Pol Pot

Nicolae Ceaușescu met Pol Pot (1978)

Amptelike vlag van die Khmer Rouge

Die graf van Pol Pot, naby Anlong Veng

Die regte naam van Pol Pot was Saloth Sar, en sommige bronne dui daarop dat hy in 1925 gebore is. Sy niggie was 'n byvrou van die koning van Kambodja. Hy studeer in 'n Boeddhistiese klooster en was twee jaar lank 'n monnik. Daarna het hy geslaag om 'n beurs deur sy kontakte te kry. Hy het op 24-jarige ouderdom in elektriese ingenieurswese in Parys begin studeer. In Parys het hy by politieke aktiwiteite betrokke geraak en sy studies verwaarloos. Sy beurs is onttrek en hy keer terug na Kambodja, waar hy by die Indochinese kommunistiese party van Hồ Chí Minh aansluit.

Na die val van Dien Bien Phu het die Viëtnamese Kambodja verlaat. Prins Norodom Sihanouk het alle mag probeer verkry. In 1956 word Pol Pot 'n onderwyser en hy trou met 'n onderwyser wat hy uit Parys geken het. In 1960 word hy lid van die Kommunistiese Party van Kambodja. In 1963 is hy verkies tot sekretaris van die sentrale komitee van die party. In dieselfde jaar het hy die berge in gevlug. Van daar af lei hy die guerrilla-stryd van die militêre vleuel van die maoïstiese kommunistiese party, die Khmer Rouge. Hy was onder die indruk van die bergvolk wat selfversorgend was en geen geldekonomie gehad het nie. Voordat hy die mag oorgeneem het, besoek hy (in die geheim) sy groot leermeester Mao Zedong in die Volksrepubliek China. Mao het opgetree as beskermheer van Pol Pot en het Angka se saak materieel en ideologies ondersteun. Mao hoef egter nie op dankbaarheid te reken nie. Sy kollega, Kea Mas, wat Mao geprys het, is dood gemartel.[3]

Ná Lon Nol se afsetting van Sihanouk het hy laasgenoemde beveg. Toe die Amerikaners Kambodja in die konteks van die Viëtnamoorlog begin bombardeer en Kambodja binnegeval het om Viëtkong-troepe daar aan te val, het hulle die landelike bevolking in die arms van Pol Pot gedryf. Die Khmer Rouge het sterker geword, en die Lon Nol-regime het in duie gestort. Uiteindelik het Lon Nol na die Verenigde State gevlug.

Op 17 April 1975 betree die Khmer Rouge die Kambodjaanse hoofstad Phnom Penh. Pol Pot het premier geword van Kambodja, wat herdoop is tot die Demokratiese Kampuchea. Hy het bloedig probeer om Kambodja te omskep in 'n outarkiese kommunistiese landboustaat in navolging van Mao se denke.[4]

Stede moes verdwyn en almal moes boer. Geld, onderwys, godsdiens en privaat eiendom is afgeskaf. Huwelike is van nou af gereël, en kinders is van hul ouers geskei. Persone wat nie saamgewerk het nie, is doodgemaak. Intellektuele en akademici is ook doodgemaak, waardeur iemand wat 'n bril sou dra of 'n vreemde taal praat verdag is. Pol Pot het nie in hul idees geglo nie en dit as moeilike struikelblokke beskou.

Aanvanklik was daar niks van die geïsoleerde regime van Pol Pot bekend nie, maar mettertyd het dit aan die buitewêreld duidelik geword wat in Kambodja aan die gang was. Op 25 Desember 1978 het Vietnamese troepe Kambodja binnegeval en die Khmer Rouge verdryf. Pol Pot het met dertigduisend Khmer Rouge en bykans 100 duisend burgerlikes na die grens met Thailand gevlug en daarin geslaag om vir bykans twintig jaar in die oerwoud te oorleef, ondersteun deur Thailand wat dit as 'n buffer teen die Viëtnamese gebruik het. Kambodja is deur Viëtnam beset. Die besetters het 'n marionetregime geïnstalleer en dit duidelik gemaak watter misdade onder die Pol Pot-regime gepleeg is. Hulle het die regime as 'Rooi Fascisme' veroordeel. In 1989 onttrek die Viëtnamese omdat hulle nie meer finansieel ondersteun is deur die Sowjetunie wat in daardie tyd ineengestort het nie. Pol Pot het terug getrek na Anlong Veng.

Vanaf 1996 het die Khmer Rouge-leër begin ineenstort. Al hoe meer Khmer Rouge loop na die Kambodjaanse regeringsleër oor. Selfs die leiers het oorgeloop. Uiteindelik is Pol Pot deur sy voormalige nommer twee, Ta Mok, verhoor en tot lewenslange tronkstraf gevonnis. In April 1998 val die regeringsleër hul laaste vesting aan. Ta Mok het saam met Pol Pot, wat enkele dae later dood is, in die oerwoud gevlug. Sy amptelike doodsoorsaak is 'n hartaanval, maar die omstandighede rondom sy dood is verdag en sy lyk is op 'n vullishoop verbrand voordat dit amptelik ondersoek kon word. 'n Paar dae tevore het die Amerikaanse president Bill Clinton verklaar dat Pol Pot tereg moet staan weens sy misdade. Hy het dus moontlik selfmoord gepleeg. 'n Ander teorie is dat hy stilgemaak is omdat medepligtiges bang was vir wat hy oor hulle sou sê tydens 'n verhoor.

Altesaam een en 'n half tot twee miljoen Kambodjane is na bewering onder sy bewind dood. Dit was toe een vyfde van die Kambodjaanse bevolking.

• Philip Short: Pol Pot, The History of a Nightmare (2005).
• Ben Kiernan, The Pol Pot regime: Race, power and genocide in Cambodia under the Khmer Rouge, 1975–79. New Haven, Conn: Yale University Press, 1997.
• Ben Kiernan, How Pol Pot came to power: A history of Cambodian communism, 1930–1975. New Haven, Conn.: Yale University Press, 2004.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Pol Pot.

• (en) "Pol Pot". Encyclopædia Britannica. Besoek op 16 Desember 2020.
• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Nederlandse Wikipedia vertaal.