Paul Klee

Paul Klee (Duits: [paʊ̯l ˈkleː]; 1879–1940) is een van die bekendste moderne kunstenaars met 'n sonderlinge styl wat nie maklik gekategoriseer kan word nie. Musiek, poësie, kindertekeninge, primitiewe kuns en die Kubisme het 'n groot invloed op sy werk gehad. Hoewel sy werk bewustelik kinderlik gebly het, is dit baie sorgvuldig uitgevoer en het hy 'n fyn aanvoeling vir kleurgebruik gehad.

Paul Klee
Paul Klee in 1911
Gebore	(1879-12-18)18 Desember 1879 Münchenbuchsee, Switserland
Sterf	29 Junie 1940 (op 60) Muralto, Switserland
Nasionaliteit	Duitsland
Veld	Skildery, tekening, waterverf, drukkuns
Opleiding	Akademie vir Beeldende Kunste, München
Beweging	Ekspressionisme, Bauhaus, Surrealisme
Werke	Meer as 10 000 skilderye, tekeninge en etse, insluitende Twittering Machine (1922), Fish Magic (1925), Viaducts Break Ranks (1937).

Paul Klee is op 18 Desember 1879 in Münchenbuchsee, Switserland, gebore. In sy kinder- en jeugjare het musiek en kuns 'n ewe belangrike rol in sy lewe gespeel, maar op negentienjarige ouderdom het Paul Klee besluit dat kuns sy rigting sou wees. In 1898 het hy na München vertrek, waar hy eers onder professor Knirr en daarna aan die akademie onder Franz von Stück (1863–1928) skilderlesse geneem het. Von Stücf was nie baie beïndruk deur sy werk nie en het Klee aangeraai om die skilderkuns te laat vaar en beeldhouwerk te doen. In 1901 het Klee na Italië vertrek, waar hy sterk onder die invloed van die vroeë Christelike en Bisantynse kunswerke gekom het. Sy indrukke van dié reis is opgeteken in sy dagboek wat hy van 1898 tot 1918 gehou het. Hierdie dagboek is in 1956 onder die titel Tagebücher von Paul Klee in Keulen gepubliseer.

Die meeste van Klee se vroeë werke bestaan uit etse. Die halfsatiriese, half-groteske werke grens aan die surrealisme. Die invloed van kunstenaars soos Goya (1746–1828), Redon (1840–1916) en Ensor (1860–1949) is ook duidelik in Klee se vroeë werke te bespeur. Twee bekende etse wat hy in 1903 gemaak het, is Maagd in die boom en Twee manne ontmoet mekaar, elkeen dink die ander het 'n hoër rang. Uit laasgenoemde blyk veral hoe belangrik titels vir Klee was – dit het 'n bykomende dimensie aan sy werk gegee.

In 1906 is hy met Lily Stumpf, 'n pianiste wat hy gedurende sy studiejare in München ontmoet het, getroud. Klee, wat sedert 1902 in Bern gewoon het, het hom ná sy troue in München gevestig, waar hy tot 1920 gewoon het. Hier het hy bekend geraak met die werk van Van Gogh (1853–1890), Cézanne (1839–1906) en Matisse (1869–1954) wat in die Münchener Sezession ten toon gestel is. Baie progressiewe Duitse en Oostenrykse kunstenaars het hier uitgestal as 'n soort teenreaksie op die bestaande kunsverenigings. Paul Klee het self in 1906 van sy eerste etse hier uitgestal. Hy het bevriend geraak met August Macke (1887–1914) en Wassily Kandinski (1866–1944) en saam met hulle (en 'n paar ander kunstenaars) die groep Der Blaue Reiter gevorm.

In 1914 het Klee saam met August Macke en Louis Moilliet 'n reis na Tunis onderneem. Hier het Klee kleur "ontdek", wat daarna vir hom 'n belangrike uitdrukkingsmiddel geword het. Sy werk het egter steeds Oosterse motiewe bevat. Omstreeks dieselfde tyd het Klee letters en syfers in sy werk begin gebruik. Dit het 'n onderdeel gevorm van Klee se komplekse "vormtaal" van simbole en tekens. Die beeldende kuns was vir Klee 'n taal van tekens waarin 'n bepaalde vorm 'n bepaalde idee weergegee het, soos 'n letter deur sy vorm 'n bepaalde klank weergee. Die letters in Klee se akwarelle het 'n visuele waarde, maar verwys ook na 'n werklikheid buite die skildery, naamlik na die klank wat die letter voorstel. In sommige van sy werk vorm die simbole 'n poëtiese samehang van droom en werklikheid.

In 1920 is Klee as lektor aan die Bauhaus aangestel. In die reeks Bauhaus-Bücher het hy sy Pedagogisches Skizzenbuch ("Pedagogiese sketsboek"; 1925) gepubliseer, waarin hy probeer het om die primêre beeldende elemente te analiseer en te karakteriseer en waarin hy wys op die verskillende moontlikhede waarop so 'n element toegepas kan word.

In 1931 het Klee aan die akademie van Düsseldorf begin doseer, maar hy is in 1933 deur die Nazi's ontslaan omdat hy en sy kuns volgens hulle agteruitgegaan en ontaard het. Op 'n tentoonstelling, Entartete Kunst, in München (1937) is 12 van sy werke uitgestal. Klee het Duitsland ná sy ontslag in 1933 verlaat en hom in Bern gevestig. Sy latere werke, wat hy hoofsaaklik in Bern geskep het, word gekenmerk deur swaar, swart Iyne wat soms as omlyning en soms as selfstandige vorm gebruik is. Die stemming van sy werk het al hoe somberder geraak. Dit was ook te wagte, want die ekonomiese vooruitsigte was donker en Klee het aan 'n ongeneeslike siekte begin Iy. Hy is op 19 Junie 1940 in Muralto naby Locarno oorlede.

Die grootste versameling van Klee se werk is in die Kleestiftung (Paul Klee-stigting) in die museum van die skone kunste in Bern te sien.