Malusi Gigaba

Staatsveiligheidsagente het 'n geheimsinnige buitelandse bankrekening wat in Malusi Gigaba (as minister van binnelandse sake) se naam geopen is, ondersoek. Die rekening is geopen in Doebai, die Verenigde Arabiese Emirate, toe Gigaba nog minister van openbare ondernemings was.[5]

Gigaba het glo aan staatsveiligheidsagente gesê dat die rekening sonder sy medewete deur een van sy amptenare geopen is. Maar mense in die bankwese en sekuriteit het aangedui dat dit moeilik is, indien nie onmoontlik nie, om 'n buitelandse bankrekening in 'n persoon se naam sonder sy medewete te open, en dat dit op bedrog neerkom. Gigaba se woordvoerder ontken enige verband met die rekening of kennis van die ondersoek.[6]

Sy reputasie is getaan toe hy in Binnelandse Sake moeilike reëls geïmplementeer het vir ouers wat met kinders reis. Dit het tot kommer oor 'n moontlike verswakking in die toerismebedryf in Suid-Afrika gelei.[5]

Voor die aankondiging van die visumregulasies het toeriste-aankomste in Suid-Afrika geleidelik toegeneem. In 2011, 2 176 719 aankomelinge, in 2012, 2 505 763 aankomelinge ('n groei van 15,1%), en in 2013, 2 660 631 aankomelinge (groei van 6,1%). Maar dit het skielik verander in die derde kwartaal van 2014 - die vereiste vir die aanvra van 'n visumaansoek het in Junie 2014 in werking getree. Sedertdien was daar 'n stelselmatige afname in toeriste-aankomste. Van September - Desember 2014 was toeriste van Brasilië 37% laer, China 46,9% laer en Indië 14,4% laer, wat voortgeduur het tot in 2015. Die data van Statistiek SA in Junie 2015 het getoon dat die oorsese aankomings 13% laer was. Op dieselfde tyd het aankomste in Suid-Afrika se mededingers verbeter. Volgens SA Toerisme het R7,51 miljard se inkomste aan die land verlore gegaan.[7]

Die sleutelpunt in die Staatskapingprojek was die aanstelling van Malusi Gigaba as Minister van Openbare Ondernemings, wat 'n skuiwergat in die Wet op Openbare Finansiële Bestuur benut het. Dit het dit moontlik gemaak om die verkrygingsprosedures van staatsbeheerde ondernemings (SBE's) te manipuleer ten gunste van geselekteerde kontrakteurs wat gesanksioneer is deur die Gupta-netwerk. Hiermee het die 'hergebruik' van SBE's as voertuie vir plundering begin.[8]

Die knoeiery sluit in die aanstelling op die Transnet-raad van Iqbal Sharma, 'n Essa- en Gupta-vriend, en Brian Molefe, nou 'n bekende Gupta-vriend, in 2011 as uitvoerende hoof van Transnet.

Gigaba wou na bewering Sharma as raadvoorsitter aanstel, maar dit is deur sy kabinetskollegas verwerp. Sharma is toe aangestel as voorsitter van die komitee vir verkryging en verkope, 'n nuwe struktuur om toesig te hou oor groot verkrygings.

In Julie 2012 het Transnet sy tender vir 1 064 vraglokomotiewe uitgereik; 599 elektries en die res diesel. Dit sluit tenders van R25 miljard in wat deur Molefe afgeteken is en aan CSR (China South Rail) toegeken is.[9] CSR het op sy beurt Tequesta Group Ltd, 'n Gupta-gekoppelde doponderneming, R5,3 miljard aan konsultasiefooie betaal.[10]

Toe Gigaba in 2009 as minister van openbare ondernemings aangestel was, het Eskom R19,6 miljard kontant gehad, was daar geen rede om bekommerd te wees oor likiditeit nie. Toe hy in 2014 Eskom verlaat het, het Eskom die regering gesmeek om geld.

