Nida

Die duinlandskap van Nida is deur die Duitse skrywer Thomas Mann as die «Sahara van die noorde» beskryf

'n Huis in die tradisionele Koerse boustyl met sy kenmerkende perdekopgewels

Die Thomas Mann-huis dien as kulturele sentrum

Nida gedurende die winter

Nida is 48 kilometer suid van die hawestad Klaipėda en vier kilometer noord van die Litause grens met die Russiese Oblast Kaliningrad geleë. Die huidige dorp strek oor 'n afstand van twee kilometer langs die Koerse Skoorwal en word omring deur bosgebiede in die noorde en weste, die strandmeer Koerse Haf in die ooste en hoë, wit sandduine in die suide.

Die Groot Duin van Nida, wat met sy hoogte van tussen 50 en 60 meter bo-oor die dorp toring en danksy trappe maklik beklim kan word, word as een van Europa se natuurwonders beskou.[1] Sy sandformasies in 'n groot verskeidenheid vorme word deur die wind voortdurend verander word. Aangesien die duinsand vogtigheid bewaar, kan grasse en klein blommetjies in die duinhabitat oorleef. So bloei tussen Mei en Oktober byvoorbeeld klein sandviooltjies in die duinlandskap.

Die eerste historiese verwysing na Nida dateer uit 1385 - in dokumente van die Duitse Orde word die nedersetting Noyken of Noyden genoem. Hierdie ouer dorp - moontlik die oudste nedersetting op die Koerse Skoorwal - was volgens die bronne aan die noordelike kant van die baai by die sogenaamde Grobstas-horing geleë. Die kroeg en gashuis van Nida, waarna in dokumente uit die jare 1429 en 1437 verwys word, was verder ooswaarts geleë. Die nedersetting het waarskynlik rondom hierdie gashuis ontwikkel.[2] Omstreeks 1675 was die bewoners vanweë die versanding van die dorpsgebied gedwing om die nedersetting te verlaat.

Die tweede dorp Nida is deur vissers 500 meter verder noordwaarts naby die Parnidis-duin gestig, maar ook hierdie nedersetting is omstreeks 1730 as gevolg van versanding verlaat. Die derde en huidige nedersetting het aan die Parnidis-baai ontstaan en later met die nabygeleë dorpe Škruzdynė (letterlik "Mierhoop") en Purvynė ("Modder") saamgesmelt. Die duine is beplant om verdere versanding te voorkom. Gedurende die Frans-Duitse Oorlog van 1870/71 is hierdie werk veral deur Franse oorlogsgevangenes verrig. Baie van hulle het as gevolg van die slegte werk- en lewensomstandighede hier gesterf.

In die 19de eeu het Nida tot 'n gewilde stranddorp en kunstenaarskolonie ontwikkel. Aanvanklik was dit veral Duitse ekspressionistiese skilders soos Max Pechstein, Lovis Corinth, Karl Schmidt-Rottluff en Ernst Mollenhauer wat in Hermann Blode se bekende hotel uit die jaar 1867 gewoon het. Later het ook skrywers soos die Nobelpryswenner Thomas Mann hier hul somervakansies deurgebring. Thomas Mann het in die stadsdeel Skruzdynė 'n somerhuis laat bou waar hy tussen 1930 en 1932 drie somers lank gebly en onder meer 'n gedeelte van sy romantrilogie Josef und seine drei Brüder asook die essay Mein Sommerhaus geskryf het.[3]

Sedert die vroeë 20ste eeu was die toerismebedryf 'n belangrike ekonomiese alternatief tot die tradisionele vissery. Naas die ou visserhuisies met hul hawerkafdakke het groot baksteen-villa's ontstaan.

Die jaar 1923 het groot politieke veranderings vir Nida gebring - vir die eerste keer in 700 jaar is die oorspronklik Duitse gebied by 'n ander staat, die jong Republiek van Litaue, ingelyf nadat die Koerse Skoorwal tussen Nida en Smiltynė deur Litause magte beset is. Die streek het vervolgens deel uitgemaak van die outonome gebied Klaipėda. 'n Groot persentasie inwoners het verkies om hul Duitse burgerskap te behou, terwyl ander Litause nasionaliteit aanvaar het. Nida was steeds 'n gewilde stranddorp wat jaarliks sowat 10 000 toeriste gelok het.

In 1939 het Adolf Hitler die herinlywing van Memelland - die gebied rondom Klaipėda - by die Duitse Ryk afgedwing. Tot en met 1944 het die politieke situasie en die oorlogshandelinge van die Tweede Wêreldoorlog geen nadelige invloed op Nida se toerismebedryf gehad, tog het die oorlogsfront in 1944 nader aan Nida beweeg. Talle bewoners het weswaarts na ander Duitse gebiede gevlug.

Nida het vervolgens 'n deel van die Litause SSR en in 1991 van die onafhanklike Republiek van Litaue geword. In die vroeë 21ste eeu lok Nida jaarliks sowat 50 000 toeriste, onder wie 'n baie groot persentasie Duitsers.

• (de) Kulturzentrum Thomas-Mann-Haus auf der Kurischen Nehrung in Litauen