Nongquase

Nongquase ( 1841 - 1898), ook bekend as Nongqawuse, was 'n Xhosa-meisie wat veral onder die aansporing van haar toordokteroom Mhlakaza, in 1856 en 1857 voorspellings gemaak het wat gelei het tot die groot Nasionale Selfmoord van die Xhosas.

Nongquase (regs) met mede-profetes Nonkosi

Nongquase is in 1841 in die Kentani-distrik in Transkei gebore. Haar vader, Mhlantla, was die jonger broer van die toordokter Mhlakaza. Na haar vader se dood is Nongquase deur hierdie oom van haar grootgemaak. Hulle het eers aan die Kobonqaba-rivier en later by die Gxaraspruit gewoon. In 1856 het Sarili, die opperhoof van die Gcaleka-Xhosas, Mhlakaza se raad gevra in verband met die Engelse wat die Xhosas se land al dieper binnegedring het. In Mei dieselfde jaar het die tienermeisie Nongquase, nadat sy water by die diep poel Ekamangeni in die Gxara-rivier gaan haal het, aan haar oom vertel dat sy 'n visioen van manne by die rivier gesien het.

Mhlakaza het dadelik die meisie se visioen geglo en haar as medium gebruik om met die voorvadergeeste in verbinding te tree. (Jong waarsegsters was destyds 'n algemene verskynsel onder die Xhosas.) In die daaropvolgende 10 maande is die storie versprei dat indien die Xhosas, as teken van hulle geloof in die voorvadergeeste, al hulle vee sou slag en al hul graanoeste voor 18 Februarie 1857 sou vernietig, hul voorvaders almal weer jonk sou word en 'n sterk wind al die onderdrukkers in die see sou waai.

Daarna sou die Xhosas ʼn duisend jaar lank vry van inmenging wees. Terselfdertyd sou hulle baie ryk word en 'n oorvloed voedsel hê om te eet. Die Gcaleka, onder leiding van Sarili, het onmiddellik hul vee begin slag en al hul oeste op die landerye verbrand; 'n paar ander Xhosastamme het hulle voorbeeld gevolg. Sekere stamme, soos die Ngqika onder Sandile, het egter aanvanklik teenstand gebied. Sandile se moeder het hom begin dreig met onteiening, omdat hy kwansuis nie wou hê haar gestorwe man moes weer lewend word nie.

Uiteindelik het hy toegegee. Sekere mense, veral die Ngqika-kommissaris Charles Brownlee, het vergeefs probeer om die Xhosas af te raai om hul voedsel te vernietig. Die Xhosas het geglo dat die dag van bevryding van die Blankes aangebreek het en hulle wou graag die voorvadergeeste tevrede stel, soos dit by hulle die gewoonte was. Die Ndlambestam onder Mhala het ook lank gewag voordat hulle hul beeste begin slag het, maar hulle het uiteindelik geswig toe Nonkosi, nog 'n profetes, dieselfde storie as Nongquase onder hulle begin versprei het.

Toe die oggend van 18 Februarie aanbreek, was die son nie 'n vuurrooi bal nie en dit het nie in die lug gedraai en weer in die ooste ondergegaan, soos voorspel is nie. Die dag het sonder wind en sonder die ontwaking van die voorvaders verbygegaan. Mhlakaza het die bevrydingsdatum uitgestel tot 28 Mei, en het beweer dat twee van die voorvaders in die doderyk rusie gehad het en daarom is die dag van herrysenis vertraag. Ook 28 Mei het aangebreek sonder dat enige van die voorspellings bewaarheid is, en hongersnood het die Xhosas in die gesig begin staar.

Duisende mense (die presiese aantal is onbekend, hoewel bespiegel word dat ongeveer een derde van die Xhosa-bevolking uitgewis is) is dood en baie oorlewendes het na Brits-Kaffrarië gevlug (baie Xhosas het op die pad gesterf) op soek na kos en werk. Mhlakaza het self gedurende die tydperk gesterf, terwyl Nongquase na Bomvanaland gevlug het. Aan die begin van 1858 is sy deur die boer W.R.D. Fynn naby Cathcart in hegtenis geneem en na 'n verhoor is besluit dat sy onskuldig was en slegs as medium vir haar oom opgetree het.

Sy is saam met Nonkosi op Robbeneiland gehou ten einde haar teen die weerwraak van haar eie mense te beskerm. Toe Nongquase vrygelaat is, het sy naby die dorpie Alexandria gaan woon, die skuilnaam Victoria Regina aangeneem, getrou en kinders gehad. Toe sy een keer op 'n besoek aan Port Elizabeth as Nongquase herken is, moes sy vlug vir haar lewe. In 1898 is sy oorlede en op die plaas Glen Shaw begrawe. Nadat haar graf herontdek is, is 'n bronsgedenkplaat in 1963 daarop aangebring. Die Xhosas het vandag 'n gesegde wat lui "Uletha injenga Nongquase" ("jy praat soos Nongquase"), wat beteken dat wat jy sê, nooit kan gebeur nie.