Petra Müller

Haar ouers se stories stimuleer haar om reeds as kind sprokies, raaisels en fantasieë te vertel. Op tienjarige ouderdom word ’n storie van haar in Die Jongspan gepubliseer. Die verdrinking van haar broer Nico in November 1961 is vir haar die aansporing om te begin dig om die hartseer te verwerk. In die aanloop tot haar eerste bundel stuur sy sommige van hierdie gedigte (in Afrikaans en Engels) na Contrast vir publikasie en publiseer ook later in Tydskrif vir Letterkunde en Standpunte. Haar eerste digbundel is[1] “Obool”. Die titel verwys na[2] die muntstukkie wat familielede in die Griekse mitologie onder [3]die tong van die oorledene geplaas het as reisgeld vir die bootsman Charon wat die siel oor die Styx-rivier na die Onderwêreld moes voer.[4] Die gedigte in die bundel staan dus in die teken van die tydelike en nietige wat oorbrug wil word om na ’n meer blywende staat oor te gaan. Hierdie versugting kom in uiting in die elegiese aanroep van gestorwenes, pogings om lewe en dood te versoen, asook mens en aarde, alles in ’n poging om heiligheid te verwerf. Die bundel word in sewe afdelings verdeel. Die eerste afdeling, wat ook die titel “Obool” dra, bevat gedigte oor die dood. Die openingsgedig is “Nico”, ’n elegie aan haar gestorwe broer. “Halfpad” gee die bootreis saam met Charon weer. Die afdeling “Saad” verteenwoordig die teenoorgestelde van dood met sy lewegewende krag. “Kind” bevat gedigte oor en vir die kind, met “Die kind” wat getuig van onafhanklikheid en ontdekkingsdrif, terwyl “Onwaarheid” die kind gerusstel oor die werklike bedreiging van die wilde diere. “Oggend op die vlakte” is die aangrypende weergawe van die verkragting en moord op ’n klein dogtertjie, wat veral tref deur sy sobere suggestie. Die afdeling “Profeet” bevat gedigte oor Bybelse en ander historiese figure. “Landslied” se gedigte gaan oor die vestiging aan die Kaap en ander vaderlandse verse, terwyl “The world at war” die gruwele van die Tweede Wêreldoorlog beskryf. In “Pelikane oor die oorlogstad” sien die spreker hierdie voëls eers as bomwerpers aan en spreek die vers van hoe die menslike verwoesting die natuur vervreem het. Die bundel sluit af met die afdeling “Klein begin”, waarin twee gedigte oor die Skepping opgeneem is.

Die opvolgbundel is[5] “Patria”, waar die titel die vaderland aandui[6] en ook die digter se eie naam (Petra) en ervaringswêreld of persoonlike vaderland suggereer.[7]Die temas van die gedigte wentel dan ook rondom verse oor die land (en ander lande), persoonlike ervarings en soeke na perspektief en oor die digkuns en die tuiste wat ’n gedig bied. Deur verkenning van die siklus van geboorte[8] tot dood (waarna mens weer deel word van die aarde) en die noue verbintenis wat hierdie siklus met die natuur het, word hierdie gedigte almal met verwysing na die aarde of vaderland verbind.[9] Die bundel word in vier afdelings verdeel.[10] Die eerste is “Fokus”, met gedigte oor strooptogte van verskillende aard, uitgevoer deur Inkas, Vikings en die alchemiste. Die afdeling “Patria” bevat verskillende temas en motiewe. Die persoonlike wissel van die gedagtes van die verwagtende vrou in “April voor my geboorte”, herinneringe aan die impak van ’n ouma in “Watter boom se bitter wortel”, kindermites en drome in “Krismisprente” en “Terug uit Bisantium” en die ouer vrou se jeugherinneringe in “Die Witsand”. Alledaagse dinge is oënskynlik die tema van “Gesprek met ’n oogarts”, maar hier bevind die spreker haar eers in die posisie dat sy glad nie kan sien wat die oogarts na kyk nie en dit net kan verbeel, wat daartoe lei dat sy haarself in ’n kosmiese gedaante sien en bewus raak van God, waarna die werklikheid en tyd weer die plek van die oneindige inneem. Die verhouding tussen ouer en kind word mooi saamgevat in die weergawe van die kinderspeletjies (“Laat-aand”) en die swerftogte van ouer kinders (“Brief aan ’n bekende”). “Kinderkonsert” handel oor die kinders se uitbeelding van die aankondiging aan Maria dat sy aan Christus geboorte sal skenk. Die kinders is nog onhandig en die ironiese woorde van die engel aan die einde het nie slegs betrekking op Jesus nie, maar ook op die kinders, wat self “groot en magtig” sal word en die naïewe kindwees sal ontgroei. “Skaatsplankryer” gee ’n mooi uitbeelding van die seun wat genoeg spoed teen die afdraand optel om hom soos ’n windswael van die aarde se swaartekrag te bevry. Daar is ook ’n afdeling met reisgedigte (“Reis”), wat die mense se verbondenheid tot ander vaderlande weerspieël. Hierin is ook ’n paar Christus-gedigte soos die drieluik oor “Visbraai by Tiberias” en “Lasarus” se ervaring na sy opwekking uit die dode. Die laaste afdeling is “Brood op die water”, met die titelgedig wat die versugtinge van Moses se moeder vir haar kind beskryf. In die gedigte waarin sy werk met persoonlike perspektief gebruik sy op indrukwekkende wyse haar eienaam (Petra – wat klip beteken) as vroulik van Petrus om sodoende ekstra dimensie aan die reeks Petrus-gedigte in die bundel te verleen. Die gedig “Stad Petra, in Jordanië” lê weer die teenstelling tussen Petra (persoonlike fokus) en Patria (die fokus op vaderland), ’n dubbelfokus wat regdeur die bundel loop. T.T. Cloete[11] noem “Patria” “’n bundel van voortreflike, glansende gedigte”. “Patria” word in 1980 met die Eugène Marais-prys bekroon.

