Liverpool

Liverpool [ˈlɪvəpuːl] is 'n stad en seehawe in die Noordwes-Engelse metropolitaanse graafskap Merseyside aan die oostekant van die Merseyriviermonding en vlakby die Ierse See. Liverpool, wat in die historiese graafskap Lancashire geleë is, het vanaf 1207 die status van 'n borough gehad en in 1880 stadsregte gekry. Met 'n bevolking van byna 500 000 binne die stadsgrense en meer as 2,2 miljoen in die groter metropolitaanse Merseyside-gebied is Liverpool ondanks 'n bevolkingsafname in die laat 20ste eeu steeds een van die grootste agglomerasies in Engeland asook die tweede grootste uitvoerhawe in die Verenigde Koninkryk.

Pier Head vorm die sentrale gedeelte van Liverpool se Waterfront, met drie vroeë 20ste eeuse geboue – die Royal Liver Building, Cunard Building en Port of Liverpool Building – wat as die Three Graces bekendstaan en 'n kenmerkende voorbeeld van Edwardiaanse imperiale optimisme vorm. Die Anglikaanse katedraal is in die agtergrond
Meganisering en die oorskakeling na die moderne houerstelsel het Liverpool se uitgebreide dokgeriewe oorbodig gemaak en duisende dokarbeiders werkloos gelaat. Die foto wys die Albert-dokke wat herontwikkel en tot woonstelle, winkels, museums, kunsgalerye en hotelle omgeskep is

Liverpool

Ligging in Engeland Wapen
Kulturele hoofstad
van Europa in 2008
 Land Vlag van Verenigde Koninkryk Verenigde Koninkryk
 Land (VK) Vlag van Engeland Engeland
 Administratiewe gewes Noordwes-Engeland
 Seremoniële graafskap Merseyside
 Historiese graafskap Lancashire
 Koördinate 53°24′N 2°59′W
 Stigting 1207
 Stadstatus 1880
 Munisipale regeringsvorm Metropolitan borough, City
 Stadsregering Burgemeester
en Stadsraad van Liverpool
 Burgemeester Joanne Anderson (Lab)
 Lord Mayor Mary Rasmussen
 Oppervlakte:  
 - Totaal 111,8 vk km
 Hoogte bo seevlak 70 m
 Bevolking:  
 - Totaal (2019-skatting,
Metropolitan borough & City)		 498 042
 - Bevolkingsdigtheid 4 424/vk km
 - Stedelike gebied 864 122
 - Metropolitaanse gebied 2 241 000
 Tydsone UTC +0 (MGT)
 - Somertyd UTC +1 (BST)
 Amptelike webwerf liverpool.gov.uk

Unesco het in 2004 aan ses kwartiere in die historiese middestad en die dokke van Liverpoolhawe die status van wêrelderfenisgebied toegeken – as Liverpool Maritime Mercantile City (Maritieme Handelsstad Liverpool).[1] In 2021 is dit egter van sy status ontneem.[2]

Liverpool het een van die mooiste liggings van Engeland se groot stede. Die stadsgebied strek oor die oostelike oewer van die breë Merseyrivier waar die terrein saggies styg om 'n bergrug te vorm waarop die hawestad se twee katedrale ontstaan het. Dit vorm 'n halfsirkel waarvan die reguit kant langs die rivier geleë is. Liverpool se boumeesters het voordeel getrek uit die unieke terrein met water en bergrûens en indrukwekkende liggings vir belangrike openbare geboue gekies.[3]

Hoër geleë stadsdele in die ooste bied 'n uitsig wat honderde kilometer ver strek – oor die hele stad en omringende streke, die ope see en die Noord-Walliese berggebiede in die suide. Die landskap van Liverpool is deur die eeue heen deur menslike bedrywighede ingrypend verander. So het die lang reeks skeepsdokke langs die Merseyrivier hul ontstaan aan grootskaalse landaanwinningsprogramme te danke, terwyl die oorspronklike natuurlike hawebekken, wat as Pool bekendgestaan gestaan het, lankal verdwyn nadat dit met sand en klip ingevul en bebou is.

Sandsteen as die belangrikste boumateriaal is vanaf die 18de tot in die vroeë 19de eeu deur groewe naby die middestad voorsien waar dit net onder die aardoppervlak lê en maklik ontgin kan word. Die spoorweglyn na Liverpool se Lime Street-hoofstasie is deur soliede sandsteenrots gesny.[4] Later is stene as boumateriaal vir openbare bouprojekte uit Storeton op die Wirral-skiereiland, Runcorn en Woolton ingevoer, later ook uit verder afgeleë gebiede. Maar reeds vanaf die 18de eeu is sandsteen gaandeweg deur bakstene vervang.

