Moses Mendelssohn

Mendelssohn was die seun van 'n Tora-geleerde in Dessau. Op 'n jong ouderdom het hy 'n vergroeiing op sy rug gehad. Mendelssohn het in 1743 na Berlyn verhuis toe die plaaslike rabbi, die skrywer van 'n werk oor Maimonides, daar aangestel is. In Berlyn het hy met die Verligting in aanraking gekom. Na sy studies het hy in 1754 in 'n syfabriek begin werk, waar hy as rekenmeester en bestuurder aangestel is. Mendelssohn ontmoet Gotthold Ephraim Lessing, wat 'n toneelstuk oor die Jode geskryf het, tydens 'n skaakspel. Hulle het goeie vriende geword. Mendelssohn was die model vir Nathan the Wise, gepubliseer in 1779.

In 1762 het Mendelssohn, wat stotter, met Fromet Gugenheim getroud, met wie hy ses kinders gehad het, waaronder Abraham, die vader van die komponis Felix Mendelssohn Bartholdy.

Mendelssohn het as 'n Ortodokse Jood groot geword en aan die wette en oortuigings van Judaïsme getrou gebly. Saam met verligtingsfilosowe het hy gepleit vir hervormings soos vryheid van geloof en handel en die gebruik van die Duitse taal. Die skraander Mendelssohn was geliefd deur ryk Judeërs en het in 1761 het hy 'n prys van die Pruisiese Akademie vir Wetenskappe gewen.In 1770 is hy nie as lid toegelaat nie. Frederik II van Pruise sou verkies het dat Katharina II van Rusland aangestel sou word. Mendelssohn was gewild by die elite, maar word sleg geraak toe hy homself moes verdedig teen Johann Caspar Lavater, wat gewonder het waarom hy nie 'n Christen geword het nie. Na 'n langdurige polemiek het hy 'n senuweesiekte ontwikkel en het nie veel gepubliseer nie.

Van 1780 tot 1783 vertaal Mendelssohn die Hebreeuse Bybel in Duits. Hy het homself beywer vir 'n beter posisie vir die Jode in Europa, wat min regte gehad het en nie oral verwelkom was nie. Mendelssohn het gesterf op 56-jarige ouderdom nadat hy homself moes verdedig teen die beskuldiging dat hy 'n ondersteuner van Baruch Spinoza was. Hierdie kontroversie, bekend as die "Panteïsme stryd", word beskou as die grootste Sentraal-Europese intellektuele botsing van die laat 18de eeu. Toe Mendelssohn sy manuskrip na die uitgewer gebring het, het hy siek geword. Vier dae later was hy dood.

Volgens Mendelssohn was Judaïsme naby aan "natuurlike godsdiens" en die beginsels was goed versoenbaar met dié van die Verligting. Hy het geargumenteer vir die skeiding van kerk en staat en geglo dat Jode volle burgers van Pruise kan wees. Hy het geargumenteer vir die gebruik van Duits (teenoor Frans en Latyn) en van Hebreeus (teen Jiddisj). Mendelssohn wou deel wees van die Duitse kultuur as 'n Joodse gelowige en was diep teleurgesteld oor die onbegrip vir hierdie redelike posisie.

• Omzwervingen, Chaim Potok, BZZTôH 1993, bladsye 418-419

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Moses Mendelssohn.