Norfolkeiland
Norfolkeiland (Engels: Norfolk Island of Territory of Norfolk Island, Norfuk: Norfuk Ailen[5]) is 'n eiland in die Stille Oseaan wat tussen Australië in die weste, Nieu-Seeland in die suide en Nieu-Kaledonië in die noorde geleë is.
| |||||
| Nasionale leuse: Inasmuch (Engels vir: "Sover") | |||||
| Volkslied: God Save the King (amptelik) (Engels vir: "God beskerm die koning") Come Ye Blessed | |||||
 | |||||
| Hoofstad | Kingston | ||||
| Grootste stad | Burnt Pine | ||||
| Amptelike tale | Engels en Norf’k-Pitcairn[2] | ||||
| Regering | Federale parlementêre grondwetlike monargie Charles III David Hurley Eric Hutchinson | ||||
| Onafhanklikheid | Australiese eksterne gebied 1 November 1856 1 Julie 1914 | ||||
| Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
34,6 km2 (227ste) 13,4 myl2 feitlik niks | ||||
| Bevolking - 2021-sensus - Digtheid |
2 188[3] 61,9 / km2 160,3 / myl2 | ||||
| BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2016-skatting $60 209 320[4] | ||||
| Geldeenheid | Australiese dollar (AUD) | ||||
| Tydsone - Somertyd |
NFT (UTC+11:30) nie toegepas nie (UTC+11:30) | ||||
| Internet-TLD | .nf | ||||
| Skakelkode | +672 | ||||
Die eiland is 'n Australiese eksterne gebied met 'n oppervlakte van 34,6 km² en het 'n bevolking van 2 188 in 2021 gehad. Norfolk is in 1774 deur kaptein James Cook ontdek en die hoogste punt is 318 m (Bates Berg). Die hoofstad is Kingston en die grootste nedersetting is Burnt Pine.
Geskiedenis
Daar is argeologiese bewyse op die eiland gevind wat dui op daarop dat Polinesiese seevaarders tussen die dertiende en vyftiende eeu die eiland bewoon het.
Kaptein James Cook besoek die eiland in Oktober 1774 en op 6 Maart 1788 neem die Britte besit van die onbewoonde eiland. Die eiland se gematigde klimaat en vrugbare grond is geskik vir landbou en gevolglik voorsien Norfolkeiland in van die voedselbehoeftes van die Britse nedersetting te Sydney. Sommige vrye setlaars vestig op die eiland. Dit word egter hoofsaaklik as 'n strafkolonie gebruik tot en met 1814 toe die Britte die eiland verlaat omrede die nedersetting baie afgeleë is asook die afwesigheid van 'n natuurlike hawe.
Die Britte keer terug in 1825 met die uitsluitlike doel om weereens 'n strafkolonie te vestig. Dié gevangenis word wêreldwyd berug vir die mishandel van die gevangenis. In die vroeë 1850’s begin die nedersetting te taan en teen 1855 woon daar slegs 11 mense op die eiland.
Op 8 Junie 1856 word die eiland oorhandig aan die Pitcairn-eilanders. Hulle was die berugte afstammelinge van die HMS Bounty-rebelle en hulle Tahitiaanse vroue. Die 196 oorspronklike setlaars woon eers in die gevangenisgeboue in Kingston. Hulle ontvang later 50-akker plasies wat hulle bewoon en bewerk en waar hulle selfversorgend word. Omrede hierdie setlaars gefokus was op landbou, word die inheemse woude op grootskaal afgekap om plek te maak vir weivelde en saailande.
Gedurende die Tweede Wêreldoorlog word 'n vliegveld op die eiland opgerig vanweë Norfolkeiland se strategiese ligging. Na dié oorlog bied die lughawe maklike toegang vir toeriste tot die eiland en dra by tot die groei van die toerismebedryf.[6][7]
Geografie
Ligging
Norfolkeiland is 'n eksterne gebied van Australië wat geleë is in die Suidelike Stille Oseaan ongeveer 1 600 km noordoos vanaf Sydney (Australië), 890 km noordoos vanaf Lord Howe-eiland (Australië), 1 100 km noordwes van Auckland, (Nieu-Seeland) en 800 km suid van Nouméa (Nieu-Kaledonië). Die eiland is ongeveer 8 km lank en 5 km breed met 'n totale oppervlakte van 3 445 hektaar. Die eksterne gebied bestaan uit Norfolkeiland asook die onbewoonde Nepeaneiland en Phillipeiland ten suide van die hoofeiland.[8]
Klimaat
Norfolkeiland het 'n sub-tropiese klimaat wat gematigd word deur die omliggende see. Die gemiddelde maksimum temperature wissel van 18 °C tot 19 °C gedurende die wintermaande en wissel tussen 23 °C en 25 °C gedurende die somermaande. Die hoogste temperatuur wat al ooit aangeteken is was 28,4 °C op 11 Februarie 1996.
