Koos van Rooy

Ds. van Rooy en sy vier broers. Agter: Willem Izaak. Voor: Antoine Charles August, Henri Charles en Johannes Cornelis.

Die Algemene Vergadering gehou te Burgersdorp, 1897. Eerste ry: (vyfde van links) prof. Stephanus Postma, (sewende van links) ds. J.A. van Rooy, ds. Taetse Hamersma, ds. P.S. Snyman, ds. L.J. Vorster. Tweede ry: Di. Martinus Postma, J.L. Maury, Dirk Postma, (moontlik Petrus Viljoen), prof. Jan Lion Cachet, ds. A.J.J. de Klerk Coetsee, Maarten Pelser, M.P.A. Coetsee sr., Petrus Postma, L.J. du Plessis, W.J. Snyman.

Koos van Rooy was ’n seun van die Nederlandse immigrant J.C. van Rooy, en dié se Vlaamse vrou, Anne Françoise Holsters. J.C. van Rooy, die stamvader van dié familie in Suid-Afrika, was die jongste kind van Hendrik van Rooy en Clara Kuijpers, albei Rooms-Katolieke. Hy en Anne Holsters is op 21 Maart 1855 getroud. Koos van Rooy se grootouers aan moederskant was Charles Holsters en Petronella de Gilter. Uit dié huwelik is vyf seuns en vyf dogters gebore, van wie die eerste seun in Nederland, die tweede seun ter see (Charles) en die res in Suid-Afrika. Koos was hul sewende kind en jongste seun. Die egpaar Van Rooy het op 24 Oktober 1857 met die seilboot Karel August na Suid-Afrika verhuis, waar hulle en hul twee seuntjies Henri en Charles op 26 Januarie 1858 by Port Elizabeth aan wal gestap het. Die gesin het hulle in die Noordoos-Kaap gevestig.

J.C. van Rooy, wat uit ’n Katolieke gesin gekom het, het reeds in sy vaderland onder die invloed van 'n onderwyser, ene Quik, en 'n predikant, H. van Andel, 'n Protestant geword en is daar opgelei as onderwyser. In Suid-Afrika was hy 17 jaar lank rondgaande onderwyser aan plaasskole in die distrikte Colesberg, Venterstad, Albert (Burgersdorp), Cradock, Middelburg, Kaap, en Steynsburg. Die gesin het gewoonlik ses maande op 'n plek vertoef, maar soms ook 'n jaar of twee. Hy kon Nederlands en Frans vlot praat en sy Engels was goed. Hy het vroeg reeds aan swak gesondheid gely en hom eindelik op Steynsburg gevestig, waar hy eers onderwyser en later sakeman was. So talryk was sy kindskinders (77), dat toe die Christelik-nasionale skool op Steynsburg op 17 Julie 1905 met 60 leerlinge open, net mooi 'n kwart van hulle kleinkinders van oupa Van Rooy was. Veral sy broers Charles en Jan het groot invloed uitgeoefen op kerklike en maatskaplike gebied. Jan van Rooy is in 1929 benoem tot senator en was ook die teler van die Van Rooy-basterskaap op sy plaas.

Die studente en dosente van die Teologiese Skool Burgersdorp, 1892. Voor: J. Kruger, G. Kruger, J. du Plessis, J. Henning, G. du Plessis, D. Heystek, J. van der Walt. Middel: J. de Klerk, J.A. van Rooy, prof. J. Lion Cachet, prof. S. Postma, K. Coetsee, J. Malan, P. van der Walt. Agter: J. van der Walt, J. Kruger, W. de Klerk, Willem Postma, J. Scheepers, P. van Wyk, J. Kruger, P. Coetsee, P. Snyman.

Afgevaardigdes na die Gereformeerde Kerk se Algemene Sinode te Reddersburg, 1910. Voor: J.A. van Rooy, Martinus Postma, Petrus Postma, W.J. Snyman, Jan Lion Cachet, Louw du Plessis, Louis Vorster, Pieter Biewenga. Middel: J.G.H. van der Walt, Jacobus du Plessis, Willem de Klerk, G.H.J. Kruger, Dirk Postma, H.J.R. du Plessis, Willem Postma, Hendrikus Pasch. Agter: J.P. van der Walt, N.H. van der Walt, T.N. Venter, P.C. Snyman, J.H. Kruger, J.D. du Toit, Sietse Los, T. Hamersma, Derk Rumpff.

Van sy vader het Koos van Rooy sy eerste onderwys ontvang en daarmee saam 'n groot liefde en ywer vir die Christelike onderwys; daarom is hy ook op 15-jarige leeftyd na die Teologiese Skool Burgersdorp om hom aldaar as onderwyser te bekwaam. (Dié skool het 'n teologiese sowel as ’n literariese departement gehad.) Ná voltooiing van sy studie as onderwyser, was hy 'n tyd lank hoof van die Christelike skool op Burgersdorp. Hierdie opleiding as onderwyser sou hom later goed te pas kom in die katkisasieklasse. Dit is dus ook te verstane dat hy allerweë as 'n uiters bekwame katkisasiemeester beskou is.