“Liedere van land en see”[12] is ’n dig gekomponeerde bundel, met die titel wat reeds die vastigheid [13]en vloeibaarheid van die lewe beklemtoon. Beide die land en see is egter ook simbole van die mens se reis en beweging.[14] Die gedigte wys gedurig heen en terug na mekaar.[15] Deur hierdie skakels word die huidige verbind met die Griekse, Egiptiese, Bybelse en prehistoriese mitologie en religie. Die soeke van Odysseus na Ithaca (sy tuiste waar hy vrede en rus kan vind) word simbool van die mens se soeke na ’n holte vir die voet, iewers tussen land en see waar die droomland is. “Vir Eraine, wat sing terwyl sy skilder” is ’n hoogtepunt, met die lied wat soomloos uit die skildery uitvloei en een kunssoort in ’n ander transponeer. “Op sy branderplank” is ’n uitbeelding van ’n lewenslustige seun wat op sy branderplank strand toe beur. Wanneer hy op die strand kom spoeg hy die seewater uit, net soos die Grieks- mitologiese Glaukus dit gedoen het, waarmee die gedig aansluit by die mitologiese. Nou word die seun los van die see, net soos sy voorgeslagte ten spyte van hulle seereise steeds gebonde was aan die land. Die Bybelse verse sluit in “Hy trek Hom dit aan”, waar Christus sy mensheid aantrek en daaraan gewoond raak en “Pilatus skryf aan ’n vriend”, waar Pilatus se emosionele trauma na Jesus se kruisiging voortduur, ten spyte van die skyn van normaliteit wat hy probeer handhaaf. Die “Here-maak-tuin” reeks verse se aardsheid sluit aan by die “Klipwerk”-reeks van N.P. van Wyk Louw, terwyl veral die Odysseus en Glaukus-figure aansluiting vind by die werke van D.J. Opperman se “Komas uit ’n bamboesstok”. Die algemene toonaard van die bundel is nou strakker en soberder van aard.

“My plek se naam is Waterval”[16] bevat gedigte wat geïnspireer is deur die vernietigende [17]brand wat haar plasie Waterval in Januarie 1984 verwoes het. Die bundel het twaalf onderafdelings, waarin deur middel van flardes waarnemings en indrukke die verwoesting en herstel weergegee word. Hierdie brokke aaneengeskakelde inligting herinner aan die Chinese en Japannese natuurpoësie en die eerste afdeling [18]van die bundel (“Kwashaal”) bevat dan ook hoofsaaklik gevoelige omgedigte verse van hierdie digters, waarin die stemminge van vrees, geluk, droefheid en verlange vasgevang word. Die gedigte word nie chronologies gebundel nie, maar vloei eerder soos die water in die waterval in bewussynstroom en gedurige verwysing na mekaar en die lewe.[19] Uit hierdie skerwe en bont stukkies mosaïek kom die beeld van die verwoesting en latere herstel na vore. Soos die bundel voortgaan, neem die Afrikaanse sfeer gaandeweg oor by die Oosterse om die eiesoortigheid van die landstreek en ervarings weer te gee. Ook hierdie bekende omgewing word later verdig deur gebruik te maak van veral elemente uit die Griekwa-volkskuns te gebruik om die herlewing van die natuur en plantegroei te beskryf. Die flarde poësie bevat telkens mooi beelding en kort frases wat indruk maak. “Sy hang haar vlae wyd” oor die koms van die reën herinner aan Eugène Marais se “Dans van die reën”. Die afdeling “Volopkos” bevat talle verwysings na die San se folklore, met die San as jagter wat as oersimbool dien vir die oorwinning van die skeppingsdrang oor die vernietigingsdrang.

