Plinius die jongere

Gaius Plinius Caecilius Secundus, gebore Gaius Caecilius of Gaius Caecilius Cilo (61 n.C. – ca. 112 n.C.), beter bekend as Plinius die jongere, was 'n regsgeleerde, outeur en magistraat van antieke Rome. Plinius se oom, Plinius die ouere, het gehelp om hom groot te maak en bygedra tot sy opleiding. Op 24 Augustus van die jaar 79 n.C. was hulle beide ooggetuies van die uitbarsting van Vesuvius.

Jy sou die weeklag van vroue hoor, die gille van kinders en die uitroepe van mans; sommige het hul ouers aan hul stemme probeer eien, andere kinders, ander gades, en aan hulle stemme is hulle herken; sekeres het hul eie noodlot bekla, ander die ellende van hul families; daar was diegene wat – weens hulle vrees vir die dood – gebid het om te sterf. Vele het hul hande na die gode opgehef; meer nog was van oortuiging dat daar nêrens gode oor was nie, en dat die ewigdurende en finale nag van die wêreld aangebreek het.
– Plinius die jongere, Briewe, 16.20.14-15
Plinius die jongere
Standbeeld van Plinius die jongere op die fasade van die Comokatedraal in noord-Italië
Gebore
Gaius Caecilius of Gaius Caecilius Cilo

61 n.C.
Como, Romeinse Ryk
Sterf112 n.C.
Bithynia, Romeinse Ryk
NasionaliteitAntieke Romeins
Beroepregsgeleerde, outeur en magistraat
Ouer(s)Lucius Caecilius Cilo en Plinia Marcella

Plinius is bekend om sy honderde behoue briewe, wat hooggeskat word as eietydse historiese bronne. Vele is aan die regerende keiser van die dag gerig, of aan prominente persoonlikhede soos die geskiedkundige Tacitus. Plinius was self 'n vername figuur, aangestel as keiserlike magistraat onder Trajanus (bewindstermyn 98–117 n.C.).[1] Plinius is beskou as 'n betroubare en gematigde persoon, sodat hy opgang gemaak het deur 'n opeenvolging van keiserlik siviele en militêre aanstellings, die sogenaamde cursus honorum. Hy was bevriend met die geskiedkundige Tacitus, en die biograaf Suetonius het onder sy staf getel. Plinius het verder kontakte opgebou met verskillende ander welbekendes van sy tyd, insluitend die filosowe Artemidoros en Euphrates tydens sy verblyf in Sirië.[2]

Agtergrond

Kinderjare
Como aan die Como-meer in 1834, geskilder deur Jean-Baptiste Camille Corot
Como in 2003, vanaf die meer gesien

Plinius die jongere is gebore in Novum Comum (hedendaagse Como, noord-Italië), as die seun van Lucius Caecilius Cilo, ook in Como gebore, en sy vrou Plinia Marcella, 'n suster van Plinius die ouere.[3] Hy was die kleinseun van die senator en landheer Gaius Caecilius, gebore in Como om en by 61 n.C.. Hy het sy oom, Plinius die ouere, geadmireer, en beskrywings verskaf van sy oom se werksaamhede aan die Naturalis Historia.[4]

Plinius se pa is op vroeë ouderdom oorlede toe sy seun nog jonk was; sodat aanvaar word dat Plinius by sy ma gewoon het. Sy voog en preceptor oor sy opleiding was Lucius Verginius Rufus, roemryk weens sy onderwerping van die opstand teen Nero in 68 n.C..

Na aanvanklike tuisonderrig, is Plinius na Rome vir verdere opleiding. Daar is hy onderrig in retoriek deur Quintilianus, 'n gesiene leraar en outeur, asook Nicetes Sacerdos van Smirna. Dit was op hierdie stadium dat 'n nouer band gesmee is tussen Plinius en sy oom Plinius die ouere. Toe Plinius die jongere 18 was, het sy oom Plinius gesterf tydens 'n reddingspoging om vasgekeerdes tydens die uitbarsting van Vesuvius te bereik. Volgens die terme van die ouer Plinius se testament, is sy boedel aan sy susterskind oorgelaat. In dieselde dokument is die jonger Plinius aangeneem deur sy oom. Gevolglik het Plinius die jongere sy naam verander van Gaius Caecilius (of Gaius Caecilius Cilo) na Gaius Plinius Caecilius Secundus.[5]

Veronderstelde broer
Plinius die jongere rekord die gebeure rondom die uitbarsting van Vesuvius, gekleurde kopergravure deur Thomas Burke (1749–1815)

Daar bestaan sekere getuienis wat aandui dat Plinius 'n broer gehad het. Plinius die jongere het Secundus gemeld as een van sy name, aanduidend dat hy die tweede seun was. 'n Gedenkteken wat te Como opgerig is (tans CILV5279) herhaal die terme van die bemaking waardeur die aedile Lucius Caecilius Cilo, seun van Lucius, 'n fonds gestig het, waarvan die rente toegeken was vir die aankoop van olie (vir seepmaak) vir die baddens van die inwoners van Como. Die trustees word blykbaar genoem in die inskripsie: L. Caecilius Valens en P. Caecilius Secundus, seuns van Lucius, en die contubernalis Lutulla.[6]

