Peter Snyders

Sy dramas word eers bekend deur opvoerings daarvan op die Kaapse Vlakte, waar hy dit in die mense se huise opvoer om sodoende die gewone mens wat nie die geleentheid kry om toneel toe te gaan nie, ook te bereik.[3] Daarna word dit onder andere op kunstefeeste en in die Nico Malan, Baxterteater, Volks ruimte (People’s Space), die Joseph Stone, die Breughel, Kunstekaap (Artscape) en die Kaapse Vlakte opgevoer. “Voor dit gebeur” word in 1975, 1977 en weer in 1978 opgevoer. Dit is 'n eenbedryf oor munisipale werkers wat 'n baba vind wat in 'n drein agtergelaat is. Hierdie drama word later verwerk en uitgebrei as “Die drein”, wat in 1988 by die Nico Malan-Arena opgevoer word. “Lied vir Lisa” is 'n eenbedryf wat in 1979 vir die eerste keer opgevoer word. Sy eerste vollengte-drama, “Elke ou storie” (later verwerk tot “Political joke”), word in Februarie 1979 op die Kaapse Vlakte en in Junie 1979 in die Volks ruimte opgevoer. Veral die drama “Lindie! Lindie!” is gewilde sitkamer teater. Hiervoor kry hy dan ook sy eie toneelgroep op die been, waarvoor hy skrywer, regisseur, sekretaris en skakelman is. Hy begin ook sy eie uitgewery, naamlik Unison. In 1983 word sy drama “Waak oor ons huis” (later herdoop na “Min genade”) bekroon met die prys vir die beste oorspronklike teks in die Departement van Binnelandse Sake se Toneelfees. Onder die titel “Min genade” word dit in 1988 ook in die Nico Malan se Arena-teater opgevoer. Hierdie drama het as tema die gedwonge verskuiwings wat in terme van die Groepsgebiedewet in die sewentigerjare in Brackenfell uitgevoer is.

Sy eerste gepubliseerde drama is “Political joke” ('n verwerking van “Elke ou storie”),[4] wat in 1986 op die kortlys is vir die toekenning van die Perskor-prys. In Antie Rosie se sjebien op die Kaapse Vlakte probeer Sammy om sy grap van vyf manne van verskillende rassegroepe wat om 'n tafel sit, aan die meer politiek bewuste Ralph te vertel. Die onderwyseres Sally is 'n soort koor in die agtergrond en daar is 'n toetrede elke nou en dan van Antie Rosie en haar ander klante. Sodra Sammy 'n karakter in sy “joke” wil voorstel, kap Ralph hom, want hy wil probeer om die verkeerde houdings en groepsverhoudinge wat aan ras benaminge knoop, stop te sit. So wissel die stuk van grap na erns, met die sjebien-agtergrond en die klante wat net in hulle normale kom en gaan skerp sosiale kommentaar lewer. Die driekamer-parlement van die apartheidsregering loop veral sterk deur. “Political joke 2”[5] van 2000 het die subtitel “Daai’s nou politiek”, wat die titel was waaronder dit 'n eerste opvoering by die KKNK van 1999 beleef het. Sammy en Ralph is weer die hoofkarakters, waarin Sammy sy grap vertel wat hy in die eerste drama nooit klaargemaak het nie. Weereens kan hy nie die grap voltooi nie, want in die nuwe Suid-Afrika is dit ironies genoeg selfs moeiliker om polities korrek te wees. Die onverdraagsaamheid in ons nuwe bestel word baie duidelik uitgebeeld en die stuk slaag amper meer as maatskaplike en politieke dokument as drama.

Hy skryf ook Engelse dramas. “Violations”[6] word in 1985 by die Baxter-teater in Kaapstad opgevoer, met die woonvertrek van twee vriendinne as plek waar die aksie plaasvind. Vicky is prakties en het ondervinding van inperking en ondervraging in Suid-Afrika, terwyl Libby 'n idealis is wat probeer om 'n toneelstuk oor inperkinge te skryf. Vicky stel 'n spel voor waar Libby 'n paar dae as eensame ingeperkte in die woonstel aangehou sal word, met Vicky as bewaarder. Libby het moeite om binne die beperkings van die spel te bly, terwyl Vicky aandring op realisme en baie aggressief word, selfs as dit gevoer word tot lesbiese omgang met Libby. Vir Libby word die spel al hoe meer ontnugterend. Die dramaturg bring op slim wyse die boodskap tuis dat hierdie slegs 'n spel was wat die twee deelnemers diep omgekrap het, maar hulle kon dit tog enige tyd staak. Hulle doen dit dan eindelik, wat weer dui op die onmoontlikheid om jou werklik in te dink in die omstandighede van iemand wat ingeperk is of wie se privaatheid aangetas word deur seksuele molestering in aanhouding. Nog 'n drama uit hierdie tyd is “The boys and the birds”, wat die tema van voorbehoedmiddels en aborsie behandel. Hy is medeskrywer van “The final sting of the dying wasp” saam met Geraldine Aron, Dermod Judge, Michael O’Brien, Russel Savadier en Jessica Sherman.

