Spegte

Spegte is klein tot middelmatig groot, boomlewende voëls waarvan die liggaamsbou op verskillende wyses vir hul leefwyse aangepas is. Hul pote is kort en dra 4 sterk tone met skerp kloue. Die buitenste 2 tone is na agter gerig en baie beweeglik sodat hulle goed aan dun takke en gladde boomstamme kan vasklou. Wanneer die voëls teen ʼn boomstam opklim, word die kort stert daarteen gedruk om as stut te dien.

Die stertbeen is aansienlik vergroot en die stertvere baie sterk. Wanneer die spegte verveer, val die middelste 2 stertpenne altyd laaste uit sodat die voëls die hele jaar deur op hul sterte kan steun. Spegte se skerp, reguit snawels is van groot belang. Hulle word nie net gebruik om kos mee te soek nie, maar ook om neste uit boomstamme te kap en om deur middel van klopseine met soortgenote te kommunikeer.

Die snawel en skedel moet dus teen stampe bestand wees en daarom word eersgenoemde deur ʼn horingagtige skede en horinglyste beskerm, terwyl goed ontwikkelde skedelspiere as skokbrekers dien. Aangesien spegte hoofsaaklik insekte vreet wat in boombas en verrotte hout skuil, het hulle lang, klewerige tonge wat by baie spesies aan die punt ook borselhare dra.

Die tong kan tot 10 cm buite die snawel gesteek word om insekte in diep splete byte kom. Die neste word by voorkeur uit dooie of siek bome gekap. Die eiers is glansend wit en word binne slegs sowat 12 dae uitgebroei. Die kuikens verlaat die nes na sowat 4 weke.

Spegte het 'n stewige, wigvormige snawel met 'n lang, gepunte tong waarvan die inwendige dele in twee verdeel en sydelings om die skedel gekrul is. Benewens die snawel, word hierdie uitstootbare, klewerige tong ook aktief aangewend om insekte uit hul tonnels te onttrek. By die deels terrestriële genus Colaptes kan die tong tot 5 cm verby die snawelpunt uitgesteek word.

Die veredrag toon byna altyd genderverskille,[1] en veral by mannetjies is die rooi kuif en of baardstrepe opvallend. By spesies wat gereeld in hout beitel is die neusgate met borselveertjies bedek, en tot dun splete gereduseer. Die stertvere is tot mindere of meerdere mate versterk om die liggaam teen boomstamme te stut. Die sterk pote is toegerus met stewige krom kloue.

Spegte se sigodaktiele voetanatomie posisioneer die vier tone vir 'n behendige x-vormige greep. Enkele kleiner spesies in genera Picoides en Sasia het egter slegs drie tone.

Hoewel oorwegend insekvretend, is sommiges omnivore en sal veral in die najaar boomsap, vruggies, akkers, neute of die sade van keëldraers by hul dieet insluit. Tipies beitel hulle egter in hout om verborge mierneste of mot- en kewerlarwes te ontbloot. Hierdie voedingsgate is soms opvallende tekens van spegte se teenwoordigheid.

'n Spegnes is hier onthul deur 'n segment van die stam weg te saag.

Gate word in stamme, boomtakke, grondwalle of termitaria gebeitel om in nes te maak, waar die kuikens 'n mate van veiligheid geniet. Sekere spesies sal bykomende gate na die broeityd uitbeitel om in te oornag. Dooie of deels dooie bome verskaf nesmaak- en oornagplekke, asook voeding, en sekere spesies benodig ekstensiewe en goed gevestigde woud.

Sekere spegspesies, waaronder die helmspeg (Dryocopus pileatus), bly lewenslank getrou aan hul maat. Wanneer die eerste sterf sal die oorlewende ook nie die territorium verlaat nie. Nogtans sal die broeipaar nie in dieselde boomholte oornag nie, maar elkeen kap 'n eie oornagplek oop, waarin slegs een slaap. Vir territoriale vertoon of as deel van hul hofmakery sal spegte van sekere genera trommel op dooie hout.