Die gemiddelde minimum temperature wissel van 13 °C tot 15 °C gedurende die wintermaande en wissel tussen 18 °C en 20 °C gedurende die somermaande. Die laagste temperatuur wat al ooit aangeteken is was 6,2 °C op 29 Julie 1953. Die jaarlikse gemiddelde reënval is 1 312 mm, met die hoogste reënval wat plaasvind vanaf Mei tot Augustus. Donderstorms kom voor gedurende die winter en die lente met gemiddeld twaalf donderstorms per jaar waarvan gemiddeld een donderstorm per jaar tydens die winter gepaardgaan met hael.[9]
Norfolkeiland Nasionale Park en Botaniese tuin
Norfolkeiland Nasionale Park en Botaniese tuin word geproklameer in 1986 en beslaan 10% van die oppervlakte van Norfolkeiland. Die park bevat die hoogste punt genaamd Bates Berg (319 m). Daar is vyftien wandelpaaie van tot 1,7 km lank. Die park beslaan pragtige natuurskoon en beskerm Norfolkeiland dennebome wat tot 60 m hoog staan asook die wêreld se langste boomvarings (Cyathea brownii). Ten minste veertig plantspesies en sewe voëlspesies (onder andere die Norfolkeiland Groen Papegaai) is endemies aan die eiland. Die noordelike deel van die park is geleë langs die ruwe kuslyn wat die Kaptein Cook Monument en piekniekarea bevat asook pragtige uitsig bied op 'n aantal klein eilandjies langs die kus.
Dié nasionale park bevat ook Phillipeiland en Nepeaneiland wat beide suid van Norfolkeiland geleë is.[10]
Norfolkeiland Marienepark
Die park word geproklameer op 14 Desember 2013. Die marienepark begin 1 400 km oos van Evans Head, Nieu-Suid-Wallis (Australië) en omsluit Norfolkeiland. Die park is 188 444 km² groot met sommige dele tot 5 km diep. Die park bevat 'n Nationale Park asook 'n Veelvuldige Gebruiksone met 'n Spesiale Doelwitsone wat die eiland omsluit. Binne die park is daar twintig skeepswrakke, onder andere die HMS Sirius wat in 1790 gesink het.[10]
Demografie
| Jaar | Bevolking |
| 1991 | 1 912 |
| 1996 | 1 772 |
| 2001 | 2 037 |
| 2006 | 1 836 |
| 2011 | 1 795 |
| 2016 | 1 757 |
Bron: Australian Government, Department of Infrastructure, Transport, Cities and Regional Development.[11]
Die bevolking van Norfolkeiland was 1 748 in 2016, waarvan 46,8% manlik was en 53,2% vroulik was. Die media-ouderdom van die eilandbewoners was 49 jaar terwyl dit slegs 38 jaar is in die res van Australië.
Die inwoners het hulle herkoms aangedui as Australies (22,8%), Engels (22,4%), Pitcairn (20%) en Skots (6%).
Die meeste inwoners is gebore in Australië (39,7%), gevolg deur Norfolkeiland (22,1%), Nieu-Seeland (17,6%), Fidji (2,7%) en Engeland (2,6%).
Die mees algemene geloof op die eiland is die Anglikaanse Kerk (29,5%), geen geloof (26,8%) en Rooms-Katolieke Kerk (12,6%).
Engels is die grootste huistaal (45,5%), gevolg deur Norf’k-Pitcairn (40,9%) en Fidjiaans (2%). Dit verskil wesenlik van die res van Australië waar 72,7% Engels as huistaal praat en beide Norf’k-Pitcairn en Fidjiaans deur 'n onbeduidende aantal mense gepraat word.[12]
Onderwys
Die eiland het een skool genaamd Norfolk Island Central School wat bestuur word deur die New South Wales Department of Education (voorskool tot jaar 12) en wat sedert 1906 geleë is te Middlegate. Vanaf 1856 tot 1906 word klasse aangebied in die Administrasiegebou in Kingston.[13]
Regering
Die selfbestuur wat Norfolkeiland in 1979 verkry het, ondergaan in Mei 2015 drastiese veranderinge toe die Norfolk Island Legislation Amendment Act 2015 inwerking getree het. Die Australiese regering aanvaar met hierdie wetgewing die verantwoordelikheid om alle dienste aan Norfolkeiland te verskaf en te befonds. Dit sluit egter uit dienste wat deur 'n plaaslike regering verskaf en befonds word. Deel van hierdie wetgewing is ook die totstandkoming van 'n verkose Norfolkeiland Distriksraad (Norfolk Island District Council) vanaf 1 Julie 2016. Die Norfolkeiland Distriksraad funksioneer soos 'n munisipaliteit en het vyf raadslede, insluitende die burgemeester.
