Maggie Laubser

Magdalena Maria Laubser is op 14 April 1886 op die plaas Bloublommetjieskloof in die distrik Malmesbury gebore. Sy is op 17 Mei 1973 in die Strand oorlede. Maggie Laubser het eers laat in haar lewe erkenning en waardering van die Suid-Afrikaanse publiek en kunskritici vir haar kuns ontvang. Vandag word sy beskou as een van die belangrikste "vernuwers" van die eng en konvensionele kunsopvattinge wat gedurende die eerste paar dekades van die 20e eeu in Suid-Afrika geheers het.

Sy is ook een van die land se bekendste kunsskilders. Haar oeuvre bestaan uit portret- studies, stillewes, landelike tonele en tonele van plaasarbeiders en vissers. Magdalena Maria (Maggie) Laubser is op 14 April 1886 op die plaas Bloublommetjieskloof in die distrik Malmesbury, Kaapprovinsie, gebore. Die eerste gedeelte van haar skoolopleiding het sy aan ʼn plaasskool, Rocklands, ontvang.

Op elfjarige ouderdom is sy na Bloemhof in Stellenbosch, waar sy vir die eerste keer kuns as skoolvak geneem het. Die kunsonderrig wat sy hier ontvang het, was egter onbevredigend en sy het gou belangstelling verloor. In 1901 het sy die skool verlaat weens die algemene depressie wat na die Anglo-Boereoorlog in die land geheers het en ook om haar broers in die geleentheid te stel om te studeer.

Sy het by haar ouers op die plaas gaan bly, waar sy haar tyd verwyl het deur naaldwerk te doen en te skets. Haar vroeë sketse het egter min belofte ingehou. Omdat sy tog op die een of ander wyse uiting aan haar gevoelens wou gee, het sy op 17-jarige ouderdom sanglesse in Kaapstad begin neem. Haar sangstem was egter so ontoereikend dat sy dit gou laat vaar het.

In Kaapstad het sy egter met prof. Edward Roworth kennis gemaak, by wie sy twee maande lank skilderlesse ontvang het. Roworth se invloed is dan ook duidelik in haar vroeë impressionistiese werk sigbaar. Haar skilderkuns het teen die tyd soveel verbeter dat van haar werk op die jaarlikse uitstalling van die Suid-Afrikaanse Vereniging van Kunstenaars in 1909 ten toon gestel is.

Sy het reeds in 1907 lid van die vereniging geword. In Kaapstad het sy ook bevriend geraak met ander kunstenaars soos Hugo Naudé, Ruth Prowse en J.E.A. Volschenk. In 1912 het Maggie Laubser goewernante van die Wolmaransgesin in die Ermelo-distrik geword. Daar het sy private naaldwerk- en skilderklasse gegee en sy het portrette van eertydse oorlogshelde gemaak en verkoop.

Tydens ʼn besoek aan vriende in Durban in dieselfde jaar het sy ʼn Nederlander, Jan Hendrik Arnold Balwé, ontmoet. Hy was beïndruk met haar talent en het onderneem om haar en haar suster Hannah na Nederland te stuur om onderskeidelik skilderkuns en musiek te studeer. Die twee susters is in Oktober 1913 na Nederland, waar hulle by die eggenote van president Burgers van die eertydse Zuid-Afrikaansche Republiek tuisgegaan het. In 1914 het die Eerste Wêreldoorlog uitgebreek en Hannah het na Suid-Afrika teruggekeer.

Maggie is egter na Engeland, waar sy haar in Augustus 1914 by die Slade-kunsskool in Londen laat inskryf het. Sy was egter nie gediend met die manier waarop kunsonderrig daar aangebied is nie omdat sy geglo het dat die leermeesters hulle opvattings op die leerlinge wou afdwing. Sy het so min moontlik lesings bygewoon en geweier om in die klas te skilder omdat sy van mening was dat sy haar individualiteit sou verloor.

Sy het hoofsaaklik potloodsketse en portrette gemaak. In 1919 is Maggie Laubser saam met die Balwe-gesin na Italië (sy het intussen ook met Arnold Balwé, seun van J.H.A. Balwé, bevriend geraak). Onderweg na Italië het die geselskap Duitsland aangedoen en het sy vir die eerste keer met die werk van Duitse Ekspressioniste kennis gemaak.

Sy het twee jaar lank saam met die Balwe-gesin in San Vigilio en Lake Garda in Italië gewoon en saam met Arnold Balwé, ook 'n skilder, gewerk. Sy het gedurende die periode twee kort besoeke aan Suid-Afrika gebring, maar na die dood van J.H.A. Balwé in 1921 het sy na Suid-Afrika teruggekeer. In 1922 is Maggie Laubser weer na Europa - die keer na Duitsland, waar sy in Berlyn onder prof. Jächels gestudeer het.