Een van sy eerste besluite was die omkeering van 'n beslissing oor die verkryging waarop die uitvoerende bestuur en direksie van Eskom afgetrek het - die vervanging van Koeberg-stoomopwekkers. Kort voor lank het hy Eksom se raad geslyp en ingestem tot aanstellings van nuwe mense, waarvan die meeste geen ervaring in die korporatiewe of elektrisiteitsektor gehad het nie, en dan die raad met Gupta-sakevennote, hul familielede of hul vrouens gepak het. Dit sluit in die voormalige Oakbay-direkteur Mark Pamensky, Mosebenzi Zwane, minister van minerale bronne, se adviseur Kuben Moodley, en Nazia Carrim, die vrou van 'n familielid van die nabye Gupta-medewerker Salim Essa. Met die bestuur van Eskom wat aldus "gevange" geneem is en nuwe doelwitte gegee is, was daar in die volgende periode 'n opskerping van groot korrupsie, met die Guptas wat die ingewikkelde onderneming van makelaars en geldwassery bestuur het.[11]

Die mees gewaagde voorbeelde is Eskom se fasilitering en finansiering van die Guptas se verkryging van Glencore se Optimum Coal Holdings. Hierdie skema het reeds onder Gigaba begin toe die steenkoolmynboukundige Glencore na 'besigheidsredding' gedryf is. Maar dit was toe Molefe, uitvoerende hoof van Eskom, saam met Singh, Koko en Zwane, minister van myne, wat die vaslegging moontlik gemaak het.

Terwyl Glencore afgeskud is, het die Guptas se Tegeta voordeel getrek uit 'n Eskom-waarborg (R1,6 miljard), 'n stewige en ongewone vooruitbetaling (R600  miljoen) en bykomende winsgewende steenkoolkontrakte wat hulle in staat gestel het om Optimum te koop. Verdere gevalle van steenkoolkontrakte wat deur Gupta bevoordeel is en die uitbuiting van groot steenkoolmynmaatskappye is aan die lig gebring in die ondersoekverslag van die Parlement wat op 28 November 2018 gepubliseer is.[12][13].

Die gevolgtrekkings in die verslag sluit in:

3.10.15: Die komitee bevind dat die uitvoerende regeringstak wat deur die twee voormalige ministers, Gigaba en Brown, verteenwoordig is, grof nalatig was in die uitvoering van sy verantwoordelikheid as die enigste aandeelhouer van Eskom.[13]

en

4.11.4: Die komitee beveel aan dat die twee voormalige ministers van Openbare Ondernemings, Gigaba en Brown, moet voorleggings aan die Zondo-kommissie doen om insigte te deel oor die rolle wat hulle as aandeelhouersverteenwoordigers gespeel het gedurende die tydperk van korrupsie en korporatiewe vangs wat by Eskom gefloreer het.[13]

In 2012 het Gigaba die steun vir 'n ommekeer-strategie vir SAA wat deur die destydse raadsvoorsitter Cheryl Carolus voorgestel is, vertraag, wat die lugdiens finansiële skade berokken het. Nadat Carolus bedank het, het Gigaba Vuyisile Kona as waarnemende uitvoerende hoof en raadvoorsitter teruggebring na 'n vergadering in die Guptas se Saxonwold-woning met Rajesh Gupta, Duduzane Zuma, en Ace Magashule se seun Tshepiso.[11]

Gedurende 2017 is die Suid-Afrikaanse Lugdiens van 'n bedrag van R5 miljard vrygestel, insluitend 'n gedeelte van R3 miljard wat bedoel was om SAA se skuld by Citibank te vereffen. Nog 'n betaling van R5 miljard aan SAA moes einde Maart 2018 betaal word, 'n maand nadat Gigaba die BTW-verhoging aangekondig het.

Die rede vir hierdie duur mislukkings in die SBE's is swak korporatiewe bestuur, wat aan die lig gekom het toe minister Gigaba aan die stuur van die departement van openbare ondernemings was. Swak begrip van die toesighoudende rol van die regering as 'n aandeelhouer, 'n gebrek aan strategiese perspektief en die afwesigheid van 'n ontwikkelingsgedagtegang is ander faktore wat effektiewe bestuur van SBE's ondermyn het.[14]