P.S. Snyman

Die studente en professore van die Teologiese Skool Burgersdorp in 1888. In die voorste ry sit, tweede van links, Stephanus Postma, gevolg deur prof. Dirk Postma, prof. Martinus Postma en Philippus Snyman. Agter, derde van links, staan J.A. van Rooy.

'n Groep predikante op die Algemene Sinode te Rustenburg, 1891. Voor van links: J.L. Maury, Johannes de Ridder, M.P.A. Coetsee (sr.), prof. J. Lion Cachet, A.A.J. de Klerk Coetsee, M.P.A. Coetsee (jr.). Agter: L.P. Vorster, W.J. Snyman, P.S. Snyman, M. Pelser, P. Postma, Martinus Postma, D. Postma, L.J. du Plessis.

Philippus Stephanus Snyman was die seun van Johannes Hendrik Snyman en Susanna Sophia Snyman. Sy vader is op 1 Augustus 1796 op Graaff-Reinet gebore en oorlede op 7 September 1865 op die plaas Vlakplaats, distrik Bethulie. Sy moeder was ’n nooi Viljoen en is gebore op 19 Februarie 1824 en oorlede op 1 Januarie 1914, nes haar man op Vlakplaats. Ds. Snyman se halfbroers en –susters uit sy vader se huwelik met Cecilia Maria van der Walt (1801–1842, oorlede op die plaas Rheeboksfontein, distrik Colesberg) was Anna Sophia Buys, Philippus Jacobus Snyman, Cecilia Maria Pretorius, Anna Sophia Johanna Snyman, Johannes Hendrik Snyman, Andries Johannes Snyman en Maria Jacoba van der Walt. Sy sibbes uit sy eie ouers se huwelikw as Gerharda Maria Kruger, Susanna Elizabeth Sophia Snyman, Johanna Maria Kruger, Jan Hendrik Snyman, (later ds.) Willem Jacobus Snyman, Petrus Jacobus Snyman, Hester Lacya Magrieta van der Walt en Johanna Margaretha Coetzee. Ná sy vader se dood was sy moeder getroud met Charl Pretorius (1800–1901), wat ook voorheen getroud was.

Die Transvaalse Algemene Vergadering waarop die besluit geneem is om twee gemeentes aan die Rand te stig. Ds. Snyman staan, as die staande rye as een getel word, 12de van links.

Volgens die kuratore-rapport is Ph. S. Snyman op 5 Mei 1890 toegelaat as proponent in die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika nadat hy sy studie aan die Teologiese Skool Burgersdorp voltooi het. Op 7 Junie 1890 is hy beroep na die Gereformeerde kerk Barkly-Oos. Uit die beroepsbrief kom die volgende gegewens na vore: "De Kerkeraad der Gereformeerde gemeente te Barkly Oost heeft op heden den 7 Juni 1890 met die gemeente eene beroeping uitgebracht met dit gevolg, dat op uw persoon zich vereenigden 48 stemmen, op Di. L. Vorster 10, J. Vorster 4, du Plessis 2 en S. Postma 1." In verband met die traktement en versorging, is genotuleer:"En zij verzekeren u benevens vrije woning als een jaarlijksch inkomen, £250 voor eerst, met de hoop dat de gemeente later meer zal kunnen doen."

Prop. Snyman was reeds 'n man van 30 jaar toe hy na Barkly-Oos beroep is. Intussen was hy ook hoof van die Vrije Christelijke School te Burgersdorp. Van dié tydvak in sy loopbaan skryf dr. D'Assonville: "'n mens kom diep onder die indruk van sy deeglike werk en die hoë waardering wat daar vir hom was as die baie adresse en dankbetuigings by sy afskeid gelees word." Op 11 Junie 1890 is byvoorbeeld die volgende brief aan hom geskryf en deur sowat 50 leerlinge onderteken:

Wij ondergetekenden, leerlingen der Vrije Christelijke School, die voor korteren of langeren tijd uwe leiding hebben genoten, nemen deze gelegenheid waar om u te verzekeren van onze waardering van uw werk onder ons, en u onzen innigen dank daarvoor te be-tuigen; u hartelijk geluk te wenschen met uwe bevordering, het bereiken van het doel, waarvoor gij zoolang met moed en volharding hebt gewerkt. De Heere make u tot een zegen in uwe nieuwe betrekking en in den nieuwen werkkring, welken Hij u geeft.

