Konstantyn XI Palaiologos

Konstantyn was die vierde oudste seun van keiser Manuel II Palaiologos en Helena Dragas, die dogter van die Serwiese heerser, Konstantin Dejanović. Min is van sy vroeë lewe bekend, maar van die 1420's af was hy ’n ervare generaal. Gebaseer op sy loopbaan en uit bronne van dié tyd blyk dit Konstantyn was hoofsaaklik ’n goeie soldaat. Dit beteken nie hy was nie ook ’n goeie administrateur nie: Hy is so deur sy ouer broer keiser Johannes VIII Palaiologos vertrou dat dié hom twee keer as regent aangewys het terwyl Johannes in 1423-1424 en 1437-1440 uit Konstantinopel was.

In 1427-1428 het Konstantyn en Johannes ’n aanval op die Morea-skiereiland (die Peloponnesos) deur Karlos I Tocco van Epirus afgeweer en in 1428 is Konstantyn verklaar tot die despoot van die Morea. Hy het saam met sy broers Theodorus en Thomas oor die provinsie regeer. Saam het hulle die Bisantynse heerskappy uitgebrei tot oor die hele Peloponnesos vir die eerste keer sedert die Vierde Kruistog meer as 200 jaar tevore en ’n antieke muur herbou wat die skiereiland van aanvalle van buite beskerm het. Hoewel hy eindelik nie geslaag het nie, het Konstantyn in 1444-1446 persoonlik ’n veldtog na Sentraal-Griekeland en Thessalië gelei in ’n poging om Bisantynse heerskappy weer in Griekeland te vestig.

In 1448 is Johannes VIII sonder kinders dood en Konstantyn is op 6 Januarie 1449 tot keiser verklaar. Hy het hoofsaaklik drie probleme gehad. Eerstens was daar die kwessie van ’n opvolger, want Konstantyn was ook kinderloos. Ondanks pogings deur sy vriend en vertroueling, George Sphrantzes, om vir hom ’n vrou te vind, het Konstantyn nooit getrou nie. Tweedens was daar godsdienstige onenigheid in die klein deel van sy ryk wat oorgebly het. Konstantyn en sy voorganger, Johannes, het albei geglo ’n hereniging van die Ortodokse en die Rooms-Katolieke Kerk was nodig om militêre hulp van Katolieke Europa te verseker, maar ’n groot deel van die Bisantynse bevolking was daarteen gekant.

Sy derde en belangrikste kommer was die groeiende Ottomaanse Ryk, wat Konstantinopel teen 1449 heeltemal omsingel het. In April 1453 het die Ottomaanse sultan Mehmet II Konstantinopel met miskien tot 80 000 soldate beleër. Al was Konstantyn se soldate dalk minder as ’n tiende hiervan, het hy die idee om Konstantinopel oor te gee verwerp. Hy het gebly om die stad te verdedig en op 29 Mei is Konstantinopel verower. Konstantyn is dieselfde dag dood. Hoewel daar geen betroubare bronne is oor hoe hy dood is nie, word in die meeste historiese weergawes gereken hy het ’n laaste aanval teen die Ottomane gelei en is in dié geveg dood.

Konstantyn was die laaste Christelike heerser van Konstantinopel. Dit en sy dapperheid aan die einde het hom in latere geskiedenisse en Griekse folklore gevestig as ’n byna-legendariese figuur. Sommige beskou die stigting van Konstantinopel (die Nuwe Rome) onder Konstantyn die Grote en sy verlies onder nog ’n Konstantyn as die vervulling van die stad se lot, net soos wat Rome deur ’n Romulus gestig en onder ’n ander Romulus verloor is. ’n Gewilde legende wat eeue lank vertel is, is dat Konstantyn nie werklik dood is nie, maar deur ’n engel gered en in ’n marmerstandbeeld verander is wat onder die Goue Poort van Konstantinopel wag om deur God weer lewendig gemaak te word en beide die stad en ou ryk te herower.

• Lys van Bisantynse keisers

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.