Luxor

Luxor was die antieke stad Thebe, hoofstad van Bo-Egipte tydens die Nuwe Ryk, en die stad van die god Amoen, wat later Amoen-Ra geword het. Die stad is in die antieke Egiptiese geskrifte wAs.t ("Waset") genoem, en later in Demotiese Egipties ta jpt ("tA ipt"), wat beteken "die heiligdom/tempel": Dit verwys na die jpt-swt, die tempel wat nou onder sy Arabiese naam Karnak ("ommuurde dorp") bekend is. Die antieke Grieke het dit aangepas as Thebai en die Romeine daarna as Thebae. Thebe was ook bekend as "die stad van die 100 poorte". Daar is ook soms na verwys as niw.t, "stad".

Die belangrikheid van die stad het tydens die 11de Dinastie begin toeneem toe dit vooruitstrewend geraak het.[3] Mentoehotep II, wat Egipte verenig het ná die probleme van die Eerste Oorgangstydperk, het stabiliteit na die gebied gebring terwyl die stad in formaat toegeneem het. Die farao's van die Nuwe Ryk het tydens hulle ekspedisies na Koesj (in vandag se Noord-Soedan), Kanaän, Fenisië en Sirië gesien hoe die stad groot rykdomme vergader en belangriker word, selfs op 'n wêreldskaal.[3] Thebe het 'n groot rol gespeel in die verdrywing van die invallende Hyksosmagte van Bo-Egipte, en teen die tyd van die 18de tot 20ste Dinastie het die stad opgang gemaak as die politieke, godsdienstige en militêre hoofstad van antieke Egipte.

Die stad het mense gelok soos die Babiloniërs, die Mitanni, die Hetiete van Anatolië (in die moderne Turkye), die Kanaäniete van Oegarit, die Fenisiërs van Bublos en Tirus en die Minoërs van die eiland Kreta.[3] 'n Hetitiese prins het selfs van Anatolië af gekom om te trou met Toetankamen se weduwee, Anchesenamoen.[3] Die politieke en militêre belangrikheid van die stad het egter afgeneem in die Laat Tydperk, toe Thebe as politieke hoofstad vervang is deur verskeie stede in Noord-Egipte, soos Boebastis, Saïs en eindelik Alexandrië.

Die Luxor-tempel van die oosteroewer van die Nyl af.

As die stad van Amoen-Ra het Thebe egter die godsdienstige hoofstad van Egipte gebly tot met die Griekse tydperk.[3] Die hoofgod van die stad was Amoen, wat saam met sy vrou, Moet, en seun, Chonsoe, die god van die maan, aanbid is. Toe Thebe belangriker word, het dieselfde met Amoen gebeur; hy is eindelik verbind met die songod, Ra, en het so die "nuwe koning van die gode", Amoen-Ra, geword. Sy groot tempel by Karnak, net noord van Thebe, was tot aan die einde van die oudheid die belangrikste tempel in Egipte.

Later is die stad aangeval deur die Assiriese keiser Assurbanipal, wat 'n nuwe prins, Psamtik I, op die troon gesit het.[3] Die stad was in ruïnes en sy belangrikheid het afgeneem. Alexander die Grote het egter by die tempel van Amoen aangekom, waar die standbeeld van die god van Karnak vervoer is tydens die Opetfees, 'n groot godsdiensfees.[3] Thebe het 'n terrein van spiritualiteit gebly tot met die Christelike tydperk, en het talle Christelike monnike van die Romeinse Ryk gelok wat kloosters opgerig het tussen verskeie antieke monumente, insluitende die tempel van Hatsjepsoet, wat nou Deir el-Bahri ("die noordelike klooster") genoem word.[3]

Ná die Moslemse verowering van Egipte is 'n deel van die Luxor-tempel van 'n kerk in 'n moskee omskep. Dié moskee is vandag bekend as die Aboe Haggag-moskee.

In die 18de eeu het meer Europeërs Luxor besoek, en van hulle het hulle reisverhale gepubliseer en die omgewing gedokumenteer. Teen die 20ste eeu het Luxor 'n groot toeristebestemming geword.

Argeologie

Die gebied in 1809, uit die Description de l'Égypte.