“Swerfgesange vir Susan en ander” [20]word volgens die voorwoord opgedra aan die nagedagtenis van die afsterf van drie geliefde vriende van Petra in 1995.[21] Hulle is die sanger en skilder Eraine Nankin, die filosoof Marthinus Versfeld en Susan Radnitzky, niggie van haar man,[22] na wie sy in September 1995 ’n reis na Switserland onderneem het om haar by te staan in haar laaste reis en die liggaamlike aftakeling en vrees vir en uitreik na die dood meemaak. Dit is na aanleiding van laasgenoemde wat die bundel sy titel kry. Die titel dui ook op die motiewe van reis en ronddwaal, deur aardse ruimtes maar ook met verdieping na ons diepste menswees, soos waar ons vandaan kom en waarheen ons gaan. Hierdie motief sluit dan aan by die talle gedigte oor die dood en sterfte van verskeie aard, wat aan die bundel ’n elegiese toon gee. Die herinneringe wat geboekstaaf word gee ’n verwysingsraamwerk en betekenis aan die swerftog. Verskeie vertalings van die Russiese digter Osip Mandelstam word ook ingesluit, wat mooi inpas by die tematiek. Mandelstam sterf in ’n kamp naby Wladiwostok tydens die Stalinistiese vervolging en sy poësie het slegs oorleef omdat hy dit aan sy vrou voorgedra het, wat dit gememoriseer het en daarna neergeskryf het. So word die bundel ten spyte van die dood ook ’n bundel van oorlewing, waar die gedigte namens die dooies praat. Die bundel word in ses genommerde afdelings verdeel. Die vierde afdeling is hoofsaaklik gebaseer op die Switserse besoek aan Susan, waar die eerste gedig in die vyfde afdeling finaal afskeid neem van haar (“Vaarwel”). Hierdie gedig beskryf die afreis as ’n imposante maar ook vreugdevolle ritueel, waardeur die verskrikking van die dood besweer word. Telkens word musiek gebruik om die emosionele register te verbreed, soos in die onderhawige gedig, waar Katsjatoerian viole uitstuur, “wild soos wolftroppe”, of in “Dumky trio”, waar Antonin Dvořák se akkoorde hulle nie met rus wil laat nie.