Sy is daar deur die werk van Duitse Ekspressioniste soos Frans Marc, Emil Nolde, Max Pechstein en Karl Schmidt-Rottluff beïnvloed. Laasgenoemde het een van haar goeie kennisse geword. In Berlyn het sy ook met 'n mede-Suid-Afrikaner, Irma Stern, bevriend geraak. Die twee kunstenaars sou later saam baie kritiek verduur voordat Ekspressionisme uiteindelik deur die Suid-Afrikaanse publiek en kritici aanvaar is. (Maggie Laubser se werk het egter sedert 1919 reeds Ekspressionistiese elemente getoon.)

In 1924 het sy vir goed na Suid-Afrika teruggekeer. Sy het haar op die familieplaas Oortmanspost naby Klipheuwel, nie ver van Kaapstad af nie, gevestig. Haar eerste uitstalling in Kaapstad vroeg in 1925 was ʼn fiasko. Waar Maggie Laubser gedurende haar verblyf in Europa met die nuwe strominge vertroud geraak het, was die Suid-Afrikaanse publiek gewoond aan die realisties-romantiese skilderye van die toenmalige bekende kunstenaars soos J.E.A. Volschenk en Frans Oerder. Maggie Laubser se Ekspressionistiese werk het ongunstige kritiek van vriende, kritici en familie ontvang.

Selfs nadat die publiek gedurende die vroeë dertigerjare meer ontvanklik geraak het vir haar werk, het kunskritici haar werk steeds afgemaak. Dit verklaar moontlik waarom Maggie Laubser se vroeë werk in Suid-Afrika so somber was. Sy het van koue en somber kleure soos bruin, dowwe groen, oker en blou gebruik gemaak. Hoewel sy met ander Kaapstadse kunstenaars bevriend was, het sy 'n afgesonderde en eensame bestaan op die plaas gevoer.

Sy het haar op die uitbeelding van haar onmiddellike omgewing (plaasdiere, oestyd en plaasarbeiders) en visserstonele in die Kaap toegelê. Die jaar 1929 was 'n keerpunt in Maggie Laubser se kunstenaarsloopbaan. Sy het haar eerste geslaagde uitstalling in Suid-Afrika by die Universiteit van Stellenbosch aangebied. Vir die eerste keer het sy gunstige kritiek ontvang, en selfs die regering het van haar werk vir gebruik in buitelandse ambassades aangekoop.

Daarna het sy gereeld aan groepuitstallings deelgeneem. Haar onderwerpkeuse het uitgebrei nadat sy 'n paar toere deur ander dele van die land onderneem het en haar kleurgebruik het verander van dowwe, somber kleure na opgeruimder, ligter en helderder kleure soos pers, pienk, oranje en heldergroen.

In Transvaal het sy portrette van tradisionele Swart vroue gemaak en in Natal het sy mistieke jong Indiër-meisies geskilder. In 1945 is Maggie Laubser se vader oorlede en sy het haar eie huis in die Strand bekom, wat sy Altyd Lig genoem het. In die tydperk van haar lewe het sy met lede van die sogenaamde Nuwe Groep, almal kunstenaars wat jonger was as sy, geïdentifiseer en dikwels saam met hulle uitgestal. Sy is op 17 Mei 1973 in haar huis oorlede. Maggie Laubser se onderwerpkeuses was altyd mense en dinge waarmee sy bekend was.

Sy het op 'n plaas grootgeword en 'n groot deel van haar lewe op 'n plaas deurgebring en daarom het sy die graagste plaasdiere en plaasarbeiders op die landerye uitgebeeld. Sy het ook dikwels portrette van plaasarbeiders en vissers gemaak. Hoewel haar werk nooit uitgesproke Christelik was nie, was daar tog 'n sterk vroom en Christelike element in die landelike tonele, die oestonele, die visserstonele en ook die portrette wat sy van die plaasarbeiders geskilder het.

Sy het byna nooit 'n suiwer landskap geskilder nie maar dit altyd laat dien as agtergrond vir 'n figuurkomposisie of landelike toneeltjie. Sy is ook baie bekend vir haar stillewes, veral haar blomstudies. Maggie Laubser het na die twintigerjare dikwels in Kaapstad, Stellenbosch, Bloemfontein, Pretoria en Johannesburg uitgestal. Van haar werk is ook in Londen, Den Haag, Venesië en Bulawayo ten toon gestel. Sy het tot die dag voor haar dood nog geskilder.

• 
  Bloublommetjieskloof
• 
  Stillewe, Blomme in 'n Vaas
• 
  Pink bloeiende boom
• 
  Portret van 'n man, Berlyn (omstreeks 1923)
• 
  Annie van die Royal Bafokeng
• 
  Skotse landskap

• Malherbe, F.E.J.: Maggie Laubser. In: Lantern. Tydskrif vir Kennnis en Kultuur. Jaargang 9, nr. 2, Oktober 1959
• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409575 band
• http://www.sahistory.org.za/people/maria-magdalena-maggie-laubser