Sy onderwysloopbaan sou nie lank duur nie. In die Gereformeerde Kerk was 'n dringende behoefte aan nuwe predikante en ’n beroep is op jong mense gedoen om hulle as predikante te bekwaam. Aan hierdie roepstem het Koos van Rooy gehoor gegee en so is hy terug na die Teologiese Skool Burgersdorp waar hy sy teologiese studie voltooi het onder prof. Jan Lion Cachet, ook ’n Nederlandse immigrant, maar een wat saam met sy hele gesin hulle van die Joodse geloof bekeer en Protestante geword het.

Teologiese student Van Rooy is op 14 September 1892 op Burgersdorp getroud met Brechtje Postma, die oudste van die ses kinders uit ds. Dirk Postma (wat twee jaar vantevore aldaar oorlede is) se vyfde huwelik, op 20 Desember 1869, met Johanna Wilhelmina van Biljon (24 Mei 1854 – 12 Julie 1901). Koos van Rooy se enigste swaer, ds. Willem (1874–1920), was bekend as die skrywer dr. O'kulis. Sy skoonsuster Laurika Postma (1875–1905) was prof. J.A. du Plessis se eerste vrou. Ná haar dood is hy getroud met Aletta (1876–1957), Brechtje Postma se volgende sibbe. Sy jongste skoonsuster, Maria (1881–1966), was getroud met die digter, psalmberymer, predikant en teoloog Totius.

Tien kinders is tussen 1894 en 1907 uit ds. en mev. Van Rooy se huwelik gebore. Die eersteling, Jan Dirk, is op ses maande oorlede, maar al die ander het grootgeword: Johanna (Nan), (later prof.) Dirk Jan (Dirk), Claartje (Kaat), Willem van Biljon (Willem), Anne Francoise (Anne) (genoem na die Van Rooy-stammoeder, Anne Françoise Holsters), (later ds.) Jacobus (Jacs), die tweeling Aletta Jacoba (Lettie) en Martinus Paul (Boet), en Laurika (Riek, ds. David Kotzé se tweede vrou nadat hy vantevore getroud was met 'n dogter van H.C. van Rooy, ds. Van Rooy se broer).

Die Algemene Vergadering van die Gereformeerde Kerk op Burgersdorp, 1902, die eerste algemene vergadering ná die Tweede Vryheidsoorlog. Eerste ry: Di. J.A. van Rooy, L.P. Vorster, S. Postma, Gert Kruger. Tweede ry (vanaf vyfde van links): Prof. Jan Lion Cachet, dr. P.C. Snyman, prof. J.A. Du Plessis, ds. T. Hamersma, J.C. Krüger, Willem Postma, W.J. Snyman. Derde ry: Di. H.J. du Plessis, Schalk Buys, N. van der Walt, Christiaan van Wyk, D.G. Grobler.

Predikante by die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerk in sitting op Rustenburg, 1904. Eerste ry: Di. W.J. de Klerk, Flippie Snyman, J.G.H. van der Walt, Totius, G.H.J. Kruger. Tweede ry: Di. Martinus Postma, Petrus Postma, prof. Jan Lion Cachet, di. L.J. du Plessis, W.J. Snyman. Derde ry: Di. T. Hammersma, Willem Postma, Louis Vorster, Dirk Postma, J.A. van Rooy en prof. Jacobus du Plessis.

Ná aflegging van die proponentseksamen is hy in 1895 na Postmasburg beroep. Daar het hy gearbei tot hy in Mei 1898 na die kombinasie Waterberg-Pietersburg is. Hy was dié gemeentes se eerste vaste leraar en het saam met sy gesin op Nylstroom gewoon. Van 28 Julie 1899 tot 15 November 1902 kon die kerkraad geen vergaderings hou nie weens die Tweede Vryheidsoorlog. Die jong pastoriemoeder moes in die afwesigheid van haar man, wat op kommando was met genl. C.F. Beyers en later op parool in Pretoria, ses klein kindertjies versorg, terwyl die pastorie self in ’n kamphospitaal omskep is. In Julie 1905 het die Van Rooys die gemeente verlaat en verhuis na Bethulie, ds. Van Rooy en derde en laaste werkkring waar hy en sy gesin diep spore sou trap in kerklike kringe, maar ook in wyer verband.

1933: Die Algemene Sinode van die GKSA in sitting Pretoria, afgeneem op die trap van die Uniegebou. Eerste ry: A. Postma, P.G.W. Snyman, Derk Rumpff, J.G.H. van der Walt, I.D. Krüger, prof. J.C. Coetzee, T.T. Spoelstra, A.S.E. Yssel, D.N. Kotzé, W.J. Postma, J.P. van den Berg, I.J. van der Walt. Tweede ry: H.F.V. Kruger, J.H. Boneschans, J.M. de Wet. Tweede ry: W.J. de Klerk, P.J.S. de Klerk, B.J. de Klerk, B. de Klerk, S.J. van der Walt, L.S. van der Walt, J. Schutte, N.H. van der Walt, E.I.J. Venter, H.S. van Jaarsveld, H.J. Venter, D.G Venter, J.V. Coetzee. Vierde ry: J. van Rooy, A. Aucamp, H.P.J. Pasch. Vyfde ry: J.A. van Rooy, J.H. Kruger, G.H.J. Kruger, W.F. Venter, I.J. Lessing, J.B. du Plessis, S.P. van der Walt, J.P. Jooste, J.L. de Bruin, S. du Toit, D.P. du Plessis, F.P.J. Snyman.