“Die aandag van jou oë”[23] het as subtitel “gedigte vir die liefde”.[24] Die bundel beskryf dan ook hoe die liefde lyk en verval, met die aarde as gebondenheid en ook as wins wanneer die verlies van die geliefde ervaar word. In hierdie geval is die gestorwene haar man, Wilhelm Grütter. Baie plekke, geskiedenis, kulture en godsdienste word betrek. Soos die titel aandui, is die kyk-aksie en die oë ’n deurlopende motief, soos ook aangedui deur die talle gedigte oor skilders. Die bundel word in ses afdelings verdeel. “Oëmblik I” is liefdesgedigte waarin daar besef word dat afskeid van die geliefde naby is. In “Die aandag van jou oë” word die spreker se oë afgewend, want sy weet die aandag van die geliefde se oë is reeds op ’n ander horison gerig. “Yashmak” (die sluier wat deur Moslemvroue gedra word sodat net die oë uitsteek) is elegiese gedigte oor die geliefde wat nie meer daar is nie. Die afdeling “Strandloper” bevat liefdesgedigte waarin die see (veral in “Skemergesprek”) as die metafoor van die minnaar geskets word. “Broodblom” bevat gedigte wat ’n loflied is aan die lewe en die liefde, met ook natuurdinge wat haarfyn beskryf word, soos die skilpadjie in “Tjie”. “Ystyd” se gedigte beskryf verwydering tussen die geliefdes, soos wanneer hulle op reis van mekaar geskei is. Benewens die reisgedigte is hier ook etlike gedigte oor skilders, insluitende Chagall en Picasso. Die laaste afdeling is “Oëmblik II”, waarin die siektegeskiedenis beskryf word. In “Tyding” word die besoek aan die onkoloog beskryf en “Voorskrif” gee die aanwysings aan die pasiënt oor hoe hy die res van sy lewe moet hanteer. Die aftakeling van die liggaam volg (“Wintersnag I”) waarna die eindelose moegheid besit neem van die liggaam (“Klarinet om 6 vm.”). Vir die eerste keer staan die geliefde nie meer op ’n Sondagoggend op nie (“Jesus bleibet meine Freude”), waarna die dood kom (“Maanveld”). Die bundel sluit af met “Warm middag”, waarin die spreker na die liggaam van die gestorwe liefde kyk en die bundelmotief tot sy finale punt deurgetrek word. Die spreker wil nie haar oë toemaak nie en wil net aanhou kyk en onthou. In 2005 word die Hertzogprys aan “Die aandag van jou oë” toegeken. Hierna gee sy die Engelse digbundel[25] “Night crossing” uit, ’n bundel wat sy skryf vir haar kleinkinders in Kanada wat vra dat sy iets moet skryf wat hulle ook kan verstaan. In die drie afdelings bundel sy verse oor die liefde, die dood en verlies, waar die temas vernuftig aanmekaar gekoppel word op intertekstuele wyse. Sy verwoord die kuns van die lewe as die vermoë om aarde toe te kom.

In “Om die gedagte van geel” [26]se titel verteenwoordig geel die kleur van lig en lewe,[27] met ’n skildery van die ruimtevaarder Neil Armstrong wat die buiteblad versier. Die bykans 190 gedigte in hierdie bundel is dan ook ’n viering van die lewe, wat op fyn wyse dinge waarneem en belewenisse beskryf. Deurgaans is daar ’n bewustheid dat waarnemings en die lewe self tydelik en vervlietend is, maar terselfdertyd deel en simbool van die ewigheid. Die bundel bestaan uit sewe afdelings, elkeen ingelei met ’n gedig wat as soort van motto dien. “Telefoonpale” verwys na die getal sewe (kinders, sieners en sprekers) wat voltooidheid impliseer, terwyl daar ook ’n agste spreker is, naamlik die “Onvindbare Een”, wat die mistieke belewenis verteenwoordig. Die telefoonpale is simbool van die kommunikasie en ook afstand tussen mense, die hede en verlede. Die tweede afdeling is “Agter ’n drywende son aan”, wat herinneringsgedigte bevat oor die onskuldige jeugwêreld en die ouers, wat met deernis beskryf word. “Om mee te begin” delf verder in die herinneringe, waarin afstand gedoen word van die kinderlike en die spreker se biografiese verhaal verander. “Lief” is ’n afdeling met liefdesgedigte, waarin veral die onvoltooidheid of nimmereindigende aard van die liefde verklaar word. “Somer in Eleusis” is gedigte oor en rondom Griekeland, waarin talle mitologiese verwysings voorkom. “Met Afrika af” verken die meer bekende eie wêreld, hierdie keer met groter insig as tydens die jeugherinneringe. Die laaste afdeling verken die seelandskappe van die spreker se jeug. Hierdie digbundel wen in 2013 die ATKV-poësieprys en die Suid-Afrikaanse literêre toekenning vir poësie en is in dieselfde jaar op die kortlys vir die toekenning van die W.A. Hofmeyr-prys en die Universiteit van Johannesburg-prys.

Van haar gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, insluitende “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Miskien sal ek die wingerd prys”, “Digters en digkuns”, “Kraaines”, “Woordpaljas”, “Voorspraak” en “Die dye trek die dye aan”. Saam met Nelleke de Jager stel sy die versamelbundel “Nuwe stemme 2” saam, waar ongepubliseerde digters die kans kry om hulle debuut te maak. In 2020 word van haar gedigte in Vers en vrou opgeneem. [28] Sy skryf ook Engelse gedigte en van hierdie gedigte word oorsee gepubliseer. Haar gedigte is onder andere in Frans, Nederlands en Russies vertaal en dit word ook getoonset, onder andere deur Lize Beekman, wat “Die aandag van jou oë” opneem op die CD “Draadkar oor die see”.

