NG Kerk in Zambië

Die eerste Afrikaanssprekendes het omstreeks 1902 van Suid-Afrika af na Livingstone verhuis en die volgende jaar na Lusaka. Dié stad is in 1913 as dorp verklaar. Teen 1912 was daar reeds meer as 250 NG lidmate in die latere Noord-Rhodesië en na raming was 'n kwart van die blankes wat teen 1913 in die distrik Lusaka gewoon het, NG lidmate.

Lusaka is op 26 Junie 1919 afgestig en op die eerste kerkraadsvergadering op 30 Augustus 1919 besluit die kerkraad die gemeente sal 'n hulpbehoewende gemeente wees. Op dieselfde vergadering word ds. P. de W. Eksteen as eerste leraar beroep en hy aanvaar dit.

In 1933 is die werk in die Koperstreek saamgevat in die NG gemeente Nkana. In dié provinsie is daar uiteindelik nog vier gemeentes afgestig. Ene W.C. Cilliers het reeds die ryk koperneerslae van die Koperstreek in 1902 ontdek, maar die gebied was ongeskonde boswêreld tot daar in 1925 met ontginning begin is. Binne die eerste vyf jaar het 10 000 blankes uit alle wêrelddele na Noord-Rhodesië gekom. Werk was volop en die salarisse goed. Skaars het die myne egter begin koper uitvoer toe pryse skielik weens die Groot Depressie, wat van omstreeks 1930 tot 1935 geduur het, skerp daal en werkloosheid ontstaan. Later het die koperprys herstel en die myne onverpoos uitgebrei.

Dr. M.W. Retief, eerste leraar van die kopermyne.

Ds. T.A. Theron, eerste leraar op Mufulira.

Die eerste NG lidmate in die Koperstreek het onder die sorg van die enigste Noord-Rhodesiese gemeente, Lusaka, geval. Dr. H.C. de Wet van Lusaka was die eerste leraar wat vir NG lidmate in die Koperstreek verantwoordelik was. Midde-in die Groot Depressie stig Nkana van Lusaka af. Nkana was die myn by die huidige stad Kitwe, wat die mees sentrale punt van al die ontluikende myndorpe was. 'n Sendeling van die Vrystaatse kerk, dr. M.W. (Malcolm) Retief, was die eerste leraar van die myne. Die uitgestrekte werkkring met sy veelsydige probleme het besondere eise aan die leraar gestel. Sy huis was dikwels as 't ware net 'n kuierplek omdat hy soms tot ses weke op 'n keer besig was om nagmaal elders te bedien, selfs tot in Elizabethville in die Kongo. Ná nege jaar se moedige, vasberade bediening het Retief en sy vrou, Jemima, 'n dogter van ds. Andrew Louw van Morgenster in Suid-Rhodesië, terug Suid-Afrika toe verhuis. Ds. D.J Redelinghuys het hom opgevolg en vir die meeste van sy vier jaar lange bediening 'n hulpprediker, ene prop. Viviers met standplaas Mufulira, gehad om hom by te staan. Ds. A.J. Erasmus het die herderstaf by Redelinghuys oorgeneem.

Die werk om vier myndorpe en Ndola, sowel as die Belgiese Kongo te bearbei, was te veel vir een predikant en in 1945 stig Noord-Rhodesië se derde gemeente, Mufulira, af. Chingola was toe deel van Mufulira, maar steeds het Nkana uit drie dorpe bestaan: Kitwe, Luanshya en Ndola. Die eerste leraar op Mufulira weas ds. T.A. Theron, wat tot 1950 gebly het. Dieselfde jaar stig Chingola af met 'n bruidskat van ₤500 van die moedergemeente. Ná Theron se vertrek was die gemeente tien maande lank vakant tot hulle ds. P.J. Meiring op 17 Maart 1951 ontvang.

Die derde gemeente in die Koperstreek was Luanshya, wat in 1949 van Nkana afstig. Ndola was met afstigting deel van Luanshya. Die eerste predikant was ds. W.C. van der Merwe wat in April 1950 bevestig is. Binne enkele jare was daar twee sendinggemeentes binne Luanshya se grense, wat in 1952 sowat 700 lidmate en 200 klaslede gehad het. Nie lank daar nie stig NG gemeente Ndola van Luanshya af as die laaste van die Koperstreek se uiteindelik vyf gemeentes.

Kort voor en veral ná Zambië se onafhanklikwording op 24 Oktober 1964 het die afsonderlike gemeentes geleidelik doodgebloei. Teen 1975 het selfs Nkana verdwyn, sodat net Lusaka toe oorgebly het.

In 1946 reeds word die NG gemeente Livingstone in die suide en in 1955 die NG gemeente Broken Hill (op die teenswoordige Kabwe) afgestig. Die gemeente op Mazabuka is in 1958 gestig en het in 1959 148 belydende lidmate gehad toe die leraar Willem Benjamin Jansen was. Die NG gemeente Fort Jameson, op die dorp waarvan die naam na Chipata verander is, het minstens reeds in 1954 'n leraar gehad. Dié dorp het in 2009 sy eerste NG kerkbasaar in 15 jaar gehou en die lidmate daar kry af en toe besoek van 'n leraar van elders wat 'n erediens daar hou.[1] Mettertyd het die Afrikaanssprekendes in Livingstone ook weer begin toeneem, sodat 'n leraar van die gemeente in Lusaka elke eerste en derde Sondag van die maand 'n erediens in die Sun-hotel by die Victoria-waterval[2] kom hou.