Die Gereformeerde kerk Bethulie het eredienste in dié geboutjie gehou van 1878 tot die ingebruikneming van die nuwe kerk in 1924. Daarna het dit as kerksaal gedien tot dit in 1950 aan die Metodistekerk verkoop is.

Bethulie se kerkraad met ds. Van Rooy se bevestiging in 1905. Agter: Hendrik Vorster, Jan Fourie, Simon Venter, H. Strydom (?), A. Venter, Gert du Plooy en Hendrik Snyman. Middel: Hendrik Venter, Lewies Fourie, Jan van Rooy, Gert Steenkamp (?) en Dirk du Plooy. Voor: Florie Coetzee, E. (Jims) Nortje, ds. Van Rooy en J. de Wet..

Op Bethulie het ds. Van Rooy 'n gemeente aangetref wat gebukkend gegaan het onder groot geldelike laste. Blykbaar was dit nog altyd die gevolge van die Driejarige Oorlog. Dadelik is aan die werk gespring om hierdie toestand reg te probeer stel. Die kerkraad het besluit elke wyk sou deur die predikant, wyksouderling en diaken deurgegaan word met die kollektelys. Die eerste inskrywing in die boek wat ds. Van Rooy spesiaal vir hierdie kollekte aangehou het, is reeds op 9 Januarie 1906 gedateer. Die gemeente het pragtig saamgestaan en elkeen het sy bydrae ter delging van die skuld gelewer. Kontant was skaars maar wat hulle gehad het, het die gemeente gegee. 'n Broeder, Ignatius Kruger, het 'n erf vir £6-10-0 verkoop en die geld aan die kerk geskenk. Baie bokke en skape is ingekry maar die pryse was maar laag. Een broeder het byvoorbeeld 'n bok gegee, maar dit is maar vir 7 sjielings verkoop. 'n Ander broeder het 3 hamels gegee wat elk vir 14/9 verkoop is. Stadig maar seker is die skuld afbetaal en op 25 November 1910 kon berig word dat die skuld uitgewis is, en dat nog 'n saldo van £27-11-0 oor was. So was die eerste jare van ds. van Rooy in Bethulie 'n worsteling met finansies.

Destyds het ds. Van Rooy nie net sy hande vol gehad met sy eie gemeente nie; vanaf 1906 moes hy Philippolis en Fauresmith as konsulent bedien. Ook in Zastron moes hy gereeld dienste gaan hou en in 1908 het die lidmate op Springfontein die versoek aan die Kerkraad gerig dat ook daar dienste gehou word. Dit is toegestaan, maar vir eers kon net twee dienste per jaar afgestaan word. In 1909 het die lidmate op Smithfield, wat toe 19 getel het, ook ’n versoek tot Bethulie se kerkraad gerig om plaaslike eredienste. Die Kerkraad het besluit om dié versoek toe te staan en dat ds. Van Rooy wel af en toe daarheen kon reis om ’n diens te hou. So moes hy dus die hele suidelike Vrystaat bedien.

As oudonderwyser het ds. Van Rooy hom met hart en siel beywer vir die CNO. Die onderwysstelsel met sy neutrale onderwys het hy met alle mag beveg tot in die provinsiale raad van die Oranje-Vrystaat. Op 13 Oktober 1916 het hy die kerkraad meegedeel dat hy gevra is om hom as kandidaat te stel vir die provinsiale raad met die oog op die onderwyskwessie en dat die versoek op so 'n wyse gekom het dat hy nie die vrymoedigheid het om dit sonder meer van die hand te wys nie. Die kerkraad en gemeente het hom verlof gegee om hom as kandidaat te stel en op die vergadering van 13 April 1917 kon die kerkraad hom gelukwens met sy verkiesing tot LPR. In die provinsiale raad het hy enkele jare lank gedien.

Algemene vergadering van die Gereformeerde Kerk in die OVS, 1908, in sitting te Reddersburg. Tweede ry: (van derde links) Willem Postma, L.J. du Plessis, J.A. du Plessis, J.A. van Rooy.

1912: Afgevaardigdes na die Algemene Vergadering van die Gereformeerde Kerke in die OVS. Voor: Onbekend, Willem Johannes de Klerk, A.G. Henning, Willem Postma, Louw du Plessis, Koos van Rooy, Hendrikus Pasch, T.N. Venter, Pieter Bingle, onbekend.

Tydens ds. Van Rooy se bediening het die gebeurtenis wat bekendstaan as "Swart Oktober" plaasgevind, die Spaanse Griep wat soos 'n veldbrand oor Suid-Afrika versprei het en mense in hul duisendtalle afgemaai het, onder andere ook minstens vyf predikante van die NG Kerk, maar geeneen van die Gereformeerde Kerk nie. Ook die gemeente Bethulie is nie gespaar nie en in tientalle huise het die gevreesde epidemie sy verskyning gemaak. In daardie tyd toe die Spaanse Griep op sy hewigste gewoed het, is die kerklike lewe heeltemal ontwrig. So het die voorsitter (die leraar) op die kerkraadsvergadering van 13 Desember 1918 daarop gewys die Nagmaal in Oktober kon nie deurgaan nie, maar moes afgestel word. Op 26 Januarie 1919 is aan die gemeente die afsterwe van die volgende gemeentelede bekendgemaak weens die Spaanse Griep: Hermanus Kruger, Johannes Kruger Andries Kruger sr., Gert Britz Helena de Klerk, Dirk Coetzee Pieter Aucamp, Johannes van der Walt, Stephanus van der Walt, Christiaan Venter, Levina Venter en Maria Venter.