Haar eerste storie verskyn reeds op laerskool in Die Jongspan en later skryf sy verskeie kortverhale vir die tydskrifmark. Op kortverhaalgebied maak sy ’n beduidende bydrae. Haar debuut is die bundel[29] “Werf in die rûens”. Soos die titel aandui, speel meeste van hierdie verhale af in die Rûens, of die heuwelagtige saaiwêreld van die Suidwes-Kaap, waar “werf” ’n omheinde of getemde gebied aandui. Die verhale speel dan ook af in ’n klein gemeenskap, met drie plaasverhale en agt dorpsverhale. Die “getemde” kom gereeld in botsing met die “ongetemde”, of dit nou die buitestaander is wat indring in die gemeenskap of die mens se verbintenis met die landskap en natuur, waarin hy graag iets moois wil skep. In die verhaal “Jerusalem is omgeploeg” word die verhouding tussen Jode en Afrikaners op sensitiewe wyse uitgebeeld. “Hannie se kinders” is die verhaal van Naomi en Rut, die twee dogters van Hannie Wessels, wat dood is toe sy weer ’n kind sou baar. Na hulle pa se dood trou Rut met Pieter Smit, wat die plaas versorg en Naomi word onderwyseres op die dorp. Daar is nie jongmans in die distrik nie en Naomi het nie ’n kêrel nie. ’n Vurige jong dominee los vir ’n ruk af op die dorp en na sy vertrek word Naomi siek. Gerugte wil dit hê dat sy swanger is met die dominee se kind, maar Naomi gaan weer werk en dit lyk nie of sy verwag nie. In die Desembervakansie gaan Naomi plaas toe, waar Rut agterkom wat aan die gang is. Die geheim bly egter tussen die susters.

In “Voëls van die hemel”[30] is die voëls of ander gevleueldes van die hemel telkens boodskapper [31]van die goddelike, die dood of selfs die apokalips. Die figure waarmee gewerk word is meermale die afwykende persoonlikhede, wat geïsoleerd of haweloos of emosioneel wanaangepas is.[32] Die bundel word geheg deur die motief in die titel en die eerste verhaal aan te kondig, waarna[33] die verhale self talryke variasies en verbredings hiervan bevat, om weer in die slotafdeling bymekaar gebring te word. “Marcu Taillefer” speel af in die verdroomde stad Vercours, waar die ineenskakeling van die karakters die droom van versoening van teenoorgesteldes bewerkstellig. “Vlerke oop en vlerke toe” is mal Maans se bynaam weens sy abnormale vrees vir sprinkane, wat hy glo die Armageddon aankondig. Hy smeek tekens van God af op ’n dorsvloer in sy veld, maar die dag dat die helikopter sy noodlanding daar maak, is hy nie daar nie. So mis hy die openbaring en met dankbaarheid kan hy agterna die tekens sien, maar is hy die veldslag gespaar. In “Junkheap in Oktober” versamel ’n groep swart seuns rommel op die stad se vullishope en maak dan beelde daarvan. In die krisistydperk waarbinne hulle lewe word die beeld egter ’n saambindende simbool wat hulle verenig en onheilspellend aan hulle ’n besef gee van hulle gesamentlike mag.