Hierdie getrommel is dikwels so kenmerkend van die spesie as hul roepe. Een of albei die ouers kan die nesholte uitkap, en die legsel spierwit eiers word in twee weke uitgebroei. Die kuikens is aanvanklik ongeveerd en blind, en een ouer sal aanvanklik in die nes bly terwyl die ander prooi aandra. Die mannetjie sal dikwels die nagskofte behartig.[1] Kuikens word proteïenryke insekte gevoer, en is op hulself aangewese sodra hulle die nes verlaat.

Eiers of kuikens word soms uit die nes geroof deur slange of ander voëls, en volwassenes kan wildekatte, vosse, jakkalse of roofvoëls ten prooi val. Die grootbontspeg (Dendrocopos major) van Eurasië en Noord-Afrika is egter self 'n predator van ander voëlspesies se broeisels. Die lewensduurte van spegte wissel tussen 4 en 12 jaar in die natuur, afhangend van die spesie.

Die groot spesies is tipies die langslewendes en kan onder ideale omstandighede twee of drie dekades oud word. Juis hierdie grootste spesies is tydens die 19de en 20ste eeue erg benadeel deur ontwikkeling en houtonttrekking. Die grootste spegspesies behoort tot die genus Campephilus. Die keiserspeg (C. imperialis) van Meksiko, indien nie reeds uitgestorwe nie, is die grootste en is tussen 56 en 60 cm lank van snawel- tot stertpunt.

Soos die voorgenoemde spesie is die ivoorbekspeg (C. principalis) van die suidelike VSA en Kuba ook byna of reeds uitgestorwe weens uitdunning en fragmentering van hul boshabitat. Sekere bedreigde spesies word deur wetgewing beskerm.

Gate wat deur spegte gekap word is meestal nie op sigself skadelik vir bome nie, maar kan wel 'n toegangspunt vir plantsiektes en insekte bied. Die vier spesies sapspegte (genus Sphyrapicus) kan rye horisontale of vertikale gate in boombas kap sodat hulle die boomsap daaruit kan drink. In sulke gevalle sal 'n groot persentasie van die beskadigde berkebome (genus Betula) vrek, maar meeste rooi- (genus Picea) en hemloksparre (genus Tsuga) sal oorleef.

Draaihalse (subfamilie Jynginae) het ongewoon kriptiese veredrag, en hul gewoontes verskil heelwat van ander spegte.

• Genus Blythipicus (2 spesies)
• Genus Campephilus (11 spesies)
• Genus Campethera (12 spesies)
• Genus Celeus (11 spesies)
• Genus Chrysocolaptes (drie spesies)
• Genus Chrysocolaptes (drie spesies)
• Genus Colaptes (12 spesies)
• Genus Dendrocopos (24 spesies)
• Genus Dendropicos (15 spesies)
• Genus Dinopium (5 spesies)
• Genus Dryocopus (7 spesies)
• Genus Gecinulus (2 spesies)
• Genus Geocolaptes (1 spesie, naamlik die grondspeg)
• Genus Hemicircus (2 spesies)
• Genus Jynx (2 spesies – draaihalse)
• Genus Meiglyptes (3 spesies)
• Genus Melanerpes (meer as 20 spesies)
• Genus Micropternus (1 spesie)
• Genus Mulleripicus (3 spesies)
• Genus Nesoctites (1 spesie)
• Genus Picoides (12 spesies)
• Genus Piculus (7 spesies)
• Genus Picumnus (meer as 20 spesies)
• Genus Picus (12 spesies)
• Genus Reinwardtipicus (1 spesie)
• Genus Sapheopipo (1 spesie)
• Genus Sasia (3 spesies)
• Genus Sphyrapicus (4 spesies)
• Genus Veniliornis (14 spesies)
• Genus Xiphidiopicus (1 spesie)

• Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
• Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
• Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409672, volume 26, bl. 83, 84