Vanaf 1 Julie 2016 is Australiese belastingwetgewing, welsynswetgewing, immigrasiewetgewing, doeane- en gesondheidsmaatreëls van toepassing op Norfolkeiland. Dit sluit in Medicare, die Australiese staatsmediesefonds.
Die inwoners word sedert 2016 ook verplig om in die Australiese federale verkiesings te stem. Die eiland vorm saam met die suidelike deel van die Australiese Hoofstadgebied die setel genaamd Bean in die Huis van Verteenwoordigers in die federale parlement in Canberra.[14]
Ekonomie
Norfolkeiland is afhanklik van toerisme om ekonomiese groei te dryf. Gevolglik het Norfolkeiland 'n ekonomiese afswaai ervaar sedert die globale finansiële krisis (2008). Nagenoeg 40% van die ekonomiese bedrywighede is toerismeverwant en in 2016 het die nagenoeg 30 000 toeriste 'n geskatte AUD33 miljoen bygedra tot die ekonomie.[15]
Die landbousektor produseer genoeg beesvleis, pluimvee en eiers om in die plaaslike behoeftes te voorsien.[16]
Uitvoere bestaan uit hout, sade van die Norfolkeiland denneboom en die Kentia palmboom, asook klein hoeveelhede avokadopere.[17]
Die geskatte bruto geografiese produk was AUD82 miljoen in 2016.[15]
Verwysings
- (en) Norfolk Island Broadcasting Act 2001 – Norf'k Ailen Brordkaasen Aekt 2001 Geargiveer 19 September 2014 op Wayback Machine
- (en) Norfolk Island Language (Norf'k) Act 2004 (Act No. 25 of 2004) Geargiveer 9 Oktober 2012 op Wayback Machine
- (en) "Cocos (Keeling) Islands". Australiese Kantoor vir Statistiek. 27 Junie 2017. Besoek op 10 Oktober 2019.[dooie skakel]
- (en) KPMG (2019). Monitoring the Norfolk Island Economy (PDF). Norfolk Islands: Department of Infrastructure, Transport, Cities and Regional Development. p. 4.
- (en) NI Arrival Card Geargiveer 13 November 2011 op Wayback Machine
- https://parksaustralia.gov.au/norfolk/discover/history/
- https://www.pitcairners.org/settlements2.html
- "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Desember 2019. Besoek op 24 Desember 2019.
- http://www.bom.gov.au/nsw/norfolk/climate.shtml
- https://parksaustralia.gov.au/norfolk/
- https://www.regional.gov.au/territories/norfolk_island/norfolk-island-economy/files/Monitoring_the_Norfolk_Island_Economy.pdf
- "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Mei 2019. Besoek op 21 Desember 2019.
- "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Desember 2019. Besoek op 24 Desember 2019.
- https://www.regional.gov.au/territories/norfolk_island/governance/index.asp%5Bdooie+skakel%5D
- https://www.regional.gov.au/territories/norfolk_island/norfolk-island-economy/monitoring-the-ni-economy.aspx
- (en) "Norfolk Island". Central Intelligence Agency. Besoek op 21 September 2022.
- https://oec.world/en/visualize/tree_map/hs92/export/nfk/all/show/2016/
Bronnelys
- Algemeen
- (en) "Norfolk Island". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 September 2022.
- (en) "Norfolk Island". Central Intelligence Agency. Besoek op 21 September 2022.
Eksterne skakels
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Norfolkeiland.- (en) Toerisme-inligting oor Norfolkeiland op Wikivoyage
 |
Australië |  |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||
Lande en gebiede in Oseanië | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lande | Australië • Fidji • Gefedereerde State van Mikronesië • Kiribati • Marshalleilande • Nauru • Nieu-Seeland • Palau • Papoea-Nieu-Guinee • Salomonseilande • Samoa • Tonga • Tuvalu • Vanuatu | .svg.png.webp) | |||||||||||
| Afhanklike gebiede |
| ||||||||||||
| Lande van | Afrika • Asië • Europa • Noord-Amerika • Suid-Amerika | ||||||||||||