Die Spaanse Griep het nie net veel droefheid veroorsaak nie, maar baie ontberings en nood teweeggebring. Alles het feitlik tot stilstand gekom en in baie huise het gebrek geheers. Die kerkraad en diakonie het gedoen wat hulle kon, en oral 'n helpende hand gereik, maar die geld wat beskikbaar was, was ontoereikend. In dié noodtoestand het 'n gedagte aan 'n permanente fonds vir die Armkas by ds. Van Rooy opgekom. Ná die Griep het hy ook self in die gemeente rondgegaan en gekollekteer vir so 'n fonds sodat, as so 'n ramp weer die gemeente sou tref, daar genoegsaam middele sou wees om die nood te lenig. Nie baie jare later nie, met die depressie, het die fonds sy waarde bewys. Daar was geen werk te vind nie en talle lidmate moes deur die diakonie gehelp word. Dié fonds is met die jare uitgebou en het in die gemeente se eeufeesjaar, 1963, die R3 000-merk bereik.

Die Algemene Sinode in sitting te Middelburg, Kaap, 1904, waartydens besluit is om die Teologiese Skool Burgersdorp na Potchefstroom te verplaas. Voor: (vyfde van links) G.H.J. Kruger. Eerste ry op stoele: (vyfde van links) ds. A.J.J. de Klerk Coetsee, oudl. G. Henning, J.G.H. van der Walt, L.J. du Plessis, prof. Jan Lion Cachet, Petrus Postma, J.D. du Toit, P.C. Snyman, Taetse Hamersma. Eerste ry staande: (sesde van links) Willem Postma, Martinus Postma, J.A. van Rooy, onbekend, prof. Jan Kamp, W.J. de Klerk, J.C. Krüger, J.A. du Plessis, W.J. Snyman, Dirk Postma.

Die Gereformeerde kerk Bethulie in sy oorspronklike vorm met die torinkie, voor dit in 1958 verwyder is.

Die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerk in sitting te Steynsburg, 1913: Eerste ry: Onbekend, J.H. Kruger, F.P.J. Snyman. Tweede ry: T.N. Venter, onbekend, J.G.H. van der Walt, G.H.J. Kruger, Totius, H.J.R. du Plessis, onbekend, onbekend, Jacobus du Plessis, onbekend, Izak Krüger, onbekend, onbekend, H.C. van Rooy, J.A. van Rooy. Derde ry: Onbekend, Hendrikus Pasch, N.H. van der Walt, Pieter Bingle, Taetse Hamersma, J.P. van der Walt, Petrus Postma, Louis Vorster, onbekend, W.J. de Klerk, W.L. Steenkamp, onbekend (of dié twee andersom), W.J. Snyman, drie onbekend. Vierde ry: Dirk Postma (agtste van links), prof. Sietse Los (11de van links, skuins agter man voor hom), Derk Rumpff (derde van regs), D.P. du Plessis (regs).

Bethulie se Gereformeerde kerkgebou nadat die toring van die dak af verwyder is.

1930: Die Algemene Sinode van die GKSA in sitting op Burgersdorp. Eerste ry: S. van der Walt, Jacs van Rooy. Tweede ry: Dr. E. Venter, J.C. van der Walt, H.J. Venter, J.G.H. van der Walt, G.H.J. Kruger, W.J. Postma, W.J. Snyman, Dirk Postma, D.N. Kotzé, J.H. Boneschans, A. Duvenage. Derde ry: H.P.J. Pasch, N.H. van der Walt, W.J. de Klerk, T. Hamersma, J.A. van Rooy, J.V. Coetzee, D.P. du Plessis, H.S. van Jaarsveld en D.G. Venter. Vierde ry: H. du Plessis, A.S.E. Yssel, J.P. Jooste, A. Postma, I.D. Krüger, W.F. Venter, T.T. Spoelstra, F.P.J. Snyman, dr. P.J.S. de Klerk, prof. J.A. du Plessis, H.J.R. du Plessis, Derk Rumpff.

ln 1924 is in 'n groot behoefte van die gemeente voorsien toe besluit is om ’n nuwe kerk te bou. Die kerkgebou wat tot in daardie stadium diens gedoen het, is al in 1878 opgerig en hoewel die gebou nog stewig was, was dit heeltemal te klein vir die gemeente, destyds die derde grootste in die Vrystaat. Reeds in 1890 het die kerkraad voor die probleem te staan gekom dat die kerkgebou te klein was. Allerlei planne is aan die hand gedoen, onder meer dat galerye in die gebou aangebring moes word. Maar die saak het so gesloer, met die uitbreek van die Driejarige Oorlog het nog niks van al die planne tereggekom nie.