In teenstelling met ander vergelykbare stede in Noord-Engeland en Skotland – soos Newcastle, Manchester en Glasgow – het min van Liverpool se Middeleeuse boukuns bewaar gebly. So dateer die meeste geboue uit die 18de eeu of later periodes. Gedurende Liverpool se ekonomiese bloeitydperk, wat twee eeue lank voortgeduur het, is min aandag geskenk aan historiese boukuns en moes baie geboue plek maak vir nuwe projekte. Selfs in Liverpool se middestad word, behalwe vir een uitsondering, geen gebou uit die tydperk voor die middel van die 18de eeu meer aangetref nie. Ondanks ambisieuse stedelike herontwikkelingsprogramme in die tweede helfte van die 20ste eeu word Liverpool se huidige stadsbeeld deur laat Georgiaanse, Victoriaanse en Edwardiaanse argitektuur oorheers.

Liverpool het veral bekendheid verwerf deur sy sokkerklubs FC Everton en FC Liverpool en sy polsende musieklewe. 'n Plaaslike musiekgroep, die Beatles, het in die 1960's kunstenaars van wêreldfaam geword. Dit was een van die gasheerstede tydens die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1966. In 2008 het Liverpool saam met die Noorse stad Stavanger ook as kulturele hoofstad van Europa gefungeer.

Die inwoners van Liverpool, wat in Engels amptelik Liverpudlians genoem word, staan daarnaas ook as Scousers bekend – 'n verwysing na die plaaslike Engelse dialek, Scouse.

Vervoer

Spoorweë
Die North Western Hotel, soos gesien vanuit St John's Beacon

Die North Western Hotel met oorspronklik 330 kamers is tussen 1871 en 1896 in opdrag van die spoorwegonderneming London and North Western Railway (LNWR) opgerig as verblyfplek vir treinpassasiers en ander besoekers. Die hotel, wat vlakby die Lime Street-treinstasie geleë is ('n stasie wat Merseyside met Manchester verbind het), is deur die Liverpoolse argitek Alfred Waterhouse (1830−1905) in die Renaissance-Revival-styl ontwerp, met Franse châteaux of kastele as inspirasie. Die hotel het vyf verdiepings met 'n bykomende kelderverdieping en solderkamers, en is onderverdeel in 21 uitbousels. Barokelemente is volgens die Tweede Empire-styl uitgevoer. Die hotel het sy deure in 1933 gesluit. Vervolgens het die gebou leeggestaan en was aan verval blootgestel.

In 1994 is die kompleks deur die John Moores-universiteit vir £6 miljoen gekoop en omgebou tot 'n koshuis vir sy studente. Die eerste huurders het in 1996 ingetrek. Tans staan die gebou bekend as Lime Street Chambers. Die grondvloer is in 'n kroeg omgeskep wat deur die Britse JD Wetherspoon-ketting bestuur word en die naam The North Western dra.[5]

Seehawe
Die plesierboot Queen Victoria in 2007 in Liverpool-hawe
Die stadshorison met HMS Ark Royal voor anker
Die lenteson ontplooi sy kleurespel langs Pier Head

Liverpool se geskiedenis en ekonomie was steeds nou verbonde aan transatlantiese seeroetes en handel – van 'n stad wat sy groei en welvaart oorspronklik aan slawehandel te danke gehad het tot die tyd van Britse massa-emigrasie na oorsese bestemmings en die tydperk van luukse plesierbote. So was Liverpool tussen 1830 en 1930 die vertrekhawe vir nege miljoen emigrante van wie die meeste 'n nuwe heenkome in Noord-Amerika, Australië en Nieu-Seeland gevind het. Weens dalende emigrasiesyfers ná die Groot Oorlog en die verskuiwing van Cunard Line se terminaal vir luukse plesierbote na Southampton in 1919 het Liverpool se hawe 'n donker toekoms in die gesig gestaar.[6]

Liverpool-hawe se Albert-dokke, wat reeds enkele dekades ná hul voltooiing in 1846 te klein geraak het vir vragskepe (alhoewel sy stoorhuise steeds winsgewend was) en hul laaste vrag in 1974 gehanteer het, is in die 1980's nuwe lewe ingeblaas toe die destydse minister vir omgewingsake in die kabinet van premier Margaret Thatcher, Michael Heseltine, hier naas 'n vermaakkompleks en winkelgeriewe ook die nuwe Tate Liverpool-kunsgalery gevestig het.