In 1976 skryf hy sy gedig “Strandfontein” in vir die My Poem-kompetisie. Die gedig is in Kaaps en omdat hy nie seker is in watter taal kategorie dit val nie, skryf hy dit in vir die kategorie Vreemde Tale. Hy ontvang eervolle vermelding vir sy poging en word die aand van die toekennings ook gevra om sy gedig voor te dra. Adam Small vra hom vir meer gedigte en by die Afrikaanse Skrywersgilde beraad in Gordonsbaai in 1977 lees hy vyf van sy gedigte voor. Sy gedigte word aanvanklik gepubliseer in publikasies soos Standpunte, Contrast, Spado, Graffier, Ensovoort, Tydskrif vir Letterkunde,[7] Tollgate, Bok, Beeld en Die Burger, waarna hy saam met Etienne van Heerden, André le Roux du Toit (Koos Kombuis) en Daniel Hugo gedigte laat opneem in “Brekfis met vier”.[8] In sy gedigte verwoord hy in Kaaps die ongeregtigheid, onregverdigheid en swaarkry wat primêr aan apartheid te wyte is.[9] Na die verkryging van demokrasie verwoord hy steeds dieselfde temas van swaarkry en ongeregtigheid, maar met verbreding van die oorsake daarvan na die middelklas-bekommernisse van misdaad, korrupsie en dies meer.[10]

“ 'n Ordinary mens”[11] is sy debuut digbundel. Hierin haal hy grepe uit die lewe van die gewone bruin mens en maak gedigte daarvan in die Kaapse spreektaal. So is die hooftema letterlik die “ordinary” mens, wat van alle kante bedreig en verneder word, maar homself handhaaf teen die “hulle” en nie onder gekry kan word nie.[12] Verfrissend is die humor wat gereeld deurskemer tussen die pyn en vernedering wat hierdie gewone mens moet ondergaan. “Expensive ekstratjie” is 'n anekdote in versvorm, waar die spreker op die Kaapse stasie op 'n verfilming deur 'n televisiespan afkom. Die regisseur wil 'n paar ekstras hê en die spreker gaan so op in hierdie pad na roem dat hy vir die beeldsaai van die opname vir hom 'n nuwe kleurtelevisiestel koop (om sy veelkleurige das te kan sien) en die belangrike mense in die omgewing nooi om saam na sy vertoning te kom kyk. Hy is egter slegs momenteel sigbaar. In “Ek is oek important” beskryf 'n straatveër die ryk en belangrike mense wat 'n gemors agterlaat, wat hy dan moet opruim. In sy indirekte assosiasie met hierdie mense word hy dan ook belangrik. In “ 'n Waarskynlike mens”[13] is die verse minder polities en word meer alledaagse menslike temas behandel, insluitende daaglikse teleurstellings en frustrasies soos ontoereikende salarisse, die huwelikslewe en vol busse. Die ernstiger politieke verse word met ironie versag en die gedigte tref weer deur die spreek taalgebruik.[14]

“Tekens van die tye”[15] takel korrupsie en magsmisbruik onder die nuwe bedeling en sluit ook verse in oor maatskaplike toestande soos armoede, geweld en misdaad.[16] Woede oor die magsmisbruik en korrupsie word getemper deur meegevoel met die slagoffers en weerloses wat die spit moet afbyt.[17] As bruin mens sien hy geen beter toekoms in die nuwe bedeling as onder apartheid nie, soos verwoord in onder andere “Demokrasie (Pty) Limited” en “Demoncracy”. Die protes word ingeklee met spot vir die een kant en deernisvolle humor vir die ander kant, wat die boodskap dus sterker laat deurkom. Sy gedigte word in verskeie versamel bundels opgeneem, waaronder “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in 'n duisend en enkele gedigte”, “Digters en digkuns”,[18] “I Qabane Labantu”, “Miskien sal ek die wingerd prys”, “Ons klein en silwerige planeet” en “Nuwe verset”. Nadat van sy gedigte ook in die April 1985 uitgawe van die Belgiese tydskrif Kruispunt[19] opgeneem is, verskyn 'n Nederlandse vertaling van sy poësie deur Jan Deloof in 1995 onder die titel “Verzachtende omstandigheden”,[20] waarin beide die Nederlandse en Afrikaanse variante naas mekaar gepubliseer word.

Saam met Clinton du Plessis gee hy die kortverhaalbundel “Brunch vir twee”[21] uit. Sy sewe kortverhale in hierdie bundel staan almal in die kroegkultuur van gewaagde grappe, geskryf in sy kenmerkende Kaaps. Van sy kortverhale word ook in versamelbundels opgeneem, waaronder “Horrorskoups” en “Namakwalands het sy sterretjies” in “Op hulle stukke” onder redaksie van Jeanette Ferreira en “Doktor Orraait” in Jeanette Ferreira se “Kruis en dwars”.

In 1986 word 'n televisieprogram van Woord en kontrei aan sy werk en kontrei, die Kaapse Vlakte, gewy. Hy word in 1998 saam met E.K.M. Dido, Etienne van Heerden, Wilma Stockenström, Marlene van Niekerk en Marita van der Vyver deur die Nederlandse Taalunie genooi vir 'n skrywers toer deur Nederland en België, waar hy deelneem aan die Winternachtenfees in Den Haag en Suid-Afrika verteenwoordig by die International Poetry Festival in Den Haag. In 2008 word hy weer uitgenooi na die Winternachtenfees.