Onder die name wat hierdie brief onderteken het, is 'n groot getal manne en vroue wat later nog diep spore sou trap in die geskiedenis van die Gereformeerde Kerk, onder wie Maria Postma, wat die eggenote van dr. J.D. du Toit (Totius) sou word en dr. P.C. Snyman, die vader van prof. W. J. Snyman.

Op 9 Augustus 1890 is prop. Ph. S. Snyman in die Gereformeerde kerk Barkly-Oos deur ds. Jan Lion Cachet, destyds predikant van Steynsburg, bevestig as bedienaar van die Woord. Die akte van bevestiging is ook onderteken deur ds. W.J. Snyman, die konsulent van Barkly-Oos, predikant van Venterstad en 'n broer van prop. Snyman. Ds. W.J. Snyman was ook die vader van dr. P.C. Snyman, predikant van 1902 tot sy dood in 1915, en grootvader van prof. Willem Snyman, Nuwe Testamentikus van die Teologiese Skool Potchefstroom. Die derde naamtekening op die dokument is die van oudl. L.J. Steyn. Die dokumentetas wat ds. Ph. S. Snyman by geleentheid van sy bevestiging in Barkly-Oos van sy broer ontvang het, was met die gemeente eeufees in 1971 steeds in bewaring. Aan die binnekant het hy self met 'n netjiese handskrif geskryf: "Geschenk van mijnen broeder ds. W.J. Snyman, Venterstad, aan mij bij mijne bevestiging, als Herder en Leeraar te Barldy Oost, 10 den Aug. 1890. Ph. S. Snijman."

Die Algemene Vergadering gehou te Burgersdorp, 1897. Eerste ry: (vyfde van links) prof. Stephanus Postma, (sewende van links) ds. J.A. van Rooy, ds. Taetse Hamersma, ds. P.S. Snyman, ds. L.J. Vorster. Tweede ry: Di. Martinus Postma, J.L. Maury, Dirk Postma, (moontlik Petrus Viljoen), prof. Jan Lion Cachet, ds. A.J.J. de Klerk Coetsee, Maarten Pelser, M.P.A. Coetsee sr., Petrus Postma, L.J. du Plessis, W.J. Snyman.

Dié foto van is geneem nadat ds. Snyman 'n hoeksteen, waarop hy sit (regs), in Mei 1899 gelê het. Dit was waarskynlik dié van die Gereformeerde kerk Bethal se eerste kerkgebou.

Ds. Snyman se grafsteen in die begraafplaas op Heidelberg, Gauteng.

Reeds op 7 Februarie 1891 het ds. Ph. S. Snyman 'n beroep na Heidelberg in kombinasie met Middelburg en Bethal ontvang. Dit was 'n hartroerende oproep en 'n smeking om na die uitgestrekte, herderlose gebied van Oos-Transvaal te kom, soos blyk uit die beroepsbrief:

De kerkeraden der drie respectieve gemeentes vertrouwen met biddend opzien tot den Heere onzen God – den Koning zijnen kerk – dat de Heere uw hart er toe moge neigen om te gevoelen de behoefte van de gemeenten in dit land die niet kunnen behartigd worden door den leraar van Pretoria die zoovele gemeenten heeft — en hopen hoewel gij nog kor-ten tijd in de gemeente van Barkly zijt — gij er toe moogt geleid worden om in te zien dat de behoeften dezen gemeenten tot uitbreiding van Gods Koningrijk dringender zijn.

Die bediening in Oos-Transvaal in die dekade ná 1890 was inderdaad dringend aangesien daar geen enkele Gereformeerde predikant in die gebied was nie. Vir ds. Snyman moes dit 'n moeilike oorweging gewees het, maar al was die traktement 40 persent hoër, het hy besluit om op Barkly te bly. Die Heidelberg-kombinasie het hom egter op 25 April 1891 'n tweede maal beroep en dié keer is die saak eens so dringend gestel omdat "de oogst groot is en de arbeiders weinige". Toe ds. Snyman hierdie tweede beroep na Heidelberg aanneem, was dit vir die gemeente Barkly-Oos en omgewing 'n ontsettende teleurstelling, maar "de Kerksraad berust echter in de aanneming van het beroep". In 'n adres wat op die Jongeliede Vereniging van Dordrecht op 15 Julie 1891 sy eerwaarde oorhandig het, is selfs gepraat van die "innige smart" wat sy weggaan vir hulle gebring het. Ook daar is sy werk (as konsulent) met groot dankbaarheid in herinnering geroep en word hy die rykste seën vir sy arbeid in Heidelberg toegewens.

