstige probleem geword, wat gedreig het om die vrede en eenheid van die kerk en van die ryk te skaad. Konstantyn, nou enigste aanspraakmaker op die troon ná die teregstelling van Licinius, het ’n brief “aan Athanasius en Arius” geskryf. Konstantyn het die brief vanaf Nicomedia geskryf, so sommige het tot die gevolgtrekking gekom dat Eusebius van Nicomedia, die biskop van Nicomedia en 'n ondersteuner van Arius, moontlik by die samestelling van die brief betrokke was. Die brief is aan Hosius van Córdoba, 'n gerespekteerde ouer biskop, gegee om aan die disputante in Alexandrië af te lewer. In die brief het Konstantyn versoek dat Aleksander en Arius hul geskil beëindig.[3]

Kort nadat hy die boodskap van Konstantyn ontvang het, het Aleksander 'n ander algemene raad van die bisdom versoek, wat blykbaar sy ooreenkoms met die geloofsbelydenis bevestig het, Aleksander het vroeër 'n ooreenkoms oor die gebruik van die teologiese term "konsubstantieel" versprei. Dit het ook die ekskommunikasie van Arius en die veroordeling van die volgelinge van Meletius herbevestig, wat die Ariërs van Alexandrië natuurlik nog meer kwaad gemaak het. Arius self het formeel by die keiser gekla oor sy behandeling deur Aleksander. In reaksie hierop het Konstantyn vir Arius gevra om sy saak voor 'n ekumeniese konsilie van die kerk te bepleit, wat op 14 Junie 325 in Nicea, Bithinië gehou sal word, die eerste sodanige raad wat ooit in die lewe geroep is.[3]

Aleksander het na die raad gekom met 'n party wat Potamon van Heraclea, Paphnutius van Thebe, en Aleksander se diaken, Athanasius, ingesluit het, wat as sy woordvoerder opgetree het. Aleksander was self veronderstel om die vergadering voor te sit, maar het gevoel dat hy nie as beide voorsittende amptenaar en hoofaanklaer kon dien nie. Op grond daarvan het hy die presidentskap aan Hosius van Cordova oorgedra. Na lang bespreking het die raad 'n besluit uitgereik wat onder andere die anathema van Arius bevestig het en het Aleksander op sy aandrang gemagtig om Meletius toe te laat om sy biskoplike titel te behou, maar geen biskoplike magte te kan uitoefen nie. Diegene wat Meletius aangestel het, kon ook hul titels behou, maar sou eers tot die status van biskop verhef word by die dood van een van die biskoppe wat deur Aleksander ingewy is. Dit het Aleksander ook die reg gegee om die tydsberekening van Paasfees op sy eie te besluit, en hom gevra om net sy besluit aan Rome en die res van die Christendom te kommunikeer. Dit het ook 'n verklaring uitgereik dat die Egiptiese kerk toegelaat sal word om sy tradisies met betrekking tot geestelike selibaat te behou. In hierdie verband het Aleksander die raad van Paphnutius van Thebe gevolg, wat hom aangemoedig het om priesters toe te laat om te trou nadat hulle aangestel is.[3]

Vyf maande nadat hy van Nicea na Alexandrië teruggekeer het, het Aleksander gesterf. Een bron plaas sy dood op die 22ste van Baramuda, of 17 April. Terwyl hy besig was om te sterf, word deur sommige gesê dat hy Athanasius, sy diaken, as sy opvolger genoem het.[3]