Nico Hofmeyr

Ds. Nicolaas (Nico) Hofmeyr (Stellenbosch, 10 Februarie, 1860 – Strand, 20 November 1932) was 'n NG predikant, koerantredakteur, dosent aan die Pretoria Normaalkollege, inspekteur van skole in die Transvaal en Afrikaanse skrywer.

Ds. Nico Hofmeyr.

Herkoms en opleiding
Prof. N.J. Hofmeyr en sy gesin. Voor: Maggie, Lucy, Lily (Susanna); middel: Adriaan met Wynand op sy skoot, Miemie, Tobie; agter: Truida (wat getroud was met ds. John Daniel Kestell), Nico, Annie (Adriaan se vrou), Charlie, Jan en Hessie.
Nico Hofmeyr se vader, prof. N.J. Hofmeyr, een van die eerste twee hoogleraars aan die Kweekskool op Stellenbosch. Hy was van 1851 tot 1858 die eerste leraar van die NG gemeente Calvinia, wat so genoem is op sy voorstel ter ere van die kerkhervormer Johannes Calvyn. Nico Hofmeyr is op Stellenbosch gebore waar sy vader een van die eerste twee hoogleraars was saam met Nico se oom prof. John Murray.

Nicolaas Jacobus Hofmeyr is op op Stellenbosch gebore as die derde seun en vierde van dertien kinders van professor Nicolaas Jacobus Hofmeyr, hoogleraar aan die Teologiese Kweekskool op Stellenbosch, en Maria Magdalena Louw.[1] Sy skoolopleiding ontvang hy aan die Gimnasium op Stellenbosch, waarna hy in 1879 die B.A.-graad aan die Victoria Kollege op Stellenbosch verwerf en hom dieselfde jaar inskryf by die Teologiese Kweekskool. Sy proponentseksamen lê hy in 1883 af. Kort daarna trou hy met Johanna Henriette Fischer en die egpaar onderneem dan 'n uitgebreide reis deur Europa. Hulle het vier dogters.

Herkoms

Nico Hofmeyr se moeder, Maria Magdalena Louw (1834–1918), was ’n kleindogter van Johannes Wynand Louw (1786–1854), en die oudste van sewe susters wat almal met ’n predikant getroud was. Hulle was: 1. Maria (Miemie); 2. Louisa Adriana (Wiesie) getroud met ds. Arend Hermanus Hofmeyr van Hanover; 3. Margaretha Johanna (Maggie) met ds. Johannes Rudolph Albertyn; 4. Catharina Johanna (Kitty) met ds. George Murray; 5. Johanna Hendrina met prof. C.F.J. Muller; 6. Charlotte met ds. J.C. Truter; 7. Susanna Maria met ds. P.G.J. Meiring. Jan Hofmeyr se grootouers aan moederskant was Adriaan Jacobus Louw van Babylons Toren, Paarl, en Charlotte Louise Herold, ’n dogter van ds. T.J. Herold (1788–1857). Sy oom Adriaan Jacobus Louw (1859–1935) het ’n leidende rol in die Transvaalse NG Kerk gespeel van 1894 en veral van 1916 tot 1924 toe hy Transvaalse moderator was. Hy was 38 jaar predikant van die NG gemeente Heidelberg, Transvaal. ’n Tante van Nico Hofmeyr, Susanna Maria Louw (1813–1887), was getroud met die Kaapse bankier Arend Hofmeyr (1802–1887), en hulle was die ouers van ds. J.H. Hofmeyr (1835–1908), 31 jaar predikant van die NG gemeente Somerset-Oos. Hierdie Jan Hendrik Hofmeyr se vrou, Isabella, was ’n suster van prof. John Murray. Vyf van dié egpaar se seuns, Nico Hofmeyr se neefs, het ook predikant geword.

Van Nico Hofmeyr bekende sibbes was:

Loopbaan
Die buiteblad van die agtste druk van Nico Hofmeyr se roman Fanie.