In 1910 het die saak van 'n nuwe kerk weer te berde gekom. Nadat die kerkskuld waarvoor ds. Van Rooy in elke wyk gekollekteer het, afbetaal is, was nog 'n bedrag van £27-11-0 oor. Die kerkraad het besluit om hierdie bedrag in 'n spesiale fonds, Die Kerkboufonds der Gereformeerde Kerk Bethulie, te belê, as die begin van 'n boufonds vir 'n nuwe kerk. In 1911 is 'n brief aan die kerkraad voorgelê waarin 'n groep lidmate die versoek rig om die wenslikheid van 'n groter kerkgebou op 'n gemeentevergadering te bespreek. Die saak is toe voor die gemeente gelê en die gevoel was dat dit nodig was om daadwerklik aandag aan die saak te skenk. Die kerkraad is versoek om 'n kommissie te benoem wat die verskillende aspekte moes ondersoek. Onder meer moes hulle nagaan of dit moontlik was om die ou kerkgebou doelmatig te vergroot en wat die koste sou wees. Hulle moes ook 'n beraming kry van die koste om 'n nuwe kerkgebou op te rig. Hoe haastig die gemeente was dat iets aan die saak gedoen moes word, blyk uit hul verdere versoek dat die kerkraad onmiddellik in elke wyk kollektante moes benoem, wat moes probeer om £500 te kollekteer voor die volgende geleentheid vir belydenisaflegging. Aan albei die versoeke van die gemeente is voldoen.

As kommissie is benoem ouderlinge P. Snyman, S. du Plooy, J. Lion Cachet, brs. D. van den Heever, F. du Plooy en L. Fourie, met ds. Van Rooy as voorsitter. Verder is 19 kollektante benoem om in al die wyke te kollekteer. Nadat die kommissie die saak van 'n nuwe kerkgebou of nie goed ondersoek het, het hulle met die aanbeveling na die Kerkraad gekom dat 'n nuwe gebou opgerig moet word. Die ou kerkgebou was gans te klein en sou nooit sodanig vergroot kon word dat dit die hele gemeente sou kon huisves nie. Die gemeente het destyds ook gedurig gegroei. In 1909 is byvoorbeeld 51 kinders gedoop. Hoe kritiek die toestand was, blyk daaruit dat die gedagte selfs oorweeg is om elke ses weke Nagmaal te vier sodat die helfte van die gemeente telkens kon aansit.

Op 18 Oktober 1913 het die gemeente formeel op voorstel van br. S.J. Nortjé en br. Jan Fourie besluit om 'n nuwe kerk te bou. Dit het egter nog etlike jare geduur voor die bouery sou begin, want met die kollekteerdery in die wyke het dit nie so voorspoedig gegaan nie. In Februarie 1917 het die boufonds nog maar op £1,227-16-2 gestaan en was die mikpunt nog geensins in sig nie. Intussen is na 'n geskikte terrein gesoek waar die nuwe kerk opgerig sou word, want by die ou kerk was nie plek nie. Dit het nogal 'n groot gesukkel afgegee om grond te bekom wat groot genoeg was en ook sentraal geleë. In 1920 is die blok van ses erwe van ene F. Gunn vir £450 gekoop.

In April van dieselfde jaar het die visitatore die kerkraad daarop gewys dat 'n vergroting van die kerkgebou uiters noodsaaklik was, aangesien daar geen plek was vir die gemeente se kinders by "grootkerkgeleenthede" nie. Die vermaarde argitek Gerard Moerdyk is toe genader om 'n plan vir 'n kerk op te stel. Op 3 September 1920 het hy die volgende inligting aan die kerkraad verskaf: Dit sou 'n kruiskerk met nagenoeg 600 sitplekke wees met die konsistorie agteraan. Die koste sou min of meer £6 000 wees. Bo-op die dak sou 'n toring aangebring wou vir die klok. Op voorstel van brs. S.J. du Plooy en P. Aucamp het die gemeente besluit om 'n kerk te laat bou soos Moerdjik dit voorgedra het, maar dat nog eers meer geld ingevorder moes word vir die boufonds. Die geld het maar nie vinnig ingekom nie en 'n hele paar jaar het eers weer verloop voor enige verdere daadwerklike stappe gedoen is om die troffels te laat klink.

Eers op 20 Oktober 1923 het die gemeente Moerdijk se bouplan goedgekeur en is opdrag gegee om tenders te vra vir die oprigting van die nuwe kerkgebou. Die volgende persone is benoem as kerkboukommissie: ds. Van Rooy (voorsitter), br. J.H. de Klerk (vise-voors.), br. W. Coetzee (sekretaris), brs. j. C. Fourie, J. Aucamp en S. Blignaut. Agt tenders vir die bou van die kerk het ingekom en die tenderbedrae het gewissel van £5 712 tot £7 925. Die tender is toegeken aan die bouaannemer H.K. Bennett van Pietersburg, wat getender het vir £5 800.

Die Gereformeerde Kerk se deputate vir Psalmberyming, omstreeks 1935 in Bloemfontein byeen. Voor: Totius (ds. Van Rooy se swaer), ds. Van Rooy, ds. A.S.E. Yssel. Agter: dr. G. Dekker en ds. J.V. Coetzee.

Die Gereformeerde kerkgebou op Bethulie se hoeksteen.

