Operasie Storm
Operasie Storm (Pools: akcja „Burza”) was 'n reeks opstande wat gelei was deur die Poolse Tuisleër ("Armia Krajowa)" tydens die Tweede Wêreldoorlog. Die hoofdoel van Operasie Storm was om beheer van stede en areas oor te neem waar Duitse magte besig was om voor te berei vir die verdediging teen die Sowjetse Rooi Leër, sodat die Poolse ondergrondse regering die mag kon oorneem voor die Sowjetse soldate gearriveer het. 'n Doelwit van die Poolse regering in ballingskap in Londen was om Pole se 1939-grense met die USSR te herstel en die Curzon-lyngrens te verwerp. Volgens Jan Ciechanowskiː
"Die [uitgeweke] Poolse kabinet het geglo dat deur te weier om die Curzon-lyn te aanvaar, verdedig hulle hul land se bestaansreg as 'n nasionale entiteit. Hulle was vasbeslote dat Russies-Poolse betrekkinge herstel moes word op grond van die territoriale reëlings voor 1939."[1]
Geskiedenis
Vanaf sy ontstaan het die Tuisleër 'n nasionale gewapende opstand teen die Duitsers voorberei. Die basiese raamwerk van die toekomstige opstand is geskep in September 1942. Volgens die plan sou die opstand deur die Poolse opperbevelhebber in ballingskap beveel word sodra die nederlaag van die Wehrmacht aan die Oosfront duidelik geword het. Die opstand sou in Sentraal-Pole begin: in die Algemene Regering, Dąbrowa-kom, Krakow Woiwodskap en die Białystok- en Brześć-gebiede.
Die opstand se basiese doelwitte was om:
- . die Duitse besetting beëindig;
- . beslag lê op wapens en voorrade wat nodig is vir 'n Poolse gewone leër op Poolse grond;
- . die bedreiging van die Oekraïense opstandige leër teëwerk (sien Slagtings van Pole in Volhynia);
- . herbou 'n algemene Poolse leër;
- . burgerlike owerheid, kommunikasie en 'n wapenbedryf te herbou;
- . vrede en orde agter die voorste linies handhaaf; en
- . begin offensiewe operasies teen Wehrmacht-magte wat steeds op Poolse grond is.
Die heropbou van 'n Poolse gewone leër sou gebaseer wees op die vooroorlogse Poolse slagorde. Tuisleër-eenhede sou in gereelde afdelings omskep word. Aanvanklik moes 16 infanterie-afdelings, drie kavallerie-brigades en een gemotoriseerde brigade geskep word, om toegerus te word met gevange wapens of met wapens en voorrade wat deur die Geallieerdes afgelewer is. Die tweede fase was om die herbou van 'n bykomende 15 afdelings en 5 kavalleriebrigades te sien wat voor die Tweede Wêreldoorlog in die ooste en weste van Pole gestasioneer was.
Die plan is gedeeltelik geïmplementeer. Begin in 1943 is Tuisleër eenhede in groter eenhede gegroepeer met die name en nommers van vooroorlogse Poolse afdelings, brigades en regimente.
"Bondgenote van ons bondgenote"
Vroeg in 1943, na die Duitse nederlaag by Stalingrad, het dit duidelik geword dat die Sowjetunie die mag sou wees waarmee die Tuisleër heel waarskynlik te doen sou kry, en dat die beplande Poolse opstand 'n steeds magtige Duitse leër in die gesig sou staar, eerder as eenhede terug te trek na 'n reeds verslane tuisland.
In Februarie 1943 het die Tuisleër-hoof, generaal Stefan Rowecki, die plan gewysig. Die opstand sou in drie fases plaasvind. Die eerste fase sou 'n gewapende opstand in die ooste wees (met hoofsentrums van verset by Lwów en Vilnius) voor die naderende Rooi Leër. Ter voorbereiding is die "Wachlarz" organisasie gestig. Die tweede fase sou 'n gewapende stryd in die sone tussen die Curzon-lyn en die Vistulaivier wees; en die derde fase sou 'n nasionale opstand deur die res van Pole wees.
Op 25 April 1943 is Pools-Sowjet-diplomatieke betrekkinge deur Josef Stalin verbreek as gevolg van Poolse navrae oor die Katyn-slagting, en dit het duidelik geword dat die oprukkende Rooi Leër dalk nie na Pole sou kom as 'n bevryder nie, maar eerder, soos generaal Rowecki gestel het, as "ons bondgenote se bondgenoot." Op 26 November 1943 het die Poolse regering in ballingskap instruksies uitgereik dat, indien diplomatieke betrekkinge nie met die Sowjetunie hervat word voordat die Sowjets Pole binnegekom het nie, die Tuisleër ondergronds moes bly hangende verdere besluite.
Die Tuisleër se bevelvoerder op die grond het egter 'n ander benadering gevolg, en op 30 November 1943 is 'n finale weergawe van die plan opgestel.
Oorsig van die operasie
Die plan was om op taktiese vlak met die oprukkende Rooi Leër saam te werk, terwyl Poolse burgerlike owerhede ondergronds uitgekom het en die bewind oorgeneem het in Geallieerd-beheerde Poolse gebied. Hierdie plan is goedgekeur deur die Afgevaardigdes van die Regering in Ballingskap en deur die Poolse ondergrondse parlement, die Huislike Politieke Verteenwoordiging.
Op 2 Januarie 1944 het die Rooi Leër-magte van die 2de Wit-Russiese Front die vooroorlogse Poolse grens oorgesteek en Operasie Storm het begin. Die afdeling het daarin geslaag om die bevelvoerders van die oprukkende Rooi Leër te kontak en het suksesvolle gesamentlike operasies teen die Wehrmacht begin. Saam het hulle Kowel (6 April) en Włodzimierz teruggeneem. Die afdeling is egter gou gedwing om weswaarts terug te trek, en is in Polesië deur beide Duitse en Sowjet-magte aangeval. Poolse soldate wat deur die Sowjets gevange geneem is, het die keuse gekry om by die Rooi Leër aan te sluit of na Sowjet-dwangarbeidskampe gestuur te word. Die oorblyfsels van die afdeling het die Bugrivier oorgesteek, waar hulle deur Sowjet-partisane eenhede aangeval is. Nadat die dorpe Lubartów en Kock bevry is, is die afdeling (verminder tot sowat 3 200 man) deur die Rooi Leër omsingel en gevange geneem.
Verwysings
- Jan. M. Ciechanowski. The Warsaw Rising of 1944. Cambridge University Press. Cambridge. London. 1974. bl.9
Bronne
- Armia Krajowa: Komendanci, Struktury, Zadania. Internet Argief.
- Armia Krajowa. Overview. Szkoła im. Żołnierzy AK. Internet Argief.
- Marek Ney-Krwawicz, Armia Krajowa. Szkic Historyczny, Wydawnictwo Ars Print Production, Warszawa, 1999, ISBN 83-87224-17-0
- Wojciech Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1914–1945, Świat Książki, Warszawa, 2003, ISBN 83-7311-991-4