Teen 1959 was daar elf gemeentes in die destydse Noord-Rhodesië met sowat 3 300 lidmate, waarvan twee in die hoofstad Lusaka was: die moedergemeente en haar dogter, Lusaka-Oos. Dié stad is in 1913 tot dorp verklaar. Teen 1912 was daar reeds meer as 250 NG lidmate in die latere Noord-Rhodesië en na raming was 'n kwart van die blankes wat teen 1913 in die distrik Lusaka gewoon het, NG lidmate. Lusaka is op 26 Junie 1919 afgestig. Die hoeksteenlegging van die kerkgebou, die eerste in Noord-Rhodesië, het plaasgevind op 11 September 1920 en die inwyding op 7 Mei 1921. Dit was aan die Great North Road geleë en in 1966 aan die Heilsleër verkoop. Die argitek, Wynand Louw, het die plan gratis voorsien en die olielampe vir die kerk is geskenk deur die NG gemeente Mosselbaai. Die pastorie is op 15 November 1925 in gebruik geneem. Nadat Lusaka-Oos by Lusaka ingelyf is, het die gemeente oorgetrek na eersgenoemde se gebou in Kabulongaweg, waar dit vandag nog gesetel is.

Soos al die ander Zambiese gemeentes het die gemeente hom altyd op die geestelike versorging van Afrikaanse lidmate van die NG kerk toegespits en al sy dienste was in Afrikaans. Maar sedert 1991 het 'n verandering begin intree toe mense vir Engelse dienste begin vra het. Sporadiese Engelse dienste in van 1992 af gehou en in 1995 besluit die kerk om 'n volledige Engelse bediening te begin. Die gemeente is in 'n Engelse en Afrikaanse blok verdeel, elkeen met sy eie kerkraad, maar gemeenskaplike sake het hulle op 'n gesamentlike kerkraadsvergadering behandel.

Die NG Kerk het sedert 1995 gereeld met die Hervormde Kerk beraadslaag oor moontlike samewerking in Zambië. Die NH Kerk se eens aktiewe gemeente het mettertyd gesukkel om lewensvatbaar te bly omdat ook sy lidmate deur die jare al hoe minder geword het. So bereik die twee kerke aan die einde van 1997 'n ooreenkoms waarvolgens hulle 'n nuwe gemeente sou stig waarin albei kon saamwerk om NG sowel as Hervormde lidmate in die hele Zambië te bedien. Die naam van die nuwe kerk was Dutch Reformed Church in Zambia (DRCZ) met sy grense dieselfde as dié van die land. Zambië is in 'n noordelike en suidelike deel verdeel, met die dorp Kapiri Mposhi as skeidslyn. Die NG Kerk moes die suidelike predikant voorsien en die Hervormde Kerk die noordelike.

Van 1996 tot 1998 het 'n redelike aantal Engelssprekende lidmate van die Reformed Church in Zambia (RCZ), wat in die omgewing van die kerkgebou gewoon het, lidmate van die DRCZ Lusaka geword. Dié gebeurtenis het grotendeels aanleiding tot die gemeente se Engelse naam en die invoer van 'n tweetalige bediening gelei sodat die gemeente nou inheems en multi-kultureel is. Dit steeds die enigste gemeente in die land met 'n Afrikaanse en Engelse bediening.

Lusaka en Nkhana tree in 'n groot mate selfstandig op, maar handhaaf noue bande met die NG sowel as Hervormde Kerk en woon ring- en sinodesittings van albei kerke by. Die DRCZ beskou homself ook as baie naby aan die RCZ, maar probeer nog om sy verhouding met dié kerk te herstel na dit deur die jare versleg het.

In 1998 verdeel die gemeente in twee, toe Dutch Reformed Church in Zambia Nkhana (nou met die "h") afstig en die moedergemeente Dutch Reformed in Zambia Lusaka word. Die twee gemeentes het in 2009 altesaam 459 belydende lidmate en 159 dooplidmate. Lusaka het sy eie leraar en 'n pastorale hulp en Nkhana word deur 'n leraar van die Nederduitsch Hervormde Kerk bedien. Ds. Nico Mostert was die eerste leraar van DRCZ Lusaka en ds. Riaan Botha van DRCZ Nkhana.

• Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.

• Gereformeerde kerk Koperstreek
• Gereformeerde kerk Lusaka

• Lusaka-gemeente se webtuiste Geargiveer 11 Januarie 2012 op Wayback Machine
• Nkhana-gemeente se webtuiste Geargiveer 18 Januarie 2012 op Wayback Machine
• Amptelike inligting op NG Kerk se webtuiste^{[dooie skakel]}