Die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika op Rustenburg, 4 April 1924, onder die seringboom waaronder die Kerk in 1859 gestig is en met prof. H.H. Kuyper as deputaat van die Geref. Kerke in Nederland. Eerste ry: A.S.E. Yssel, C.W.M. du Toit, J.V. Coetzee, J.G.H. van der Walt, J.H. Boneschans, J.C. van der Walt. Tweede ry: D.P. du Plessis, D. Rumpff, T. Hamersma, D. Postma, M. Postma, prof. H.H. Kuyper, L.P Vorster, proff. J.D. du Toit, J.A. du Plessis, I.D. Kruger. Derde ry: D.N. Kotzé, N.H. van der Walt, A. Duvenage, J.A. van Rooy, C.J.H. de Wet, B.J. de Klerk, W.J. de Klerk, G.H.J. Kruger, D.G. Venter, H.P.J. Pasch. Vierde ry: F.P.J. Snyman, H.J. Venter, P.J.S. de Klerk, H.S. van Jaarsveld, H.J.R. du Plessis, J.H. Kruger.

Ds. Van Rooy lê 'n krans namens die Gereformeerde Kerk se Sinode aan die voet van die Vrouemonument, 1939.

Die werk het goed gevorder en op 16 Februarie 1924 om tienuur die oggend is die hoeksteen gelê. Die kerkraad het ds. L.P. Vorster gevra om ook aanwesig te wees, maar niemand se naam word op die hoeksteen weergegee nie. Ook is amptelik genooi: die NG kerk, die Engelse Kerk, die magistraat, die hoof van die polisie en die stadsraad. Die boukommissie het aanbeveel dat, behalwe die datum van die hoeksteenlegging, die volgende woorde op die hoek-steen aangebring word: "Gee aan die HERE die ere van sy Naam Verwagtende die stad wat fondamente het waarvan God die Kunstenaar en Boumeester is." Net die eerste gedeelte ("Gee aan die HERE die ere van sy Naam") is egter aangebring. Verder is die volgende onder die hoeksteen weggelê: 1. Kerkordening met die bepalingen van die Algemene Vergadering van die OVS. 2. Kerkalmanak van 1924. 3. Feesnommer van Kerkblad. 4. Eerste uitgawe van die Evangelies in Afrikaans en die Afrikaanse Psalmberyming (wat toe al berym is) 5. Belydenisskrifte. 6. Revisie van die geskiedenis van die gemeente Bethulie.

Terwyl die werk aan die gebou bevredigend gevorder het, moes die kommissie aan twee sake aandag gee: banke en 'n ligte-installasie. Nadat tenders vir die banke gevra is, het net 'n paar ingekom en is dié een van ene Manovill vir £715 aanvaar. 'n Spesiale buitegebou is opgerig om die ligte-installasie te herberg. Eers is probeer om 'n tweedehandse te verkry, maar eindelik is op aanbeveling van die argitek 'n nuwe masjien vir £300 gekoop.

Twee sake wat die boukommissie hoofbrekens besorg het, was barste wat aan die muur agter die preekstoel verskyn het, nog voor die gebou in ontvangs geneem is, en die kerkklok. Reeds in 'n brief aan Moerdijk skryf ds. Van Rooy op 2 Augustus 1924: Die boukommissie voel baie onrustig oor die toestand en is ook nie tevrede nie, daar dit skyn asof daar iets verkeerd is met die konstruksie van die gebou of die ontwerp van die bouplan. Meermale het die argitek die versekering gegee dat barste in 'n steengebou onvermydelik is en dat die barste niks aan die stabiliteit van die gebou sal doen nie. Jare later moes die torinkie op die dak verwyder word, wat blykbaar bygedra het tot die barste.

Die kerkraad was egter baie versigtig en eers in April 1925 is gerapporteer dat daar nie meer barste te bespeur is nie en dat die finale uitbetaling aan die bouer gemaak kon word. Die torinkie op die dak was eintlik bedoel vir die kerkklok, maar sowel die klok as die torinkie wat bestel is, was 'n mislukking. 'n Sestienduimklok is bestel, maar nadat dit in die toring geïnstalleer is, het dit geblyk dat die klank wat dit gegee het, maar effentjies was en dat die hele kerk se dak geskud het wanneer dit gelui is. Dadelik is met die firma Cooper, Gill en Tomkins van Kaapstad in verbinding getree en hulle was bereid om die klok om te ruil vir 'n grotere een van 22 duim vir £64-7-0. Aangesien die torinkie ook nie doeltreffend was nie, moes 'n ander plan beraam word met die klok. 'n Windpomptoring is toe gekoop en opgerig en dit het toe gedien as kloktoring.

Op 26 September 1925 het die boukommissie die argitek en die bouer ontmoet en saam het hulle die voltooide gebou nagegaan. Enkele sake moes reggestel word. Die fondamente van die gebou was nie skoon nie en op die galery was nie soveel sitplek as wat oorspronklik aangegee is nie.

Toe die boukommissie die laaste keer vergader, is gerapporteer dat die gebou £6 305 sou kos. Die gemeente het nog net £700 op die kerk geskuld, want £100 is reeds weer aan br. P. Pretorius van Slagterskop terugbetaal van die £800 wat hy die kerkraad geleen het. In die konsistorie het 'n paar ou banke van die vorige gebou as sitplek vir die kerkraad gedien. In 1956 het brs. F. du Plooy en D. P. Vorster 'n stel pragtige armstoele aan die kerk geskenk om in die konsistorie gebruik te word. Vandag staan ook 'n pragtige bank, van hoek tot kant met die hand uitgesny en verteenwoordig seker die beste houtsneewerk in ons land. Br. Florie Coetzee en sy vrou, tante Maria het dit aan die kerkraad as geskenk gegee.