Ten spyte van die wyer geografiese en tydsruimtes wat die verhale in[34] “Die dwerg van die Infanta en ander verhale” [35] betrek, word dit alles steeds beskryf in Müller se kenmerkende volkse styl, wat alles weer[36] herkenbaar ook op die plaaslike maak. Die verhale toon ’n voorkeur vir buitestaanders en verstotelinge, wat magies meevoerend gestalte kry. Die titel van die bundel word gekies na aanleiding van die hofportret “Las Meninas” van die beroemde skilder Diego Velázquez. Die titelverhaal bring ook Oscar Wilde se “The birthday of the Infanta”, na aanleiding van dieselfde portret, in die herinnering. Müller keer egter Wilde se fantasie om, sodat die Infanta (die kinderprinsessie) broos en nie wreed is nie en dit die Infanta is wat sterf, nie die dwerg nie. Hierdie verhaal het magiese eienskappe, aangesien die figure in die skildery lewendig word en hulle soos karakters in ’n sprokie begin gedra. Die dwerg van die titel moet baie ervaar en deur verlies eers méns word voordat hy deur die skilder as waardig geag word om as model vir die skildery te dien. “Dis dag, Hans Klou” is ’n hoogtepunt. Hans Klou is ’n voortvlugtige misdadiger wat agtervolg word deur die polisieman Wind, wat hom voorheen ook gevang het. Hans se houvrou is Maria, vir wie hy by ’n vorige geleentheid so erg aangerand het dat sy haar oog verloor het. Wanneer Hans by Maria opdaag, is sy afwysend en jaag hom weg, maar sy laat hom tog toe om later die nag by haar in die bed te kruip. In die donker streel hy teen haar wang en hol oogkas, sodat sy emosioneel raak van die teerheid. Haar liefde ten spyte van alles laat haar aan die einde die polisieman ontwyk sodat sy vir Hans kos kan bring in sy geheime skuilplek waarvan ander nog nie weet nie.  “Desembers” vertel die verhaal van ’n klein dogtertjie wat elke Desember saam met haar gesin by Kleinmond vakansie hou en dan alleen bou aan ’n pragtige kasteel, wat eindelik wanneer hulle vertrek deur die wind en see vernietig sal word. Hierdie jaar is die eerste jaar van haar puberteit. Daar is nou ’n visserseun wat in die nag help bou aan die kasteel en dit nog mooier maak, maar wanneer sy dit uitvind, vernietig sy self die kasteel. Sy wil eenkant bly, afgesonder van die ander en duld nie toenadering en liefde nie. In “Die oë, die oë” gaan werk Alida Swart op die plaas by Ouwolf Beneke en sy seuns. Al wat sy vra, is dat haar Pekinees ongestoord by haar mag bly. Een laat aand gaan stap sy met die hondjie met die uitpeuloë en kom die Beneke-seuns op pad teë. Hulle is dronk gedrink en verkrag haar. Baie jare later kom die seuns weer bymekaar en op ’n dronk ingewing gaan soek hulle vir Alida Swart. Die jong man wat die deur oopmaak, sê dat sy ma die vorige jaar oorlede is. Die seuns is geskok, want die seun lyk nes ’n Beneke, maar met uitsonderlike oë. “Belhambra” is ’n tipe boom wat bessies dra en in die Kompanjiestuin staan, waaronder die verteller gereeld soggens saam met haar baba gaan sit. Hier ontmoet sy vir Laurens, wat haar versoek om net aan te hou om met haar te gesels, maak nie saak wat sy sê nie. Hy beweer dat daar ’n Duitse Jood is wat die Tweede Wêreldoorlog ontsnap het wat hom volg en daarom kom hy vrede soek in die park. Daar is egter geen teken van die Jood nie. Die verteller is seker dat Laurens nie heeltemal reg in die kop is nie. Nadat Laurens weg is, kom sit daar egter ’n persoon wat lyk soos Laurens se beskrywing by haar.

“In die omtes van die hart en ander verbeeldings”[37] bevat ’n groot aantal kort-kortverhale, waarin jeugherinneringe en verhale oor die Overbergstreek vertel word. Die boek is saamgestel op versoek van die skrywer se kinders vir ’n hele sak stories, want hulle was nie meer tevrede met een-een stories nie. Die outobiografiese en anekdotiese aard van die verhale oor ’n vertroude wêreld kom duidelik uit die omstreke van die hart, waaraan die titel van die bundel ontleen is. “Koendoes” is die verhaal van Koendoes Bojé en sy pa, nuwe intrekkers op die dorp. Koendoes (van die Latyn secundus, omdat hy die tweede van ’n tweeling is) kan tot in die ewigheid tel en as hy begin, kan hy nie ophou nie en die kinders moet dus glad nie syfers voor hom noem nie. Die verteller kom agter dat die ligflikkerings op die water hom kan laat ophou tel en saam jaag hulle dan die lig op die water. Dan word haar pa verplaas, en hulle verlaat die dorp. Wanneer hulle na jare terugkom, vind hulle uit dat Koendoes na die verteller se vertrek nie kon ophou na haar soek nie en eindelik in sy soektog na die lig dood is.

Rachelle Greeff maak ’n keur uit haar kortverhale wat in 2007 onder die titel[38] “Desembers” [39]gebundel word.[40] Die verhaal “By die ghoeniebos” word opgeneem in die versamelbundel “Vrou: Mens” onder redaksie van Corlia Fourie en “Waar son en maan verbykom” in “Blommetjie gedenk aan my” onder redaksie van Hennie Aucamp. Ander versamelbundels waarin haar werk opgeneem word, sluit in “Borde borde boordevol”, “Wys my waar is Timboektoe” en “Vuurslag”, almal onder redaksie van Hennie Aucamp; “Die Afrikaanse kortverhaalboek” en “Uit die kontreie vandaan” van Abraham H. de Vries; “Vertellers” en “Vertellers 2” van Merwe Scholtz; “Op Afrikaanse werf” van A. Schwerdtfeger en N.J. Snyman; “Majesteit, die kat” van Lina Spies; “Stad en stedelig”, ’n versamelbundel met sketse en vertellings oor wêreldstede; en “Soort soek soort” onder redaksie van Johann de Lange. Sy publiseer ook kortverhale in Tydskrif vir Letterkunde.

