Mark Behr

Mark Carl Behr is op 19 Oktober 1963 op die plaas Mbuyu in die distrik Oljorro naby Arusha in Tanzanië gebore as enigste seun van vier kinders van Michael David Behr en Pat Behr. Die gesin verlaat Tanzanië in 1965 toe die land onafhanklik word van Brittanje en die plase van wit boere in 1964 genasionaliseer word tydens pres. Julius Nyerere se Ujamaa-beleid van Afrika Sosialisme.

Die familie vestig hulle in KwaZulu-Natal in Suid-Afrika, waar sy pa diens aanvaar as ’n wildbewaarder en hy sy kinderjare in die natuurreservate deurbring. Op agtjarige ouderdom verhuis die gesin na Durban, waar sy pa ’n besigheid begin. Sy pa het egter min sukses in die sakewêreld en die gesin moet dus gedurig verhuis, van die een huurhuis en woonstel na die ander.

Tussen die ouderdom van tien en twaalf jaar ondergaan hy sy skoolopleiding by die Drakensberg Seunskoor Musiekskool in die Drakensberge, waarna hy matrikuleer aan die Hoërskool Port Natal in Durban.[2] Sy huistaal was eweveel Engels as Afrikaans, asook Swahili in Kenia. Die onderrigtaal was in die Natalse Middellande hoofsaaklik Engels toe sy pa as wildwagter aangestel is. Hy behaal 'n A in Engels, maar 'n C in Afrikaans, wat hy toeskryf aan sy voortdurende kontak met familie en vriende in Engels.[3]

Hierna doen hy sy verpligte militêre diensplig en doen diens as offisier in Angola. Nadat hy sy diensplig voltooi het, het hy nie genoeg geld om universiteit toe te gaan nie en werk vir ’n jaar as verkoper om geld te spaar. Vanaf 1985 sit hy sy studie aan die Universiteit van Stellenbosch voort. Hier raak hy as spioen vir die veiligheidspolisie (wat sy studie help betaal) vanaf 1986 tot 1989 aktief betrokke in die linkse politiek op kampus en word voorsitter van die linksgesinde National Union of South African Students (Nusas), terwyl hy ook as lid van die universiteit se studenteraad diens doen.

Volgens eie erkenning raak hy ná sowat ’n jaar oortuig van die onregte van apartheid, maar vrees vir retribusie van die owerheid se kant en die brandmerk as ’n verraaier laat hom voortgaan met sy spioenasie.[4] Hy wou hom aanvanklik in die regte kwalifiseer,[5] maar behaal ’n B.A.-graad met Engels en politiek as hoofvakke, en skryf dan in vir ’n B.A. Honneurs-graad in politiek, wat hy einde 1989 behaal.[6]

In 1989 haal hy hom groot gramskap van die universiteitsowerheid op die hals toe hy ’n groep Maties vir ’n gesprek met die ANC na Lusaka in Zambië neem. Daar is gevrees dat sy affiliasie met die Veiligheidspolisie bekendgemaak sou word, waarna teen die einde van 1989 ’n valse sluipmoordaanslag op sy lewe gereël word.[7] Hy verlaat die universiteit hierna en bied sy dienste vir die ANC aan en werk ook vir die Institute for Democratic Alternatives in South Africa (IDASA) in die jare 1990 tot 1991. Hy is ook aanvanklik vir twee maande in ’n jaar lektor in politiek en Literatuur aan die Universiteit van Oslo in Noorweë en tree op as navorsingsgenoot en lektor vir die Instituut vir Vredestudie in Oslo.

Later aanvaar hy ’n betrekking as lektor in politiek en letterkunde aan die Vista-universiteit. Hy studeer vir ’n Meestersgraad in internasionale vredestudies aan die Universiteit van Notre Dame in Indiana in die Verenigde State van Amerika, wat hy in 1993 behaal. In Julie 1996 openbaar hy sy spioenasie-aktiwiteite tydens sy studentejare op ’n konferensie oor die Waarheids-en-versoeningskommissie (WVK), waarna groot polemiek rondom sy persoon en sy politieke aktiwiteite losbars.

In die laat negentigerjare verhuis hy na die Verenigde State van Amerika en word dosent in Engelse letterkunde aan die Universiteit van Notre Dame in Indiana, waar hy Meestersgrade behaal in kreatiewe skryfwerk en Engelse letterkunde. Later word hy aangestel as professor in wêreldletterkunde en kreatiewe skryfwerk aan die Santa Fé Kollege in Nieu-Mexiko. In 2005 word hy bekroon met die Manuel Lujan sr.-prys vir uitnemendheid in die akademie en lering aan hierdie kollege.