Ds. Van Rooy (voor) by sy seun Jacs (regs agter) en kleinseun, ook J.A. van Rooy (links agter), wat albei ook predikant was.

Die Algemene Sinode van die GKSA in 1927 in sitting op Reddersburg. Eerste ry: D. Rumpff, N.H. van der Walt, J.G.H. van der Walt, prof. J.A. du Plessis, prof. C.J.H. de Wet, T. Hamersma, L.P Vorster, J.A. van Rooy, H.P.J. Pasch. Tweede ry: H.S. van Jaarsveld, H. Venter, F.P.J. Snyman, J.C. van der Walt, D.G Venter, C.W.M. du Toit, I.D Krüger, H.J.R. du Plessis. Derde ry: J.V. Coetzee, G.H.J. Kruger, E.L.J. Venter, D. Postma, D.P. du Plessis, A.S.E Yssel, D.N. Kotzé. Vierde ry: J.H. Boneschans, T.T. Spoelstra, W.J. Postma, W.J. Snyman, A. Duvenage, P.J.S. de Klerk, B.J. de Klerk.

Die inwyding van die nuwe kerk het plaasgevind op 25 Oktober 1924 en die verrigtinge het om tienuur die oggend begin. Ds. Martinus Postma, ’n halfbroer van die pastoriemoeder, is deur die kerkraad versoek om die rede te hou. Weens sy gesondheidstoestand kon hy nie aan die versoek voldoen nie. Ook ds. T. Hamersma wat daarna genader is, het nie sy weg oop gesien nie. Prof. J.A. du Plessis het ingewillig om oor te kom en het die rede gehou. Onder die eregaste was die NG gemeente Bethulie, die Engelse kerk, die magistraat, die polisiekommandant, die distrikskommandant, die munisipaliteit, die prinsipaal van die skool en sy personeel, asook die twee plaaslike geneeshere.

Vrydagmiddag 24 Oktober is 'n afskeidsrede gehou by die ou kerk wat die gemeente soveel jare gehuisves het en wat nog baie jare diens sou doen as vergaderplek van die gemeente met geleenthede en verkopings. Die volgende oggend is die nuwe gebou deur die gemeente in ontvangs geneem. Vooraf het die gemeente en belangstellendes by die ou kerk bymekaar gekom en het toe in prosessie beweeg na die nuwe kerk gebou om dit feestelik in gebruik te neem. Die vraag het nou by die kerkraad ontstaan of daar weer sitplekke aan lidmate, soos by die ou kerk gebruiklik, verhuur sou word. 'n Kommissie is benoem om hieroor advies uit te bring. Hulle het gerapporteer dat dit nie aanbeveel word nie, maar dat sekere banke tog deur die kerkraad gereserveer moes word. Gemeentelede wat spesiale sitplekke verlang het, kon met hul versoek voor die kommissie van die kerkraad verskyn, wat dan gemagtig is om, ná beoordeling van die versoek, bepaalde sitplekke aan te wys. Die volgende banke is afgesonder: 1. Die voorste ry banke voor die preekstoel is afgesonder vir belydenisaflegging, huweliksbevestiging, bevestiging van kerkraadslede, ens. 2. Die tweede bank heel regs, van die preekstoel af besien, vir die ouderlinge en die tweede bank heel links, vir die diakens. 3. Die tweede bank links voor, vir die leraar se familie. 4. Die tweede bank regs voor en die derde ry banke rondom vir die ou mense, mans en vroue by wie kinders nie meer gereken word nie. Die vierde bank links en regs van die preekstoel is afgesonder vir gaste en vreemdelinge. Die vyfde bank regs word op gewone Sondae toegewys aan die dogters (skoolkinders van buite), en die vyfde bank regs aan die seuns. 7. Die vyfde bank regs is met "grootkerk" en die sesde en sewende bank regs word altyd gereserveer vir vroue alleen, en dieselfde banke links net vir mans alleen. 8. Al die ander banke onder op die vloer van die gebou, word beskou as familiebanke, waar kinders by hul ouers behoort te sit. 9.Op die galery moes mans een kant sit en die vroue aan die ander kant.

Ds. Van Rooy en Bethulie se Gereformeerde kerkraad, 1930. Dié foto is geneem met ds. Van Rooy se 25-jarige ampsbediening op Bethulie. Agter: Oudle. S. Nortje, D.S. Venter, S. du Plooy, H. Snyman, I. Kruger (Beskuitfontein), diakens J. Pelser en G. du Plessis. Middel: Br. A. du Plessis (koster), oudle. H. Coetsee, I. Kruger (Lincoln), P. du Plooy, ds. Koos van Rooy, oudle. Harm Kruger, Koos du Plooy en W. Coetzee. Voor: Diakens H.J. Coetzee, H. Coetzee, J. van Zyl, Koot Kotze, H. Myburgh, Koot Pretorius, Arie Kruger.