In April 2018 het die Egiptiese departement van oudhede die ontdekking van 'n heiligdom van die god Osiris- Ptah Neb in die tempel van Karnak aangekondig wat van die 25ste Dinastie dateer. Volgens die argeoloog Essam Nagy het die vondste ingesluit kleipotte, die onderste deel van 'n sittende standbeeld en deel van 'n klippaneel wat 'n offerandetafel uitbeeld met 'n skaap en 'n gans, wat die simbole van die god Amoen was.[4][5]

Op dieselfde dag in November 2018 is nog twee ontdekkings aangekondig. Een was deur die Egiptiese opperste raad van oudhede wat 'n 13de-eeuse grafkelder aan die westeroewer ontdek het van Thaw-Irkhet-If, die opsigter van die mummifikasieheiligdom by die tempel van Moet, en sy vrou.[6] Vyf maande van uitgrawings het kleurryke tonele van die familie en duisend begrafnisbeeldjies, of oesjabti, opgelewer.[7]

Die ander ontdekking was van duisend oesjabti en twee sarkofae wat elk 'n mummie bevat het in die TT33-kompleks deur 'n gesamentlike span van die Franse instituut van Oosterse argeologie in Kaïro en die Universiteit van Straatsburg.[8][9] Een van die sarkofae is privaat deur Egiptiese amptenare geopen en die tweede een, van 'n vrou van die 18de Dinastie met die naam Toeja, voor lede van die internasionale media.[10][11]

In Oktober 2019 het Egiptiese argeoloë onder leiding van Zahi Hawass 'n antieke "nywerheidsgebied" onthul wat gebruik is om dekoratiewe artefakte, meubels en erdewerk vir koninklike grafkelders te vervaardig. Sowat 75 meter onder die vallei is verskeie voorwerpe ontdek wat vermoedelik gebruik is om koninklike houtkiste te versier, soos krale, ringe en goudfoelie. Sommige artefakte het die vlerke van die god Horus uitgebeeld.[12]

Op 8 April 2021 het Egiptiese argeoloë onder leiding van Zahi Hawass die 3 400 jaar oue "verlore goue stad" Aten naby Luxor ontdek. Dit is die grootste stad van antieke Egipte wat tot op datum gevind is.[13] Die terrein gee 'n kykie op die lewe van gewone burgers, terwyl vorige argeologiese vondste uit grafkelders kom. Baie artefakte is al daar langs die geboue uitgegrawe soos erdewerk uit die bewind van Amenhotep III, ringe en alledaagse gereedskap.[13]

'n Basaar in Luxor.

Die ekonomie van Luxor is baie afhanklik van toerisme, nes baie ander Egiptiese stede. Groot getalle mense werk ook met landbougewasse, veral suikerriet. Daar is baie nywerhede, soos erdeware.

Die plaaslike ekonomie is swaar getref deur die Luxor-slagting van 17 November 1997. Die terroristevoorval het gelei tot die dood van 62 mense, die meeste toeriste. Dit het gebeur by Deir el-Bahari, 'n argeologiese terrein oorkant die Nyl van Luxor af.[15] Dit het die toersitegetalle vir jare laat afneem.[16]

'n Straat van Luxor in 2004.

'n Straatmark.

Ná die Arabiese Lente van 2011 het die getalle van toeriste na Egipte gedaal, en die plaaslike mark is weer geraak.

Altesaam 19 Asiatiese en Europese toeriste is op 26 Februarie 2013 dood toe 'n warmlugballon naby Luxor neergestort het ná 'n gasontploffing. Dit was een van die ergste rampe in Egipte waarby toeriste betrokke was: Hulle was onder meer van Frankryk, Brittanje, Hongarye, Japan en Hongkong.[17]

'n Omstrede toerisme-ontwikkelingsplan het ten doel om Luxor in die grootste opelugmuseum te omskep. Dit behels nuwe paaie, vyfsterhotelle, winkels en 'n IMAX-teater. Die hoofattraksie is 'n projek van 11 miljoen dollar om die 2,7 km lange Laan van die Sfinkse uit te grawe en herstel.

Die pad, wat deur Amenhotep III laat bou is, het die Luxor- en Karnak-tempel eens verbind. Meer as duisend sfinksbeelde het weerskante van die pad gestaan en is nou toe onder modder, huise moskees en kerke. Uitgrawings het omstreeks 2004 begin.[18][19]

• Theban Mapping Project
• "Luxor World Heritage Site in panographies" - 360-gradefoto's
• Luxor-tempel, fotogalery by Remains.se
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Luxor.
• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.