PIDE
Die Polícia Internacional e de Defesa do Estado of (PIDE) (Afrikaans: Internasionale Staatsveiligheidspolisie) was 'n gevreesde Portugeese veiligheidsdiens tydens die outoritêre bewind van die Portugese premier António de Oliveira Salazar.
Die PIDE bestaan van 1946 tot 1969. Gedurende die hele periode van die Estado Novo ('Nuwe staat'; 1933-1974) was dit die veiligheidsdiens in Portugal, maar dit was ook onder ander name bekend.
PVDE
Die voorganger van die PIDE, was die PVDE (Polícia de Vigiluella e de Defensa do Estado), wat in 1933 gestig is, 'n jaar nadat Salazar regeringshoof geword het. Die bestaande veiligheidsdienste is ontbind. Die PVDE het 'n tweeledige funksie gehad:
- Voorkoming en uiteindelike onderdrukking van politieke en sosiale misdade en spioenasie;
- Teen-spioenasie en waarneming van sowel immigrante as emigrante (politieke bannelinge ingesluit).
In 1936 word die Tarrafal-gevangenis in die Kaap Verde gevestig. Hier is andersdenkendes, kommuniste en ander politieke teenstanders van die Salazar-regime gevange gehou. Die gevangenis is deur PVDE-agente bestuur. In Tarrafal is die gevangenes gemartel en tussen 1936 en 1974 is 32 gevangenes dood. In 1937 is 'n mislukte aanval op die lewe van premier Salazar deur 'n andersdenkende uitgevoer. Die premier het toe adviseurs van Nazi-Duitsland en Fascistiese Italië ingebring om die PVDE op te lei om andersdenkendes en lede van onwettige politieke partye op te spoor en in die gevangenis te sit, veral van die Kommunistiese Party van Portugal (PCP). In die daaropvolgende jare is die PVDE volgens die Gestapo gemodelleer.
Gedurende die Tweede Wêreldoorlog was Portugal neutraal, maar terselfdertyd die Europese sentrum vir spioenasie en teen-spioenasie. Daar was baie vlugtelinge in Lissabon, waaronder baie politieke vlugtelinge: anti-fasciste, en na 1943 veral ook fasciste. Al hierdie mense moes fyn dopgehou word, veral omdat die maghebbers gevrees het dat hierdie mense die neutraliteit van Portugal in gevaar sou stel.
PIDE
Die PVDE is in 1946 ontbind. Op 22 Oktober 1946 is PIDE as sy opvolger gevestig. Soos die PVDE op die Gestapo gemodelleer was, sou die PIDE in organisasie en taktiek baie meer ooreenstem met Scotland Yard. Die afdeling Polícia Judiciária (geregtelike ondersoekpolisie) het magtiging gehad om huise te deursoek en individue onbepaald aan te hou sonder verhoor. Die PIDE het gereeld van verklikkers genoem bufos gebruik gemaak.
Die PIDE het een van die suksesvolste veiligheidsdienste in die geskiedenis geword, vergelykbaar met die Oos-Duitse Stasi, die Amerikaanse CIA, die Sowjet-Russiese KGB en die Israeliese Mossad. Die rol van PIDE het tydens die Portugese koloniale oorlog in Afrika toegeneem.
DGS
In 1968 het Salazar 'n beroerte gehad en kon hy nie meer die pos van premier beklee nie. Marcello Caetano het hom as premier opgevolg. Caetano het belowe om 'n paar hervormings in werking te stel. In 1969 is die gehate PIDE afgeskaf en vervang deur die DGS, die Direktoraat-generaal vir Veiligheid (Direcção Geral de Segurança). Dit het gou net as 'n naamsverandering geblyk, want die mag nóg die metodes verskil van die van die PIDE. Volgens Caetano kon die hervormings nie toegepas word nie weens die koloniale oorlog en 'ondermynende elemente' in die Portugese samelewing.
Tydens die Angelier-rewolusie het betogers na die DGS-hoofkwartier in António Maria Cardosostraat opgeruk om die gebou te beset. Ongeïdentifiseerde beamptes het vanaf die gebou se dak op die betogers losgebrand en 4 mense gedood. Kort daarna het die Angelier-rewolusie egter geëindig en het 40 jaar van diktatorskap tot 'n einde gekom.
Die DGS is deur die nuwe regering in Portugal ontbind. 'n Nuwe intelligensie-agentskap is deur die regerende militêre junta tot stand gebring onder die naam Polícia de Informação Militar (PIM). Baie PIM-agente het voorheen vir die PIDE of die DGS gewerk. Die enigste PIDE-agente wat ooit voor die reg gedaag was, was diegene wat die opposisieleier, generaal Humberto Delgado, vermoor het. Die verdagtes is in absentia gevonnis; nie een van die verdagtes het egter agter tralies geland nie.
In die Portugese kolonies het die diens egter aanhou werk omdat die intelligensie vir die weermag belangrik was en om orde in hierdie kolonies te handhaaf. Na die Angelier-rewolusie het die stryd in die kolonies nog 'n rukkie voortgeduur.
Die voormalige PIDE-argiewe is in 1990 in die Torre do Tombo Nasionale Argief gehuisves. Toegang word toegelaat, maar die name van die agente en informante word nie bekendgemaak nie.
Bronne
- Wheeler, Douglas L. (1983). "In the Service of Order: The Portuguese Political Police and the British, German and Spanish Intelligence, 1932-1945". Journal of Contemporary History. Sage Publications, Ltd. 18 (1): 1–25. doi:10.1177/002200948301800101. JSTOR 260478.
- ALEXANDRE, Manuel; CARAPINHA, Rogério; NEVES, Dias (coord.). PIDE, a história da repressão. 3.ª ed., Fundão : Jornal do Fundão, 1974.
- CALDEIRA, Alfredo. «O Regime Democrático e a Extinção da PIDE» in História, ano XVII (nova série), n.º 4, janeiro de 1995, pgs. 38-51.
- CAMPOS, J. M. (sob a dir. de GIL, L. Pereira e com a colaboração de HEITOR, J.). Opressão e repressão: Subsídios para a história da PIDE. 2 vols., Lisboa : Amigos do Livro, 197?.
- CASACO, António Rosa Servi a Pátria e acreditei no regime. S. l. : ed. do autor, 2003. ISBN 972-9880-9-1.
- VASCO, Nuno; CARDOSO, Óscar Lisboa : Publicações D. Quixote, 1998. ISBN 978-972-20-1447-2
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Nederlandse Wikipedia vertaal.