Hier skryf hy ook in vir ’n doktorsgraad met ’n tesis oor Robben Island as a Metaphor of Marginality and Dissidence, wat hy nie voltooi nie. Hy aanvaar hierna ’n pos as professor in kreatiewe skryfwerk aan Rhodes College in Memphis in die staat Tennessee in Amerika.[8] Hy is ook betrokke by die M.A.-program aan die Universiteit van Kaapstad en die M.F.A.-program aan die Universiteit van Nieu-Mexiko. Later gee hy ook jaarliks klas in die Universiteit van die Witwatersrand se meestersprogram vir skryfkuns. Aan hierdie universiteit skryf hy in vir ’n doktorsgraad en is in Suid-Afrika met studieverlof[9] toe hy op 27 November 2015 in Johannesburg aan ’n hartaanval oorlede is.[10][11]

Mark Behr se eerste kreatiewe skryfwerk word in Die Stellenbosse Student gepubliseer tydens sy universiteitsjare. Op hierdie tydstip spits hy hom nog toe op die skryf van gedigte. Sy gedigte ek skryf uit Maputo en vrou in ’n supermark word deur Johann de Lange en Antjie Krog in die versamelbundel Die dye trek die dye aan opgeneem.

Later gaan Mark oor na prosa en die kortverhaal Die boer en die swaan verskyn in Die Suid-Afrikaan van November 1993.

Hierna volg sy opspraakwekkende debuut met Die reuk van appels. Hierdie boek word in 1991 in Noorweë geskryf. Die oorspronklike Afrikaanse manuskripte word aanvanklik verwerp, hoewel die uitgewer tog belangstelling bly toon en die teks beïnvloed (Maresa de Beer was die proefleser). Op die rekenaar sou Behr oor en weer aan die Afrikaanse en Engelse weergawe werk. Hy het ook raad gekry van Gerrit Olivier, Antjie Krog, Annie Gagiano en André Brink. Sy Afrikaanse en Engelse weergawe was tegelyk klaar. Die Suid-Afrikaanse uitgewers het uiteindelik die Engelse manuskrip verwerp. Dit het twee jaar geduur om 'n oorsese uitgewer te kry wat bereid was om die Engelse weergawe uit te gee. Ironies genoeg sou hy sy laaste twee boeke nie in Afrikaans gepubliseer kon kry nie, omdat sy Afrikaans substandaard was, soos hy in 'n onderhoud met Andrew van der Vlies stel: My Afrikaans, I’m told, is not up to scratch. I’ve also been told that I sound more like an English-speaking South African than an Afrikaans speaker — although I think that might come from overcompensating for my boyhood’s insecurities or from a sibilance that is sometimes the property of some of us who are a little queer.[12] In Die reuk van appels word die grootwordjare binne die apartheidsbestel uit die perspektief van die jong seun Marnus Erasmus vertel, wat nie die werklike implikasies van die politieke bestel of die ouers se sienings en gedrag begryp nie. Die volgehoue beperkte perspektief van Marnus is die boek tot groot wins, want die teks vertel oneindig meer as wat die perspektief van Marnus meedeel. So voltooi die leser se perspektief eindelik die boek, wat ’n verdoemende oordeel uitspreek oor die apartheidsbestel en die morele waardes van die magsfigure daarin. Marnus is die seun van ’n generaal wat ’n luukse lewe lei in die erfhuis in die rykmansbuurt St. James naby Kalkbaai. In die somer van 1973 ontvang die gesin ’n geheime besoek van ’n generaal uit Chili en wanneer Marnus hom afloer kry hy ’n skokkende blik agter sy ouers (en hulle generasie) se morele front. Die boek ontbloot ernstige seksuele afwyking, die politieke en militêre afwyking van die apartheidstelsel en godsdienshuigelary onder die oppervlak van ’n oënskynlik normale, gelukkige en invloedryke Afrikanergesin.[13] Veral die indoktrinasie van valse waardes wat deur die regering en volwassenes in hierdie tyd volgehou word en neerkom op niks minder nie as geestelike geweld, word genadeloos ontmasker. Die aksie speel hoofsaaklik af in die Kaap van die sewentigerjare (wanneer Marnus die onskuldige jong seun is) en dan sowat veertien jaar later in die suide van Angola tydens die grensoorlog (wanneer Marnus ’n soldaat in die Suid-Afrikaanse Weermag is en groter perspektief op gebeure begin kry).[14][15][16][17][18] Die C.N.A. Debuut-prys en die Eugène Marais-prys word in 1994 aan Die reuk van appels toegeken en dit is in dieselfde jaar op die kortlys vir die Afrikaanse M-Net-prys. Sy eie Engelse verwerking van hierdie boek, The smell of apples, word in 1995 bekroon met die Britse Betty Trask-prys vir debuutwerk en genomineer vir die Booker Prys, terwyl dit in 1996 die Engelse M-Net-prys en in 1997 die Art Seidenbaum Award van die Los Angeles Times wen. Dit is ook op die kortlys vir die Guardian se fiksieprys en die Britse John Steinbeck-prys. In 1996 word die Engelse weergawe met die M-Net-prys bekroon. Die boek word in ten minste nege tale vertaal, waaronder Hebreeus, Engels, Chinees, Duits en Portugees, en word voorgeskryf aan verskeie universiteite oor die wêreld.