Die woord contubernalis waarmee Lutulla beskryf word, is die militêre term vir 'n "tentmaat", wat slegs kan beteken dat sy by Lucius ingewoon het, en nie as sy vrou nie. Die eersgenoemde man, L. Caecilius Valens, is waarskynlik die ouer seun. Plinius die jongere bevestig[7] dat hy 'n trustee was vir die erflating "van my voorouers". Die inskripsie P. staan waarskynlik vir Plinius eerder as die meer algemene Publius. In daardie geval sal dit Plinius die jongere se aangenome naam wees; gevolglik moes die monument 'n aantal jare na die bemaking opgerig gewees het. Lutulla het dit miskien geadministreer tot die seun se mondigwording.

Volwasse lewe

Plinius die jongere het drie keer getrou, die eerste keer toe hy baie jonk was, omtrent agtien, met die stiefdogter van Veccius Proculus, van wie hy die wewenaar geword het op ouderdom 37, tweedens met die dogter van Pompeia Celerina, op 'n onbekende datum, en derdens met Calpurnia, dogter van Calpurnius en kleindogter van Calpurnus Fabatus van Comum in noord-Italië. Plinius het vermoedelik skielik oorlede tydens sy aanstelling in Bithynië-Pontus, rondom 112 v.C., aangesien geen van die gebeure in sy briewe op 'n latere jaar betrekking het nie.[8]

Loopbaan

Plinius was weens sy gebore adelstand bestem vir die ridderlike rang, d.i. 'n lid van die adellike orde van equites (of ridders), die laer (ná die senatoriale orde) van die twee Romeinse aristokratiese ordes wat senior siviele en militêre aanstellings gemonopoliseer het in die vroeë ryk. Sy loopbaan, vanaf die ouderdom van agtien, het aanvanklik die normale roete vir ridderlikes gevolg. Maar, anders as by meeste ridderlikes, het hy toegang verkry tot die hoër ordes deur as quaestor verkies te word in sy laat-twintigs.[9]

Plinius het aktief deelgeneem aan die Romeinse regstelsel, veral wat betref die Romeinse centumvirale hof, wat met erflatingsake bemoeid was. Later, was hy 'n welbekende aanklaer en advokaat by die sake van 'n aantal provinsiale goewerneurs.

Plinius se loopbaan word algemeen gesien as 'n oorsig oor die vername Romeinse publieke benoemings en is daarvan die besgedokumenteerde voorbeeld van sy tyd, wat getuienis lewer vir verskillende aspekte van die keiserbedeling. Effektief het Plinius paaie gekruis met al die organisatoriese hooffasette van die vroeë Romeinse ryk. Dit word verder as 'n allermins geringe prestasie vir 'n Romein geag, om nie bloot die bewinde van verskeie uiteenlopende keisers, waaronder die veelveragde Domitianus, te oorleef het nie, maar om nietemin deurlopend deur die range opgang te gemaak het.

Loopbaanopsomming
c. 81 n.C.Een van die aangewese regters in die centumvirale hof (decemvir litibus iudicandis)
c. 81Tribunus militum (stafoffisier) van Legio III Gallica in Sirië, waarskynlik vir ses maande
80'sOffisier van die adellike orde van ridders (sevir equitum Romanorum)
Later 80'sBetree die Senaat
88 of 89Quaestor behorend tot die Keiserlike staf (quaestor imperatoris)
91Tribuun van die Volk (tribunus plebis)
93Praetor
94-96Prefek van die militêre tessourie (praefectus aerari militaris)
98-100Prefek van die tessourie van Saturnus (praefectus aerari Saturni)
100Konsul met Cornutus Tertullus
103Propraetor van Bithynië
103-104Publiekverkose Augur
104-106Superintendent vir die banke van die Tiber (curator alvei Tiberis)
104-107Driemalige lid van Trajanus se wetgewende raad.
110 n.C.Die keiserlike goewerneur (legatus Augusti) van die Bithynia et Pontus provinsie

Geskrifte

In die verloop van sy lewe het hy 'n hoeveelheid gedigte geskryf, waarvan meeste verlore is, ten spyte van sy gehegdheid daaraan. As 'n erkende spreker, was hy 'n uitgesproke navolger van Cicero, alhoewel sy prosa gewis meer hovaardig en minder direk as dié van Cicero was. Sy enigste behoue rede is die Panegyricus Traiani, wat in 100 n.C. in die senaat gelewer is. Dit bied 'n beskrywing van Trajanus se persoon en optredes in 'n lofbetuigende, benadrukte formaat, waarin Trajanus veral teenoor die voormalige keiser Domitianus afgespeel word. Dit is nietemin 'n relevante dokument wat vele besonderhede van die keiserlike aksies tot ons beskikking stel, aangaande verskillende fasette van sy administratiewe gesag, waaronder belasting, wetgewing, militêre dissipline en handelswese. Plinius het dit bestempel as 'n opstel omtrent die optimus princeps (beste leier).[10]