Op 16 Augustus 1930 het die gemeente die seldsame voorreg gesmaak om die 25-jarige bediening van ds. Van Rooy in die gemeente feestelik te gedenk in die ou kerk. Br. Piet Snyman, wat ouderling was toe ds. Van Rooy in Bethulie bevestig is, het gewys op die toestand van die gemeente ná die Anglo-Boereoorlog. Namens die kerkraad het oud. Piet du Plooy aan ds. Van Rooy 'n adres en 'n beurs aangebied. Daarna het nog verskeie persone hulde gebring aan die jubilaris vir die arbeid wat hy in Bethulie verrig het. Ds. Van Rooy het in sy antwoord gemeld dat hy in die 25 jaar met 49 ouderlinge en 86 diakens in die kerkraad saamgewerk het.

Die begrafnisstoet van mev. Brechtje van Rooy, Bethulie, 1936.

Tydens die Algemene Sinode van 1936 is die Afrikaanse Psalmberyming in ontvangs geneem. Mev. Brechtje van Rooy het haar man na die Sinode vergesel, maar ernstig siek geword en ná 'n kort lyding gesterf. Ds. Van Rooy sit links in die tweede ry.

Die Van Rooy-familiefees op Kroonstad, 23 Julie 1939, op sen. J.C. van Rooy se 80ste verjaardag. Charles van Rooy sit sesde van links en ds. Van Rooy tiende. Negende van links in die derde ry staan Corrie en Jan de Klerk, ouers van dr. Wimpie de Klerk en oudpres. FW de Klerk.

Nie lank ná sy 25-jarige ampsbediening in Bethulie nie, het ds. Van Rooy aan die kerkraad bekendgemaak dat die vorige Sinode aan die Kuratorium opdrag gegee het om 'n Administratiewe Buro van die Gereformeerde Kerk op te rig en dat die Kuratorium hom benoem het om die betrekking te neem. Reeds vanaf die dood van ds. Petrus Postma, ’n ’n halfbroer van sy vrou, het ds. Van Rooy die finansiële sake van die kerkverband behartig en was dus die aangewese persoon om die eerste penningmeester van die Administratiewe Buro van die Kerk te word. Ds. Van Rooy het besluit om die benoeming as penningmeester van die Administratiewe Buro te aanvaar, mits hy sy status as predikant sou behou en hy dus kon voortgaan om Woord en Sakramente te bedien. Op aanbeveling van die kerkraad het die algemene vergadering van die OVS dit so goedgekeur en het ds. Van Rooy emerituspredikant van Bethulie geword. Die oggend toe ds. Van Rooy bekendmaak dat hy die benoeming aanvaar, staan in die afkondigingsboek aangeteken: "By dit alles kan die kerkraad dit nie nalaat nie om reeds hier te boek te stel hoe smartlik dit vir ons is om die band van liefde tussen leraar, kerkraad en gemeente te sien verbreek word, maar ons wil hieraan gehoor gee ter wille van die meerdere belang van die kerk in die algemeen."

In die naweek van 24 tot 26 April 1931 het die gemeente afskeid geneem van ds. Van Rooy, wat 26 jaar die gemeente gedien het en diep spore getrap het in die gemeente en gemeenskap van Bethulie. Hoe wyd sy belangstelling en invloed was, blyk uit die verskillende adresse wat by sy afskeid aan hom oorhandig is, naamlik van die Gereformeerde kerk Bethulie en die kerkraad van Philippolis. Van die katkisasiekinders te Philippolis. Van die NG gemeente Bethulie. Van die burgemeester en stadsraad van Bethulie. Van die direkteur van onderwys in die OVS. Van die Helpmekaar-tak te Bethulie. Van die Dingaansfeeskomitee van Bethulie. Van die skoolraad en skoolkommissie.

Hoewel ds. Van Rooy na Potchefstroom vertrek het om as hoof van die Administratiewe Buro sy kragte te gee aan die kerkverband, het 'n innige band tussen hom en Bethulie gebly. Die band met Bethulie is in 1936 verinnig, toe hy sy vrou hier aan die dood moes afgee. Saam het hulle na die Sinodesitting op Bethulie gekom, wat vir ds. Van Rooy van soveel vreugdevolle betekenis was. Tydens die sinodesitting sou die Afrikaanse Psalmboek aan die kerk oorhandig word en dit was juis op voorstel van ds. Van Rooy dat die groot werk van psalmberyming in Afrikaans begin is. Die voltooide werk is deur die digter, Totius (’n swaer van ds. Van Rooy se vrou), juis aan hom, as voorsitter van die kommissie van Psalmberyming, oorhandig. Op Bethulie het mev. Van Rooy ernstig siek geword en ná 'n kort lyding is sy oorlede. Sy is op Bethulie begrawe. Ds. Van Rooy sou sy vrou baie jare oorleef en is in die hoë ouderdom van 94 jaar in Pretoria oorlede. Aan sy wens is voldoen, naamlik om langs sy vrou begrawe te word.

• (af) Die Gereformeerde Vroueblad. 1959. Die Gereformeerde vrou 1859–1959. Potchefstroom: Potchefstroom Herald.
• (af) Die familie Van Rooy in Suid-Afrika
• (af) Pelser, ds. A.Z. et al. 1963. Eeufees-gedenkboek van die Gereformeerde kerk Bethulie 1863–1963. Kerkraad: Gereformeerde kerk Bethulie.
• (af) Venter, ds. H.J. 1959. Eeufees-gedenkalbum van die Gereformeerde kerke in die Klassis Waterberg 1859–1959. Potgietersrus: Deputaatskap vir die Eeufees en Gedenkalbum.