Die nuwe geleenthede, wat die oorskakeling na houervervoer gebied het, is aanvanklik nie gegryp nie. Hawegeriewe is weens die Merseyrivier se groot getyeverskil en sy snelvloeiende water verder noordwaarts verskuif om groter vragskepe te kan hanteer. Terwyl die suidelike dokke, behalwe vir kleiner motorjagte, geen ekonomiese betekenis meer het nie, is geriewe in die noordhawe aangepas vir houerskepe uit die Verre Ooste wat ná die uitbreiding van die Panamakanaal steeds groter geword het.

As deel van die nuwe SuperPort-projek, waarvolgens seehawens in die noordweste van Engeland vergroot en aangepas word om nuwe lewe in dié streek se tradisionele seevervoerbedryf in te blaas, sal ook in Liverpool 'n nuwe diepwaterdok – Liverpool2 – ontstaan om reuse-vragskepe te kan hanteer. Vroeg in November 2015 is Megamax-reuse-krane uit China ingevoer wat vir die nuwe Liverpool2-terminaal gebruik sal word.

Lughawens

Liverpool John Lennon-lughawe, die 12de grootste in die land, lê sowat 12 kilometer suidoos van die middestad. Tans is daar jaarliks sowat 55 000 vliegtuie wat in Liverpool aankom of vertrek, met sowat vier miljoen passasiers.

Kultuur

Met sy ryk musiek- en naglewe, uitvoerende kunste, 'n verskeidenheid museums en kunsgalerye asook sy literatuurbedryf is Liverpool 'n belangrike kulturele spilpunt vir Noordwes-Engeland en die Verenigde Koninkryk in sy geheel. Die stad se kulturele erfenis het sentraal gestaan in die feesprogram van 2008 toe Liverpool as Europese kulturele hoofstad opgetree het.

Musiek
Die Fab Four se standbeelde in Pier Head
Liverpool is die geboortestad van die Fab Four, soos die Beatles ook genoem word. Penny Lane is een van hul musikale huldeblyke aan hul stad

Liverpool se musieklewe geniet internasionale erkenning – so het Guinness World Records selfs die eretitel "Wêreldhoofstad van Popmusiek" (World Capital City of Pop) aan die Merseymetropool toegeken.[7] Plaaslike musikante het met hul enkelspelers altesaam 56 nommer-een-posisies op die trefferlyste behaal – meer as enige ander stad op aarde.[8]

Musiekliefhebbers dwarsoor die wêreld verbind Liverpool met die Fab Four, die Beatles as die suksesvolste seunsgroep ooit. Maar ook lede van die wêreld se suksesvolste meisiesgroep – die Spice Girls – was boorlinge van Liverpool. Die stad was gedurende die 1960's, saam met die opkoms van die Beatles, die spilpunt van 'n heel nuwe musikale stroming, Beat Music, wat sy hoogtepunt in die sogenaamde British Invasion gevind het. Baie musikale kunstenaars van dié tyd het uit Liverpool gekom, onder wie Billy Kramer, Cilla Black, Gerry and the Pacemakers en die Searchers.

Ander bekende musici en musiekgroepe uit Liverpool sluit Billy Fury, A Flock of Seagulls, Echo and the Bunnymen, Frankie Goes to Hollywood, Frankie Vaughan, Anathema, Ladytron, The Zutons, Atomic Kitten, Heidi Range en Rebecca Ferguson in. Elvis Costello, wie se moeder 'n boorling van Liverpool is, het na Birkenhead verhuis toe hy 17 jaar oud was en daar sy eerste groep gestig.

Verwysings
  1. (en) unesco.org: Liverpool – Maritime Mercantile City. Besoek op 3 April 2020
  2. (en) BBC: Liverpool stripped of Unesco World Heritage status. Besoek op 21 Julie 2021
  3. (en) Joseph Sharples: Pevsner Architectural Guides – Liverpool. New Haven & London: Yale University Press 2004, bl. 3
  4. (en) Sharples (2004), bl. 3
  5. (en) jdwetherspoon.com: The North Western. Besoek op 13 Mei 2020
  6. (en) BBC News, 25 November 2015: The fall and rise of Liverpool docks. Besoek op 25 November 2015
  7. (en) www.visitliverpool.com: Music. Besoek op 25 November 2015 Geargiveer 18 November 2015 op Wayback Machine
  8. (en) Liverpool Echo, 16 November 2009: Liverpool bids to be UNESCO City of Music. Besoek op 25 November 2015

Eksterne skakels
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.