Panda
Die groot panda (Ailuropoda melanoleuca) is 'n soogdier wat geklassifiseer is in die Ursidae-familie en voorkom in Sentraal- en Suid-China. Hoewel die reusepanda (Ailuropoda melanoleuca) eers in 1869 ontdek is en daar sedertdien min voorbeelde van hierdie dier deur dieretuine in die Westerse wêreld bekom kon word, is hierdie swart en-wit dier wat aan die wasbeer verwant is, alom bekend. Die panda het sy gewildheid te danke aan die feit dat hy soos 'n reusagtige, lewende teddiebeer lyk.
| Panda | |
|---|---|
 | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Genus: | Ailuropoda |
| Spesie: | A. melanoleuca |
| Binomiale naam | |
| Ailuropoda melanoleuca (David, 1869) | |
| Subspesies | |
|
| |
 | |
| Die verspreiding van die panda | |
- Vir die 19de eeuse Zoeloekoning Panda, sien: Mpande
Algemene inligting
Die groot panda word gekenmerk deur 'n swart en wit pels. 'n Volwasse panda word omtrent 1,5 m lank en 75 cm hoog en kan tot 115kg weeg. Die panda se hoofbron van voedsel is bamboes maar hulle kan ook ander kos soos heuning, eiers en vis eet. Pandas is 'n bedreigde spesie met omtrent 1 600 pandas in die natuur en 188 in aanhouding. Volgens 'n sensus in 2005 is die natuurlike pandabevolking besig om te groei.
Die panda is die embleem van die Wêreldnatuurlewevereniging en dien as voor beeld van seldsame dierespesies wat bedreig word. 'n Minder bekende verwant is die klein panda (Ailurus fulgens), wat meer soos ʼn vos lyk. Wanneer tans van 'n panda gepraat word, word onmiddellik gedink aan die reuse panda met sy swartwitpatroon.
Teen die middel van die 19e eeu was egter net die klein panda (Ailurus fulgens) of kat beer bekend. Hy lyk baie na 'n vas met ʼn lang, ruie stert. Die klein panda leef hoofsaaklik teen die beboste hellings van die Himalajas, waar hy van Nepal af tot in Wes-China op ʼn hoogte van tussen 1 500 en 4000 m aangetref word.
In Europa is daar eers in 1821 van sy bestaan kennis geneem na 'n lesing deur die Brit Thomas Hardwicke. Dit het egter byna nog 'n halfeeu geduur voordat die eerste lewende voorbeeld van ʼn panda na Europa gebring is Op die oomblik word klein pandas in die meeste dieretuine aangehou, maar oor hul lewenswyse in die natuur is daar min bekend omdat pandas skugter diere is en hulle in die natuur dus nie maklik raakgesien word nie.
Die plaaslike bevolking ken hulle veral vanweë hul gewoonte om in afgeleë koeistalle te kom melk drink. Die diere leef meestal alleen en hou onderling kontak deur harde, herhaaldelike roepgeluide. Na aanleiding hiervan word die pandas deur die plaaslike bevolking "wah" of chitwa" genoem. Wanneer gevaar dreig, blaas die panda soos 'n kat, en as hy werklik aggressief word, grom hy soos ʼn beer.
Oor die algemeen is pandas egter vreedsame diere. Hoewel die panda tot die orde van die roofdiere (Carnivora) behoort, eet hy net by uitsondering voëltjies, insekte of ander vleis. Sy dieet bestaan hoofsaaklik uit knolle, akkers, berkebas, bamboesspruite en bessies. Vir die hantering van sy kos bevat die panda se hande 'n unieke sesde vinger, 'n verlengde handwortelbeen wat ongeveer dieselfde funksie vervul as die mens se duim.
Ontdekking van die reusepanda
Hoewel die reusepanda (Ailuropoda melanaleuca) in ou Chinese geskrifte gereeld genoem is, is die verhale as fabels afgemaak. Hierdie siening het eers in 1869 verander toe die Franse sendeling Armand David (1826- 1900) 'n pandapels by 'n ryk Chinees gesien het. Nog in dieselfde maand (Maart) het 'n paar medewerkers 'n jong panda geskiet en 'n maand later ook volgroeide pandas.
David het dit as 'n nuwe soort beer beskryf, maar in Parys het professor Milne-Edwards tot die gevolgtrekking gekom dat die skelet en gebit hierdie aanname weerlê. Die sesde duim en ander kenmerke het daarenteen op 'n verwantskap met die klein panda gedui. Hieroor is nog nooit eenstemmigheid bereik nie, maar die meeste dierkundiges klassifiseer albei pandas as ʼn aparte familie (Ailuridae), wat verwant is aan die gewone wasbeer (familie Procyonidae).
