Ockham se skeermes
Ockham se skeermes (Latyn: lex parsimoniae, die wet van spaarsaamigheid) is die stelling dat wanneer daar verskeie hipoteses is wat 'n verskynsel in 'n gelyke mate kan verduidelik, die hipotese gekies moet word wat die minste aannames bevat en die minste entiteite veronderstel. Dit is 'n beginsel van die kennisteorie wat toegeskryf word aan die 14de eeuse Engelse filosoof Willem van Ockham, 'n franciskaanse monnik.
Dit beteken dat ons nie die bestaan van iets moet aanvaar as ons ervarings ook op 'n ander manier verduidelik kan word nie. In die Latyn: Entia non sunt praeter necessitatem multiplicanda: "Die eenhede (gepostuleerde voorwerpe binne 'n hipotese) moet nie vermeerder word sonder noodsaaklikheid nie".
Die 'skeermes' - 'n term wat Ockham self nie gebruik het nie - simboliseer die weg skeer van alle onnodige kompleksiteite om die eenvoudigste verduideliking te verkry. Ockham het hierdie beginsel gebruik om spekulatiewe konsepte in die filosofie te verwerp. Betroubare spekulasies oor die wêreld is vir hom uitgesluit. Dit pas in met sy filosofie van nominalisme, die idee dat abstrakte konsepte nie op sigself bestaan nie, maar slegs hulpkonstruksies van die menslike verstand is.
Gebruik in die wetenskapsfilosofie
Die skeermes word dikwels gebruik as 'n afbakeningskriterium om die wetenskap van pseudowetenskap te onderskei. Byvoorbeeld, om te verduidelik hoe die waterwysingsstang (dowsing rod) versprei wanneer dit gebruik word deur waterwysers (dowsers), word aangevoer dat dit 'n reaksie is op die teenwoordigheid van aardstrale. Ockham se skeermes kan nou toegepas word deur te sê dat solank dit nie duidelik is hoe aardstrale objektief (wetenskaplik) gedefinieer of gedemonstreer moet word nie, is dit beter om nie die begrip glad nie te gebruik nie, en om alternatiewe verklarings te soek wat nie van aardstrale afkomstig is nie, byvoorbeeld onwillekeurige spierbewegings van die waterwyser.
Dikwels word die beginsel geregverdig deur 'n kombinasie van atomisme met waarskynlikheid; as ons aanvaar dat die werklikheid bestaan uit heeltemal onafhanklike voorwerpe en ons kan 'n sekere waarskynlikheid vir die bestaan van elke voorwerp toewys, sal hipoteses wat meer voorwerpe insluit, onwaarskynlik wees. Die probleem is dat die werklikheid bestaan uit voorwerpe met 'n sekere konseptuele en kousale koherensie. Daarom het Ockham self die voorbehoud gemaak dat dit nodig mag wees om die bestaan van 'n voorwerp te aanvaar of om die samehangende bestaan van verskeie van hulle as meer waarskynlik te oorweeg.
As daar later nuwe inligting beskikbaar is, dan kan 'n ander verduideliking in die lig van wat bekend is, beter wees. 'n Voorbeeld hiervan is die swaartekragwet volgens Isaac Newton. Voor die ontwikkeling van die spesiale relatiwiteitsteorie deur Albert Einstein was daar geen rede om na 'n ander model te soek nie - alle metings was tot dan toe in ooreenstemming met Newton se swaartekragwet. Gravitasie brei egter volgens Newton se wet uit met oneindige spoed, terwyl die spesiale relatiwiteitsteorie aanvaar dat niks vinniger kan beweeg as die spoed van lig nie (in 'n vakuum). Dit was die rede vir Einstein om 'n nuwe swaartekragteorie te soek. Hy het dit gevind, en dit is deel van sy algemene relatiwiteitsteorie. As gevolg van steeds meer gesofistikeerde meetmetodes is daar sedertdien maatstawwe gemeet wat nie uit Newton se swaartekragwet verklaar kan word nie, maar wel uit die algemene relatiwiteitsteorie. Gevolglik is Ptolemeus se wêreldbeskouing met die aarde in die middel; solank waarnemings niks anders voorgestel het nie, was daar geen rede om die son in die middel te plaas nie. Eers nadat die aandag gevestig was op afwykings in die wentelbane van planete, het daar twyfel ontstaan.
Ockham se skeermes is nie dieselfde as die idee dat "die volmaakte is die eenvoudige" nie. Dit was waarskynlik wat Albert Einstein in gedagte gehad het toe hy in 1933 geskryf het: "Die uiteindelike doelwit van elke teorie is om die nie-reduseerbare basiese elemente so eenvoudig en so min moontlik te maak, sonder dat hiervoor die voldoende beskrywing van een van die ervaringsfeite, opgeoffer moet word. Hierdie aanhaling word dikwels geparafraseer as:"Teorieë moet so eenvoudig as moontlik te wees, maar nie eenvoudiger nie." Dikwels is die beste verklaring baie meer ingewikkeld as die mees eenvoudige verklaring. Dit kom deurdat - in die beste verklaring - daar minder aannames gedoen is wat die kans loop om nie geregverdig te wees in 'n gegewe situasie nie. Daarom is die gewilde bewoording van die skeermes: "Die eenvoudigste verduideliking is die beste", dikwels te simplisties. Die kern van die onderliggende redes vir die toepassing van Ockhams skeermes word gemis, deur 'n diepgaande begrip van die eenvoud te verwar (in 'n wetenskaplike sin) met gemaklikheid om te verstaan. Hierdie twee begrippe is natuurlik aan mekaar gekoppel, maar is nie of nouliks ekwivalent aan mekaar.
Die beginsel van Ockham se skeermes is een van die temas van die film Contact (1997), gebaseer op die boek van Carl Sagan. Dit word ook genoem in die boek The Name of the Rose deur Umberto Eco.
Eendtoets
Die eendtoets is 'n toepassing van Ockham se skeermes. Die eendtoets is gebaseer op 'n opmerking van Richard Patterson in die 1950's.
Dit word as volg omskryf:
"As iets soos 'n eend lyk, swem soos 'n eend en kwaak soos 'n eend, dan is dit waarskynlik 'n eend."
Of in die oorspronklike taal, Engels:
"If it looks like a duck, swims like a duck, and quacks like a duck, then it probably is a duck."