Aanvanklik, terwyl sy by die huis is en kinders grootmaak, skryf sy ontspanningsverhale vir tydskrifte, hoofsaaklik onder die skuilnaam Magriet Smalberger. Die kortverhaal “Helletjie” wat sy onder hierdie naam skryf word in die versamelbundel “Om lief te hê” opgeneem, wat ’n keur bevat van die mooiste liefdesverhale wat in Sarie verskyn het. Sommige van haar vervolgverhale word later in boekvorm gepubliseer, insluitende “Die elande van Kruisberg”, “Die koue vuur” en “Tant Madeleine se somer”. “Hy wat die goud bring” is ook aanvanklik ’n vervolgverhaal. Tessa Louw is ’n suster in ’n groot stedelike hospitaal, waar sy ’n verhouding aanknoop met die bedorwe seun van ’n ryk sakeman. Hulle uiteenlopende agtergronde bring egter ernstige komplikasies mee, wat vererger word deurdat ’n ander jong man en ook haar vriendin by die verhouding betrokke raak. Kort voor lank bevind Tessa haar in ’n onmoontlike situasie waaruit sy haar nie meer kan loswikkel nie, Onder haar getroude naam (P. Grütter) verskyn die roman “Verlore vallei” en onder die naam Petra Müller verskyn die roman “Die windskerm”. Jansie Swart se pa is nie op die braklandjies gebore nie en sy verlange na die wêreld daarbuite maak dat hy die windskerm uit groen populiere maak. Jansie aard na hom en hunker na die onbekende. Sy kan haar nie vereenselwig met haar trotse en selfstandige ma, tant Maria, se aanvaarding van die alewige stryd teen die natuur nie. Só ontwikkel daar ’n stryd tussen ma en dogter, maar ook ’n stryd in Jansie se gemoed. Sy moet kies tussen die rustige Koen en haar pligsgevoel wat haar vashou waar sy is, of die onvoorspelbare en geheimsinnige nuwe dokter wat haar kan wegvat.

Petra Müller skryf ook die kinderboeke “Die kind van konings” (van ’n akkerboom, die koningsboom, se stryd om aan die lewe te bly in ’n bos populiere); “KleinWiek se groot pampoen” (van Wikus se pampoen wat die hele dorp vol groei en ’n so ’n groot pampoen word dat almal kan eet); en “’n Reënboog vir Hannatjie” (waar Hannatjie se droom om die son te vang en so ’n reënboog te kry en vas te hou, op ’n ander manier waar word nadat sy met haar wit rok in die pruime, moerbeie, hawe, klei en delfiniums gespeel het). Laasgenoemde boek word in Engels vertaal as “A rainbow for Christmas”. Haar werk is onder andere in Engels, Frans, Nederlands en Russies vertaal en sy doen self vertalings, hoofsaaklik van jeugboeke, in Afrikaans uit Engels, Duits en Sweeds. Sommige van hierdie vertalings is “Die groot sneeustorm”, “Ferdinand die fluitspeler”, “Die drie konings”, “Die lepelboom” en “Die verhaal van die drie bome”.

• Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) “Voorspraak” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
• Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• De Vries, Abraham H. “Kortom 2” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1989
• De Wet, Karen (red.) “Petra Muller: Die Skerpgevylde Oomblik. 'n Huldiging” Naledi Eerste uitgawe 2023
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. (red.) “Kraaines” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1988
• Kannemeyer, J.C. “Verse vir die vraestel” Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Nienaber, P.J., Roodt, P.H. en Snyman, N.J. (samestellers) “Digters en digkuns” Perskor-Uitgewers Kaapstad Vyfde uitgawe Sewende druk 2007
• Pheiffer, R.H. “Woordpaljas” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde druk 1993
• Schwerdtfeger, A en Snyman, N.J. “Op Afrikaanse werf” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Tweede uitgawe 1988
• Van Biljon, Madeleine “Geliefde leesgoed” Quellerie-Uitgewers Edms. Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1996
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