Die reusepanda trek talle jagters na China met die hoop om van die diere te vang sodat dit aan die hoogs mededingende dierkundige museums gelewer kan word. Die eerste Blankes wat hierin geslaag het, was Theodore en Kermit Roosevelt, die seuns van president Roosevelt, in 1928. Nog ekspedisies is onderneem en verskeie reuse pandas is geskiet voordat daar beset is dat ʼn lewende panda meer werd is as ʼn dooie.
Lewenswyse van die reusepanda
Die feit dat die reusepanda eers so laat belangstelling gewek het, kan nie net aan sy ooreenkoms met die swartwit himalajabeer en die wit variasie van die bruinbere toegeskryf word nie, maar veral ook aan die diere se beperkte verspreidingsgebied. Die spesie kom net in 'n klein gedeelte van die oostelike Himalaja voor en dan ook in ondeurdringbare bamboesbosse op 'n hoogte van tussen 1 500 en 3500 m.
Bamboes is die panda se belangrikste voedsel, vandaar sy bynaam bamboesbeer. Die dier byt die klipharde, dik stingels met sy stewige voorkiestande net bokant die grond af, waarna hy op sy gemak gaan sit en eet. Sy manier van eet stem baie met die van die mens ooreen omdat hy voedsel na sy bek bring. Die voorpoot met die sesde vinger kom dan goed te pas.
Die taai buitelaag van die bamboes word eers met behulp van die snytande van die stingel afgestroop, waarna die geskilde stingel afgebyt en deeglik gekou word. Die skedel is breed en stewig gebou sodat die kake die moeilike werk kan verrig. Die kiestande, wat talle riffels en uitsteeksels het, lyk soos groot, stomp maalstene. Ook die spysverteringstelsel is by die eienaardige voedsel aangepas. Die slukderm het 'n horingagtige bedekking en die maag het 'n dik, gespierde wand.
Vanweë die betreklik kort derm bevat die uitwerpsels nog baie onverteerde dele en die panda moet dus baie vreet om voldoende voedingstowwe in te neem. Die panda se dieet bestaan egter nie net uit bamboes nie. Van tyd tot tyd vreet hy allerlei vetplante van die steppeagtige hooglande. Gentiaan, irisse, krokusse, Chinese bokdoring en allerlei grasse word met wortel en al verorber. In die dieretuine vreet pandas selfs gebraaide hoender of ander vleis.
Gedurende die dag rus die reusepanda in natuurlike holtes of in die mikke van boomtakke, maar selfs in hul aktiewe periodes is hulle nooit haastig nie. Die reusepanda hardloop selfs nie as hy deur honde gejaag word nie, maar hy is ook glad nie weerloos nie. In 'n noodsituasie kan hy baie gevaarlike bytwonde toedien. Dit is ook moontlik dat die baie opvallende kleur van sy pels as 'n waarskuwing vir roofdiere kan dien.
Reusepandas in die dieretuin
Die eerste reusepanda wat die Weste lewend bereik het, is in 1936 na San Francisco gebring. Die dier, So-Lin, is egter kort daarna dood. Ietwat meer welslae is met ander pandas behaal en tydens die Tweede Wêreldoorlog was daar in die VSA en in Londen sowat 10 pandas in dieretuine. Hulle was onmiddellik baie gewild. Teen 1953 was almal egter al dood.
Daar was dus groot opgewondenheid toe ʼn dierehandelaar in 1958 'n panda genaamd Tsji-Tsji vir die Chicago-dieretuin in die hande gekry het. ʼn Verbod op invoere uit China na die VSA was toe egter van toepassing en na baie omswerwinge het die panda uiteindelik in Londen aangekom, waar sy in 1972 dood is. Daar is herhaaldelik pogings aangewend om Tsji-Tsji en An'-An' ('n mannetjie uit Moskou) te laat paar. Dit het baie publisiteit geniet, maar geen kleintjies is gebore nie.
Die eerste suksesvolle paring buite die natuur het in China plaasgevind, en in 1963 is Ming-Ming in Peking gebore. Die Chinese dieretuine het tans tientalle pandas en Westerse dieretuine kry van tyd tot tyd 1 of 2 van die skaars diere. Die reusepanda word nie baie in die Weste gesien nie, maar hy is wêreldwyd bekend, veral vanweë die feit dat hy die embleem van die Wêreldnatuurlewevereniging is.
Subspesies
- A. melanoleuca melanoleuca
- A. melanoleuca qinlingensis
Bronne
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 090840963X, volume 22, bl. 87
Verwysings
- Lü, Z, Wang, D. & Garshelis, D.L. (IUCN SSC Bear Specialist Group) (2008). Ailuropoda melanoleuca. 2008 IUBN Rooi Lys van bedreigde spesies. Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur 2008. Verkry op 8 February 2009.
