Marabastad

Marabastad is 'n sakebuurt van Pretoria naby die stadskern. Marabastad is vernoem na die plaaslike Pedihoofman, Maraba, van 'n dorpie wes van Steenhoven Spruit. Hy het in die 1880's in Schoolplaats gewoon en as vertaler opgetree.[2]

Marabastad
Sakebuurt
Marabastad  Marabastad se ligging in Gauteng
Koördinate: 25°44′20″S 28°10′35″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Gauteng
Munisipaliteit	Stad Tshwane
Oppervlak [1]
• Totaal	0,57 km2 (0,22 vk. myl)
Bevolking  (2011)[1]
• Totaal	339
• Digtheid	595/km2 (1 540/vk. myl)
Rasverdeling (2011) [1]
• Wit mense	0.3%
• Indiërs/Asiërs	0.3%
• Bruin mense	1.5%
• Swart mense	93.2%
• Ander	4.7%
Taal (2011) [1]
• Engels	15.8%
• Xhosa	12.5%
• Tsonga	11.1%
• Ndebele	6.1%
• Ander	54.5%

Marabastad was 'n kultureel diverse gemeenskap en die Hindoe Mariammantempel is waarskynlik die belangrikste landmerk in Marabastad. Soos in die geval van ander gemengde ras-gebiede in Suid-Afrika, soos Distrik Ses, Fietas en Sophiatown, is die inwoners van Marabastad na enkelras-dorpsgebiede en -buurte weg van die stadskern geskuif. Die gedwonge verskuiwings is uitgevoer in terme van Apartheidswetgewing soos die Groepsgebiedewet. Anders as met Sophiatown, Fietas en Distrik Ses is die gebied nie gesloop nie en het baie van die oorspronklike geboue behoue gebly.

Marabastad is aanvanklik as 'n sogenaamde lokasie gestig nadat Schoolplaats nie genoeg ruimte vir nuwe aankomelinge gehad het nie en plakkery in oop gebiede begin plaasvind het. In Augustus 1888 is grond deur die ZAR regering opgemeet en is Marabastad tussen die Apiesrivier in die noorde, Skinnerspruit in die weste, Steenhovenspruit in die ooste en De Kortestraat in die suide gestig. 67 erwe wat gewissel het in grootte van 1400 en 2500 m². Inwoners kon nie grond besit nie maar moes dit teen 4 pond per jaar by die regering huur. Hulle kon egter huise op die erwe bou en gewasse daarop aanplant.[2]

Gedurende die Tweede Vryheidsoorlog het die Britse besettingsmag Nuwe Marabastad in 1900 tussen Marabastad en die Asiatiese Basaar ontwikkel om huisvesting te verskaf aan swart mense wat na Pretoria gestroom het. Alhoewel Nuwe Marabastad bedoel was om as 'n tydelike nedersetting te dien het die militêre owerhede hulle werknemers toegelaat om permanente strukture op te rig en is skole en kerke ook in die gebied gebou. Teen 1903 het Nuwe Marabastad gegroei tot 412 erwe terwyl Ou Marabastad steeds slegs 67 gehad het. Toegang tot water was 'n groot probleem veral nadat die 58 putte gesluit is uit vrees vir die uitbreek van epidemies. 'n Enkele kraan het water aan die gemeenskap verskaf. In 1903 is nog krane geïnstalleer maar dit was steeds onvoldoende.[2]

In 1906 is Nuwe en Ou Marabastad saamgesmelt, munisipale belasting is gehef en bouregulasies in plek gestel. Die regulasies het egter nie die gewenste effek gehad nie as gevolg van wanadministrasie, en omdat swart mense nie grond kon besit nie en nie kon bekostig om ordentlike permanente huise te bou nie. Die toestand van die strate, gebrek aan riool en gebrekkige watervoorsiening het daartoe gelei dat die Departement van Naturellesake die Pretoriastadsraad van oneffektiewe administrasie beskuldig het.[2]

Inwoners van Ou Marabastad is tussen 1912 en 1920 na 'n gebied op die suidelike rand van Daspoortrand geskuif, wat as Nuwe lokasie bekend gestaan het, nadat die stadsraad besluit het om 'n rioolplaas in die omgewing op te rig. Gebrek aan spasie het 'n probleem gebly veral nadat 'n deel van die Schoolplaats-inwoners in 1934 na Marabastad verskuif is. In 1939 is Atteridgeville gestig om die probleme te probeer aanspreek. Lede van die Marabastad gemeenskap is na Atteridgeville geskuif met toegang tot huurhuise as vergoeding. Teen 1950 is alle swart mense uit Marabastad geskuif.

Die bruin inwoners van Marabastad is in 1963 na Eersterust geskuif en Indiër-inwoners na Laudium in 1968. Na die verskuiwings het dit 'n sakegebied geword en word baie van die winkels nog deur Indiërs wat vroeër daar gebly het besit. Van die grond in die gebied was in die besit van die stadsraad van Pretoria wat weinig ontwikkeling in die gebied onderneem het. 'n Groot winkelkompleks waarin 'n aantal Indiërwinkels gehuisves word is wel gebou.

Daar is blykbaar planne om die eens kleurvolle Marabastad te laat herleef na jare se verval en verwaarlosing, maar teen 2006 het daar nog nie veel daarvan gekom nie.

Die Suid-Afrikaanse skrywer Es’kia Mphahlele het tydens sy tienerjare in Marabastad gewoon. In van sy werk beskryf hy die armoede en dag tot dag stryd om oorlewing in Marabastad. Hy beskryf die dorpsgebied ook as an organised rubble of tin cans in sy boek Down Second Avenue.[3]

Die Mamelodi Sundowns sokkerklub is in Marabastad gestig in die vroeë 1970's deur 'n groep jeugdiges insluitend Frank "ABC" Motsepe, Roy Fischer, Ingle Singh en Bernard Hartze.