Matthijs de Castelein

Matthijs de Castelein[1] (Pamele, omstreeks 1485/9 - Pamele, 1550) was 'n Oudenaardse priester wat verbonde was aan die parochiekerk van Pamele en hoof was van die rederijkerskamer Pax Vobis van Oudenaarde en De Kersouwe van Pamele. Ingevolge sy eie verklaring skryf hy 36 klugte, 38 tafelspelen, 12 stukke oor moraliteit en 30 wagenspelen, maar weinig daarvan het egter bewaar gebly.

Matthijs de Castelein

Tot sy jeugwerk behoort die drama Historie van Pyramus ende Thisbe (vermoedelik reeds vóór 1521 gedruk) en die Balladen van Doornijcke (waarskynlik in 1522 geskryf), waaruit 'n sterk anti-Franse gesindheid blyk. Voorts dig hy 'n bundel Diversche liedekens (oudste bekende druk, 1573/1574), met afwisselende inhoud, waarvoor hyself die musiek komponeer. Veral sy amoreuse- en drinkliedere munt uit deur hul losse, lugtige en sangerige trant, die eerste ook deur hul dartelende toon.

De Castelein is veral bekend omdat hy die eerste uitvoerige Nederlandstalige poësie geskryf het, wat van kardinale betekenis was vir kennis van die letterkundige opvatting van die rederijkers. Hy voltooi De Const van Rhetoriken in 1548, maar sy poësie word eers vyf jaar na sy dood in 1555 te Gent uitgegee deur die rederijker Jan Cauweel. Tussen 1555 en 1616 verskyn ses drukke van De Const van Rhetoriken. In 239 strofes word 'n oorsig gegee van rymsoorte, strofevorme en poësiegenres, wat alles geïllustreer word deur 'n nie onaansienlike aantal stukke deur homself (Rondo's, ballades en refreine), waardeur die Const van Rhetoriken tewens uitgroei tot 'n soort bloemlesing uit sy werk, wat ongelukkig vir die grootste gedeelte verlore gegaan het.

Die Const van Rhetoriken word dikwels beskou as 'n kodifikasie wat eerder die weg agtertoe as vorentoe wys. Matthijs de Castelein is egter 'n moderniserende digter wat in velerlei opsigte die weg na die renaissance wys. Hy vereenselwig hom met die huiwerigheid van die rederijkers om hul digkuns aan die drukpers af te staan (ambagtelike proteksionisme), en maak so die weg vry vir die idee van 'n individuele digterskap.

As leidraad vir sy werk gebruik hy die vyftiende-eeuse Art de rhétorique (1493) van de Franse rederijker Jean Molinet. Hy bring egter ook aanpassings en korreksies aan om die reëls in ooreenstemming te bring met die Nederlandstalige gebruike van die rederijkers.