Ná sy terugkeer in Suid-Afrika word hy beroep na die NG gemeente Warrenton, waar hy op 18 April 1885 in sy amp bevestig word. In 1891 bedank hy as leraar van hierdie gemeente en laat vaar die evangeliebediening. Hy vestig hom nou in Bloemfontein, waar hy Hollandse redakteur van De Express is. Hierna gaan hy in 1893 na Pretoria, waar hy aan die Staatsgimnasium Geskiedenis doseer. Na ’n aantal jare in hierdie pos word hy aangestel as inspekteur van skole in Transvaal, ’n amp wat hy beklee tot met die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog.

Hy gaan saam met die Boeremagte op kommando, met die doel om die geskiedenis van die oorlog te beskrywe. Saam met die skilder Frans Oerder besoek hy dan talle gevegsfronte. Hy is eindelik ses maande lank op kommando en skryf die boek Zes maanden bij de Commando’s oor sy ervarings.

In 1900 word hy deur die Britse owerheid deur middel van krygswet as ongewenste persoon uit Transvaal verwyder en bring hy ’n paar maande in Stellenbosch deur. Dan gaan hy na Oudtshoorn waar hy optree as die eerste redakteur van die nuut gestigte koerant Het Zuidwesten. Die Britse owerheid gryp weer in en hoewel hy toegelaat word om sy betrekking te behou, word hy verbied om Oudtshoorn te verlaat. Op Oudtshoorn leer hy vir C.J. Langenhoven ken.

Ná die Vrede van Vereeniging keer hy terug na Transvaal, waar hy dosent in Hollands is aan die Normaalkollege. ’n Paar jaar later word hy inspekteur van skole in Transvaal, ’n betrekking wat hy tot met sy aftrede beklee. Hy werk eers in Oos-Transvaal met Volksrust as woonplek, waarna hy later die Wes-Transvaal bedien en op Potchefstroom woon.

Aftrede

In 1919 tree hy af en vestig hom in die Strand in die Kaapprovinsie. In hierdie tyd is hy vir drie jaar lank die orrelis van die Stellenbosch gemeente. Na die dood van sy eerste vrou trou hy met mevrou Roux van die Strand.

Hy is op 20 November 1932 in sy woning in die Strand oorlede.[2]

Skryfwerk

Geskiedkundige werke

Aanvanklik lê hy hom toe op geskiedkundige werke. Reeds as joernalis in Bloemfontein skryf hy op aandrang van dr. J. Brebner, superintendent van onderwys in die Vrystaat, Kijkjes in onze geschiedenis met die subtitel Leesboek voor School en Huisgezin, waarin hy veral vir die skoolgaande jeug verhale uit die geskiedenis vertel.

Daarop volg De Afrikaner-Boer en de Jameson-Inval, oor die agtergrond en verloop van hierdie inval, ’n boek wat veel daartoe bygedra het om die nasionale gevoel aan te wakker.

Hy redigeer saam met J.D. Kestell (sy swaer wat met sy suster Geertruida Anna getroud was) in 1898 die Nederlandse De Voortrekkers, of het Dagboek van Izak van der Merwe oor die Groot Trek, wat hy later in romanvorm as Fanie verwerk.

Sy wedervaringe in die veld tydens die Anglo-Boereoorlog publiseer hy as Zes maanden bij de Commando’s.

Later publiseer hy die eerste deel van die beplande tweedelige Kykies vir Kinders, wat die Suid-Afrikaanse geskiedenis behandel en bedoel is vir gebruik op skole. Ten tye van sy dood is hy steeds besig met die onvoltooide tweede deel.

Romans

Hy skryf twee romans. Fanie is gebaseer op sy en ds. J.D. Kestell se vroeëre geskiedkundige werk De Voortrekkers, of het Dagboek van Izak van der Merwe. Die verhaal begin in 1835 en behandel die vernaamste episodes van die Groot Trek tot by die oorwinning by Bloedrivier. Historiese figure soos Piet Retief, Gerrit Maritz en Sarel Cilliers speel ’n vername rol in die verhaal en die skrywer beperk hom dus doelbewus tot die bekende geskiedkundige feite. Dit gee aan die roman die beeld van ’n geskiedenis-handboek in verhaalvorm. Die lotgevalle van ’n aantal Trekkersgesinne gee egter ’n meer persoonlike kleur aan die verhaal. Soos baie van sy tydgenootlike skrywers gaan Hofmeyr se skrywe mank aan persoonlikheidsontwikkeling en karakterbeelding en word die verhaal beheers deur uiterlike gebeure.

