Platinum

Platinum is 'n chemiese element met die chemiese simbool Pt en 'n atoomgetal van 78. Die naam van die element is afgelei vanaf die Spaanse term platina del Pinto, wat letterlik vertaal word na “kleine silwer van die Pintorivier”.[1] Dit is deel van die Groep 10 elemente in die periodieke tabel van elemente. Platinum is redelik dig, pletbaar, smeebaar, 'n edelmetaal, en 'n oorgangsmetaal.

78

iridium ← platinum → goud

Pd
↑
Pt
↓
Ds

Algemeen

platinum, Pt, 78

10, 6, d

195,084 (1) g/mol

[Xe] 4f¹⁴5d⁹6s¹

Elektrone per skil

2, 8, 18, 32, 17, 1

Fisiese eienskappe

Toestand

vastestof

Digtheid (naby k.t.)

21,45 g/cm³

Vloeistof digtheid teen s.p.

19,77 g/cm³

Smeltpunt

2 041,4 K
(1 768,3 °C)

4 098 K
(3 825 °C)

22,17 kJ/mol

469 kJ/mol

(25 °C) 25,86 J/(mol·K)

Dampdruk
P/Pa	1	10	100	1 k	10 k	100 k
teen T/K	2 330	(2 550)	2 815	3 143	3 556	4 094

Atoomeienskappe

Kristalstruktuur

kubies vlakgesentreerd

Fm3m nommer: 225

6, 5, 4, 3, 2, 1, -1, -2
(matige basiese oksied)

Elektronegatiwiteit

2,28 (Skaal van Pauling)

Ionisasie-energieë

1ste: 870 kJ/mol

2de: 1 791 kJ/mol

Atoomradius

139 pm

Atoomradius (ber.)

geen data pm

Kovalente radius

136±5 pm

Van der Waals-radius

175 pm

Diverse

Magnetiese rangskikking

paramagneties

Elektriese resistiwiteit

(20 °C) 105 nΩ·m

Termiese geleidingsvermoë

(300 K) 71,6 W/(m·K)

Termiese uitsetting

(25 °C) 8,8 µm/(m·K)

Spoed van klank (dun staaf)

(20 °C) geen data m/s

125 - 240 GPa

61 GPa

230 GPa

0.38

4 - 4,5

549 MPa

392 MPa

7440-06-4

Vernaamste isotope

Isotope van Platinum
iso	NV	halfleeftyd	VM	VE (MeV)	VP
¹⁹⁰Pt	0,014%	6,5×10¹¹	α	3,18	¹⁸⁶Os
¹⁹¹Pt	sin	2,76 dae	e	?	¹⁹¹Ir
¹⁹²Pt	0,782%	Pt is stabiel met 56 neutrone
¹⁹³Pt	sin	50 jaar	e	?	¹⁹³Ir
^193_mPt	sin	4,33 dae	IO	0,1355_e	¹⁹³Pt
¹⁹⁴Pt	32,967%	Pt is stabiel met 116 neutrone
¹⁹⁵Pt	33,832%	Pt is stabiel met 117 neutrone
^195_mPt	sin	4,02 dae	IO	0,1297_e	¹⁹⁵Pt
¹⁹⁶Pt	25,242%	Pt is stabiel met 118 neutrone
¹⁹⁷Pt	sin	19,8913 uur	β	0,719	¹⁹⁷Au
^197_mPt	sin	1,59 uur	IO	0,3465	¹⁹⁷Pt
¹⁹⁸Pt	7,163%	Pt is stabiel met 120 neutrone

Portaal

Chemie

Die kleur daarvan is gryswit, dit is korrosiebestand en word gevind in sommige nikkel- en koperertse saam met vrye elemente. Platinum word gebruik in juweliersware, laboratoriumtoerusting, elektriese kontakpunte en elektrodes, platinum weerstandtermometers, tandartse se toerusting en katalitiese omsetters.

Edelmetaal

Platinum staan bekend as 'n edelmetaal, net soos goud en silwer. Die term edelmetaal beteken dat hierdie metale nie met suurstof verbind as dit daarmee in aanraking kom nie. Hulle roes of slaan dus nie aan wanneer hulle aan die atmosfeer blootgestel word nie.

Platinum is ook in staat om die inwerking van enige enkele suur te weerstaan, hoewel mengsels van sure, bv. aqua regia ('n mengsel van salpeter- en soutsuur), wel die metaal aanval. Platinum reageer met chloor, swawel en fosfor, en ook wanneer dit saam met sekere alkalië verhit word.

Katalisator

Een van die belangrikste eienskappe van platinum is dat dit 'n uiters doeltreffende katalisator is. Party chemiese reaksies vind spontaan plaas, terwyl ander spesiale toestande vereis voordat hulle plaasvind, bv. deur die stowwe te verhit of 'n hoë druk toe te pas. Party chemiese reaksies vind slegs in die teenwoordigheid van 'n bykomende chemiese stof plaas, of word daardeur versnel.

So 'n stof, wat nie self deur die reaksie verander word nie, word 'n katalisator genoem. In die nywerheid word platinum veral as 'n katalisator gebruik. In die aanwesigheid daarvan is dit moontlik om die gasse stikstof en waterstof, of suurstof en swaweldioksied, deur verhitting te laat verbind, en platinum word op hierdie manier gebruik in die grootskaalse vervaardiging van ammoniak en swawelsuur.

Ander gebruike

Platinum het egter ook ander gebruike in die wetenskap en in die nywerheid. Aangesien platinum minder as die meeste ander metale uitsit wanneer dit verhit word, kan dit in glasware verseel word sonder om die glas te laat kraak; hierdie eienskap maak platinum uiters geskik vir gebruik in laboratoriumtoerusting.

Omdat platinum ook roesbestand is, word dit baie in laboratoriums vir smeltkroese, elektriese kontakpunte en in hoogoonde gebruik. In hierdie gebruike word platinum gewoonlik as 'n allooi saam met rodium, iridium, rutenium of wolfram gebruik om dit 'n groter sterkte en hardheid te gee. 'n Ander baie belangrike gebruik van platinum - baie keer in 'n allooi met goud of silwer - is in die juweliersbedryf, veral in die montering van diamante.

Sien ook Kategorie:Verbindings van platinum

Verwysings

KENNIS, 1980, ISBN 0798108258, volume 3, bl. 533

Woods, Ian (2004). The Elements: Platinum. The Elements (in English). Benchmark Books. ISBN 978-0761415503.{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)

Eksterne skakels

Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Platinum.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir platinum.

Chemie onbekend

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Woods, Ian (2004). The Elements: Platinum. The Elements (in English). Benchmark Books. ISBN 978-0761415503.{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)