Epistulae
'n Uitbarsting van Vesuvius in 1826, geskilder deur die Noorweër I.C. Dahl

Die grootste liggaam van Plinius se behoue geskrifte is sy Epistulae (Briewe), 'n reeks persoonlike skrywes gerig aan sy vriende en kollegas. Hierdie briewe lewer 'n unieke getuienis van Romeinse administratiewe geskiedenis en alledaagse lewe van die eerste eeu. Die styl verskil heelwat van dié in die Panegyricus en sekere kommentators voer aan dat Plinius die skepper was van 'n nuwe styltrant: die brief wat vir publikasie geskryf is.[11] Veral noemenswaardig onder hierdie briewe is twee waarin hy die uitbarsting van Berg Vesuvius van Augustus 79 beskryf, waartydens sy oom Plinius die ouere gesterf het (Epistulae VI.16, VI.20), benewens een waarin hy die keiser om voorskrifte vra omtrent die amptelike beleid jeens Christene (Epistulae X.96). Plinius se aandag aan detail in die briewe omtrent Vesuvius is so nougeset dat moderne vulkanoloë die betrokke soort beskryf as Pliniese uitbarstings.[12]

Manuskripte

In Frankryk het Giovanni Giocondo 'n manuskrip van Plinius die jongere ontdek wat briewe met sy korrespondensie aan Trajanus bevat het. Giocondo het dit in Parys gepubliseer en aan Lodewyk XII opgedra. Twee Italiaanse uitgawes van Plinius se Epistulae is deur Giocondo gepubliseer, waarvan een in Bologna gedruk is in 1498, benewens 'n ander van Aldus Manutius se drukpers in 1508.[13]

Villas
Gesig op Bellagio in die Como-meer van noord-Italië. Die bouwerk op die heuwelhang is Villa Serbelloni, wat vermoedelik op die ligging van Plinius se villa "Tragedie" opgerig is.

Plinius was 'n liefhebber van villas, en was weens sy welstand die eienaar van verskillendes, soos die een in die Como-meer, genaamd "Tragedie" weens die ligging hoog teen 'n heuwel. 'n Ander, aan die strand van die meer, was weer genaamd "Komedie" weens die lae ligging.[14]

Plinius se hooflandgoed in Italië was in die noorde van Umbria, onder die bergpasse van Bocca Trabaria en Bocca Serriola, 'n area wat hout verskaf het vir Romeinse skepe, wat via die Tiber na Rome vervoer is. Die area was van strategiese belang, aangesien Romeinse magte hier oor die Appenynse passe beheer kon uitoefen.[15]

Verwysings
  1. Julian Bennett, Trajan: optimus princeps – a life and times (New York & London: Routledge, 1997), bl. 113–125.
  2. The Women of Pliny's Letters. Jo-Ann Shelton Routledge, 2013, ISBN 0-415-37428-6, ISBN 978-0-415-37428-6
  3. Salway, B. (1994) Journal of Roman Studies 84: 124-145.
  4. Plinius Briewe 3.5.8-12. Sien Engelse vertaling (Pliny the Elder (2)) en Latynse teks (C. PLINII CAECILII SECVNDI EPISTVLARVM LIBER TERTIVS).
  5. An Introduction to Roman History, Literature and Antiquities, Being a Companion Volume to 'A Latin Reader for Matriculation and Other Students' Alexander Petrie, Oxford University Press, H. Milford, 1918
  6. Fagan, Garrett G. (2002). Bathing in public in the Roman world (herdruk, geïllustreer uitg.). University of Michigan Press. p. 306. ISBN 0-472-08865-3.
  7. "I.8, Aan Saturninus". Briewe. Ek is genoodsaak tot bespreking van my eie bemaking, asook dié van my voorgeslagte.
  8. "argiefkopie" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 September 2017. Besoek op 30 Julie 2017.
  9. iona.edu.
  10. The Emperor of Law: The Emergence of Roman Imperial Adjudication Kaius Tuori Oxford University Press, 2016, ISBN 0-19-106189-1, ISBN 978-0-19-106189-9
  11. To be and not to be: Pliny's paradoxical Trajan Roger Rees Bulletin of the institute of classical studies 45(1), 2001, bls. 149–168
  12. "VHP Photo Glossary: Plinian eruption". United States Geological Survey. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Oktober 2015. Besoek op 8 Junie 2010.
  13. "typographia" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Februarie 2019. Besoek op 30 Julie 2017.
  14. de la Ruffinière Du Prey, Pierre (1994). The villas of Pliny from antiquity to posterity (geïllustreerde uitgawe uitg.). University of Chicago Press. p. 5. ISBN 0-226-17300-3.
  15. Early Modern Italy: A Social History, Christopher Black. Routledge, 2002, ISBN 1134611285, ISBN 9781134611287
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.