So het ds. Snyman ná 'n baie kort maar vrugbare bediening in die Gereformeerde kerk Barkly-Oos vertrek na Transvaal, waar hy die res van sy lewe sou arbei tot sy skielike dood ná 'n swaar siekte (maagkoors of tifus) wat hy in die Tweede Vryheidsoorlog aan die Natalse front opgedoen het. Op 17 Januarie 1900, midde in die stryd, het hy gesterf.

Dr. D'Assonville skryf in 1971 in die Gereformeerde kerk Barkly-Oos se eeufeesgedenkboek: "Veral die uiteinde van ds. Ph. S. Snyman se lewenswandel gryp ons aan. Die naweek toe die oorlog uitgebreek het (11 Oktober 1899), sou dit Nagmaal wees in Heidelberg. Alles is egter ontwrig en al die weerbare manne van die gemeente moes vertrek na die Oosfront en saam met hulle het ds. Snyman gegaan." By hulle was prop. G.H.J. Kruger en prop. J.D. du Toit. "In ds. G.H.J. Kruger sou Oos-Transvaal weer sy offer aan Barkly-Oos teruggee om hulle vir soveel jare later te bedien," Skryf dr. D'Assonville. "En in J.D. du Toit (Totius) sou die Gereformeerde Kerk later die groot Teologiese professor ontvang. So het daar 'n driemanskap saam na die oorlog vertrek. Een van hulle sou nooit weer daaruit terugkom nie. Dit was ds. Snyman.

Op 26 Januarie 1900 het ds. J.A. van Rooy geskryf: "Hij is voor onze Kerk, voor ons land, voor den predikantenkring, voor zijnen vrienden, voor zijn huisgezin bovenal, menschelijk onmisbaar geweest. Hij was een arbeider, een dienaar in den waren zin des woords, getrouw in zijne roeping". En nege dae later Totius: "De tijding was voor mij een vreeselijke. Nooit kon ik dat verwachten. Zovele maanden hebben wij zoo aangenaam zamen doorgebracht in Natal en de aangenaamste herinneringen komen in my op by het hooren van zijnen naam."

Aan die weduwee Snyman, 'n halfsuster van Gert Coetzee, het teologiese student Dirk Postma, van 1906 tot 1940 predikant van Burgersdorp en broer van prof. Ferdinand Postma, op 20 Januarie 1900 vanaf die oorlogstoneel geskryf en gevra wat hy moet doen met ds. Snyman se perd, saal en toom en ander goedere. Dr. D'Assonville beskryf ds. Snyman as "dapper, gesond en fors, minsaam en opreg – 'n heldhaftige stryder in die evangelie".

Ds. Snyman was getroud met Anna Sophia Coetzee, gebore te Burgersdorp op 4 Julie 1859 en oorlede op Ermelo op 1 April 1943 in die ouderdom van 83 jaar. Sy was die dogter van Nicolaas Tjaart Coetzee en Johanna Lasya Charlotte Snyman. Ná ds. Snyman se dood is sy getroud met Johannes Izaak Eloff. Uit ds. Snyman en sy vrou se huwelik is agt kinders gebore, van wie die eerste blykbaar kleintyd oorlede is. Die kinders was Johannes Hendrik (18 Julie 1879), Johanna Lasya Charlotte Stolp (1880–1973), Nicolaas (18 Julie 1882), Susanna (1885–24 Maart 1937), Johannes Hendrik (7 Maart 1886–14 April 1962), Willem Snyman (13 April 1888), Anna Stephana Postiena Malan (4 September 1890), Philippus Stephanus Snyman (1898).

• (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. en Jooste, prof. J.P. 1972. In: Gereformeerde Kerk Steynsburg 1872–1972. Steynsburg: Gereformeerde Kerkraad.
• (af) Smit, ds. P.A. (red.). Die Gereformeerde kerk Barkly-Oos Gestig 4 Augustus 1871, op die plaas Strydfontein. Gedenkalbum by geleentheid van die eeufees. Barkly-Oos: Eerwaarde kerkraad van die Gereformeerde kerk Barkly-Oos.