Sy tweede boek Embrace, wat slegs in Engels verskyn, haal die kortlys vir die Encore Award in Brittanje en is in 2002 op die kortlys vir die plaaslike Sunday Times Literary Prize. Hierin vertel hy, ook uit die perspektief van ’n jong seun, van die toenemende bewustheid van sy homoseksuele seksualiteit in ’n wêreld waar sulke neigings veroordeel word. Die hoofkarakter (Karl de Man) vertel as volwassene van sy kinderlewe. Hy bevind hom in die Drakensberg Seunskoor, waar musiek ’n afgod is en godsdiens belangriker as die liefde. Die wroeging tussen skuldgevoelens (aangevuur deur die godsdiens) en seksuele begeerte word oortuigend uitgebeeld in hierdie roman oor ’n seun se volwassewording. Die omhelsing van die titel vind Karl in die arms van ’n onderwyser, terwyl hy weet dat hy sy ouers se omhelsing sal moet ontbeer as die waarheid uitkom. Die wisseling tussen waarheid en leuen, tussen selferkenning en selfontkenning speel dan ’n groot rol in sy ontwikkeling.[19][20][21] Sy eie Afrikaanse vertaling van hierdie roman, Omhelsing, word aan Quellerie voorgelê vir publikasie, maar dit word afgekeur.

In Kings of the water verwys die titel na ’n klompie seuns se spel in ’n plaasdam op ’n Vrystaatse kersieplaas, waar hulle ’n binneband van die meisies afneem. Die meisies se moeders neem weer die binneband (en die titel) terug. Die gay hoofkarakter Michiel is hier omdat hy van Amerika af gereis het om sy moeder se begrafnis by te woon en die aksie in die verhaal speel in ’n enkele dag af, waar die hoofkarakter se traumatiese verlede op die plaas broksgewys aan die leser bekend gemaak word. ’n Gebeurtenis tydens sy militêre diensplig veroorsaak dat Michiel ’n uitgeworpene word, omdat sy seksualiteit nie inpas by die Afrikaner se definisie van wat ’n man is nie. Sy vader verwerp hom en hy sukkel hierna met ’n swak selfbeeld. By sy terugkoms moet hy sy verswakte vader was sodat hy gereed kan wees vir die begrafnis, in ’n toneel wat van weersin af ontwikkel tot iets soortgelyks aan teerheid. Michiel vind dat hy nie onterf is nie en dat sy verhoudings in ’n nuwe Suid-Afrika nie so onherroeplik vernietig is soos hy geglo het nie, wat hom dwing om weer bestek van sy lewe op te neem.[22][23][24][25] Hierdie boek is in 2010 op die kortlys vir die Universiteit van Johannesburg-prys vir Engelse kreatiewe skryfwerk.

Mark Behr se boeke word in ten minste tien tale vertaal. Van sy werk word ook in ander publikasies en formaat gepubliseer. Sy kortverhaal Cape Town, my love word opgeneem in die versamelbundel A city imagined, saamgestel deur Stephen Watson. In 2006 word Socrates, Miss Celie and Me gepubliseer in Gesprek sonder grense: Johan Degenaar word 80. Die joernaal The Truth about the Fact publiseer People like us, wat ’n uittreksel is van die lesing A Tale of Two Towers: Language, Terrorism and Another Moment in History, wat hy in 2003 aan die Wilfrid Laurier Universiteit in Kanada gelewer het. In 2009 word sy kortverhaal Boy opgeneem in die internasionale versamelbundel Between two men en bespreek hy Alice Walker se The color purple se invloed op sy eie politieke en sielkundige ontwikkeling in Fifty gay and lesbian books everyone must read. Ten tye van sy dood was hy besig met die skryf van sy memoires.[26][27]

Sy publikasies[28] sluit in:

Van die toekennings wat ontvang het, sluit in:[29]

• 1993 – Central News Agency-prys vir Letterkunde vir Die reuk van appels.
• 1994 – Eugène Maraisprys vir Die reuk van appels.
• 1997 – Art Seidenbaum-prys van die Los Angeles Times vir Die reuk van appels.
• Awards CNA Prize (1994) – Die reuk van appels Eugène Marais Prize (1994) – Die reuk van appels Betty Trask Prize (1995) – The Smell of Apples M-Net Prize (1996) – The Smell of Apples Art Seidenbaum award from the Los Angeles Times (1997) – The Smell of Apples