In Op die Walle van die Vaal verlaat Frans Maree die Karooplaas waar hy groot geword het, om 'n nuwe begin te maak op ’n plaas op die walle van die Vaalrivier. Hy is vooruitstrewend en weerstaan ook die diamantkoors, wat die meeste bewoners aantas, en deur harde werk kan hy ook sy vader help om die ou Karooplaas deur moderne verbeteringe op te werk. As gevolg van sy ervarings ondergaan hy diep geestelike ontwikkeling en worstel met allerlei godsdienstige vraagstukke totdat hy ’n bevredigende oplossing vind. So kry die skrywer geleentheid om sy lewenswysheid op die verhaal van toepassing te maak. Hierdie intellektuele inhoud verdiep die verhaal en lig dit bokant tydgenootlike romans uit, al word die karakters nie selfstandig lewende mense nie en word die aksies gemanipuleer eerder as sielkundig verantwoord.

Ander skryfwerk

Die bekende lied Afrikaners Landgenote is uit sy pen (beide die woorde en die musiek) en hy skryf ook die Victoria Kollegelied.

In 1928 publiseer hy ’n verkorte Afrikaanse vertaling van De Schaapherder deur Jan Frederik Oltmans, onder die titel Jan van Schaffelaar en sy Vriend.

As samesteller is hy verantwoordelik vir Zuid-Afrikaansche leesboek voor school en huisgezin, Zuid-Afrikaansche verhalen: leesboek voor Standaard IV (’n leesboek in vereenvoudigde Nederlands), Voordrachten-bundel voor Kristelike Jongelingsverenigingen en Debats-Verenigingen (’n bloemlesing van Nederlandse gedigte), Longmans se leesboek oor die geskiedenis van Suid-Afrika en Mense van die boek.

Publikasies

Werke uit sy pen sluit in:[3]

  • Kijkjes in onze geschiedenis, 1893
  • De Afrikaner-Boer en de Jameson-Inval, 1896
  • De Voortrekkers, of het Dagboek van Izak van der Merwe (saam met J.D. Kestell), 1898
  • Zes maanden bij de Commando’s, 1901
  • Zuidafrikaanse  verhalen, 1914
  • Kykies vir kinders, 1921
  • Fanie, 1925
  • Op die walle van die Vaal, 1929

Vertaling
  • Jan van Schaffelaar en sy vriend – Jan Frederik Oltmans, 1928

Samesteller
  • Zuid-Afrikaansche leesboek voor school en huisgezin, 1904
  • Zuid-Afrikaansche verhalen: leesboek voor Standaard IV, 1906
  • Voordrachten-bundel voor Kristelike Jongelingsverenigingen en Debats-Verenigingen, 1906
  • Longmans se leesboek oor die geskiedenis van Suid-Afrika, 1923
  • Mense van die boek, 1928

Waardering

Prof. P.J. Nienaber skryf: “Hofmeyr het 'n keurige manier van stelling en beskik oor 'n ryk woordeskat wat soms by Nederlands aansluit. Sy geskiedkundige werke lees maklik, onder meer omdat hy sy stof episodies aanbied en 'n gevoel vir die dramatiese het. Die strekking is nasionaal. Digterlik sowel as musikaal aangelê, dank ons verskeie gedigte in Nederlands aan hom en ook 'Afrikaners landgenote' (woorde en musiek, maar sy musiek het in onbruik geraak), en die 'Victoria-kollegelied'."

Bronnelys

Boeke
  • Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
  • De Kock, W.J. (tot 1970) en Krüger, prof. D.W. (sedert 1971, hoofred.) . 1972. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel II. Kaapstad en Johannesburg: Tafelberg-Uitgewers
  • Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
  • Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
  • (af) Nienaber, P.J. Hier Is Ons Skrywers! Biografiese Sketse van Afrikaanse Skrywers. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel.
  • Schoonees, P.C. Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging. J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)

Verwysings
  1. Geni: https://www.geni.com/people/Nicolaas-Hofmeyr/6000000013604242309
  2. Anoniem. Nico Hofmeyr oorlede. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein
  3. Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3AHOFMEYR%2C+Nicolaas+Jacobus.&qt=hot_author
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.