• Botha, Amanda “Petra Müller: Digteres van die Rûens” “Die Transvaler” 27 Maart 1981
• Brand, Gerrit “In ’n toestand van poësie” “Beeld” 8 April 2005
• De Vries, Anastasia “Petra Müller kry die Hertzogprys” “Rapport” 3 April 2005
• Du Plessis, Sonia en Snyman, N.J. “Die weerklank van San-folklore op ‘Waterval’” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 31 no.3, Augustus 1993
• Grobler, Melanie “Petra Müller 80” “Beeld” 29 Julie 2015
• Hambidge, Joan “Mylpaal vir digter wat oë vir anders sien oopmaak” “Die Burger” 5 Augustus 1995
• La Vita, Murray “Lewend in die oomblik” “Naweek-Beeld” 1 September 2007
• Marais, Danie “Om agter eendag aan te skryf” “By” 4 Augustus 2012
• Meyer, S. “Natuur en (skrywende) mens: Petra Müller se verhaalkuns binne die raamwerk van letterkunde as kulturele ekologie” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 47 no. 1, Herfs 2010
• Mittner, Esmé “Petra het ’n ‘glasie te veel van die fontein van die jeug’” “Die Burger” 27 Julie 1995
• Prins, M.J. “Enkele verhale uit ‘Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns’ byeengebring deur  A.P. Grové" “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 24 no. 3, Augustus 1986
• Prins, M.J. “Die gebruik van beeldspraak in ‘Gesprek met ’n oogarts’ deur Petra Müller” “Tydskrif vir  Letterkunde” Jaargang 35 no. 4, Augustus 1997
• Scheepers, Riana “Sjeherazade met die wilde nuk” “Die Burger” 13 Oktober 1993
• Scholtz, Hettie “Petra Müller: Hopeloos verlief op die lewe” “Insig” Julie 2000
• Smith, Francois “Ode met die kleur van grond” “Plus” 31 Mei 2002
• Smith, Francois “’n Wandelende kraai het altyd wát” “Rapport” 1 Oktober 2006
• Snyman, N.J. “Besoek van die kunstenaars” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 26 no. 4, November 1988
• Van Zyl, Dine “Sommer net Sus” “Insig” Junie 2005

• Brand, Gerrit Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2005/04/07/VB/12/01.html
• De Vries, Anastasie Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2005/04/03/R1/6/05.html
• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=M%C3%83%C2%BCller,_Petra_(Petronella_Helena_Gr%C3%83%C2%BCtter)
• Grové, Stefans Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1993/04/26/2/19.html
• Hambidge, Joan Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1995/08/10/3/11.html%5Bdooie+skakel%5D
• Hambidge, Joan Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2010/07/29/SK/16/brief1.html%5Bdooie+skakel%5D
• KKNK: http://kknk.co.za/2015/11/24/petra-muller/ Geargiveer 5 Maart 2016 op Wayback Machine
• La Vita, Murray Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2007/08/31/SK/11/petram-025.html
• LitNet ATKV-Skrywersalbum 3. Junie 2014: http://www.litnet.co.za/petra-m-ller-1935/
• Marais, Danie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2012/09/20/BJ/3/4AugPetraM.html
• Mittner, Esmé Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1995/07/27/4/5.html%5Bdooie+skakel%5D
• Scheepers, Riana Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1993/10/21/8/3.html
• Smith, Francois Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2002/07/15/6/8.html
• Spier Poetry Festival: http://spierpoetryfestival.co.za/poet/petra-muller/
• Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/mullerpetra.html
• Strutt, F.C. Universiteit van Suid-Afrika: http://uir.unisa.ac.za/handle/10500/16130
• Van Rooyen, Nanette Oulitnet: http://www.oulitnet.co.za/mond/pmuller.asp Geargiveer 4 Junie 2013 op Wayback Machine
• Van Zyl, Wium Oulitnet: http://www.oulitnet.co.za/onderwys/petramdouspoor.asp Geargiveer 11 September 2017 op Wayback Machine
• Versindaba: http://versindaba.co.za/gedigte/petra-muller/ Geargiveer 15 Julie 2017 op Wayback Machine
• http://www.stellenboschwriters.com/mullerpetra.html besoek op 30 Januarie 2015.
• http://www.poetryinternationalweb.net/pi/site/poet/item/12681/10/Petra-Muller besoek op 30 Januarie 2015.