Koninkryk Iberië
Iberië (Grieks: Ἰβηρία; Georgies: იბერია) was ’n koninkryk in die Suid-Kaukasus wat geleë was op die plek van die huidige Georgië. Dit was in Georgies ook bekend as Kartli (ქართლი), na aanleiding van sy belangrikste provinsie. Tydens die Antieke tyd en die Middeleeue was dit ’n belangrike staat in die Kaukasus, óf as ’n onafhanklike staat óf as deelstaat van groter ryke soos die Romeinse Ryk en Persië.[1] Sy inwoners het die kern van die Georgiërs gevorm en die staat, tesame met Kolchis in die weste, het die Middeleeuse Koninkryk van Georgië gevorm.[2][3]
-en.svg.png.webp)
Die term "Kaukasiese Iberië" word soms gebruik om die land te onderskei van die Iberiese Skiereiland in Wes-Europa.
Geskiedenis
Pharnavaz (c. 302 – c. 237 v.C.) het die eerste koning van Iberië geword en naburige lande aan sy gesag onderwerp nadat hy invallers teruggedryf het. Een van dié lande was Kolchis (plaaslike bekend as Egrisi). Sy opvolgers het beheer oor die bergpasse van die Kaukasus gekry, waarvan Daryal die belangrikste was.
Ná hierdie tyd van vooruitgang moes Iberië hom voortdurend verweer teen invallers. Eindelik het die land opgedeel in verskeie prinsdomme. Teen die einde van die 2de eeu v.C. is koning Farnadjom deur sy eie onderdane van die troon af gesit en die kroon is gegee aan die Armeense prins Arsjak, wat die Iberiese troon in 93 v.C. bestyg het.
Romeinse tydperk
Vanweë hierdie bande met Armenië is Iberië in 65 v.C aangeval deur die Romeinse generaal Pompei, wat toe in ’n oorlog met Amernenië betrokke was. Rome het Iberië nie dadelik aan sy gesag onderwerp nie, maar die land weer 19 jaar later (in 36 v.C.) binnegeval en koning Pharnavaz II gedwing om aan te sluit by sy veldtog teen Albanië.
Terwyl die ander Georgiese koninkryk, Kolchis, as ’n Romeinse provinsie geadministreer is, het Iberië uit vrye wil die beskerming van die Romeinse Ryk aanvaar.
In die volgende twee eeue het die Romeinse invloed op Iberië voortgeduur, maar teen die bewind van koning Pharsman II (116 – 132 n.C.) het die land ’n deel van sy vorige mag herwin. Betrekkinge met Rome was gespanne en dit het eers verbeter tydens die bewind van die Romeinse keiser Antoninus Pius. In dié tyd is Iberië beskou as ’n bondgenoot eerder as ’n voormalige deelstaat.
Kerstening
Die Romeinse invloed het ook op godsdiensgebied gegeld en koning Mirian III het die Christelike geloof omstreeks 317 as die amptelike staatsgodsdiens verklaar. Dié gebeurtenis word ook verbind met ’n vrou van Kappadosië, sint Nino, wat die geloof sedert 303 in Oos-Georgië (Iberië) versprei het. Die kerstening het bande met Rome (later Bisantium) versterk en ’n groot invloed op die kultuur en gemeenskap gehad.
In 363 het Rome beheer oor Iberië aan Persië oorgegee nadat die Romeinse keiser Julian verslaan is. Persië het die leerstellings van Zoroaster in die middel van die 5de eeu na Iberië uitgebrei en Zoroastrisme het die tweede amptelike godsdiens van Oos-Georgië geword.
Koning Vakhtang I van Iberië het sy koninkryk weer versterk. Hy het die Patrirgaat van Mtscheta outokefaal gemaak en Tbilisi het die hoofstad geword. In 482 het hy teen Persië in opstand gekom, maar kon nie steun van Bisantium kry nie. Hy is verslaan en het in 502 in ’n geveg gesneuwel.
Val van die koninkryk
Die konstante mededinging tussen Bisantium en Persië het eindelik ook Iberië nadelig beïnvloed. Die koning het min mag gehad en die land is effektief deur Persië regeer. In 580 is die koninkryk afgeskaf en Iberië het ’n Persiese provinsie geword. In 591 het Bisantium en Persië Iberië tussen hulle verdeel ná ’n vredesooreenkoms.
Aan die begin van die 7de eeu het die ooreenkoms tot ’n einde gekom en die Iberiese prins Stephanoz I (c. 590-627) het besluit om in 607 met Persië saam te werk om al die voormalige gebiede van Iberië te herenig. Hy het dit reggekry, maar in 627 en 628 het die Bisantynse Ryk beheer oor die Kaukasus gekry tot met die inval van die Arabiere.
Arabiese tydperk
Die Arabiere het Iberië omstreeks 645 bereik en prins Stephanoz II (637-c. 650) gedwing om die Bisantynse Ryk die rug te keer en die kalifaat as sy oppergesag te aanvaar. Omstreeks 653 is ’n Arabiese emir aangestel en Iberië het ’n deelstaat van die Arabiere geword. Aan die begin van die 9de eeu het Asjot I (813-830) van die nuwe Bagrationi-dinastie die verswakking van die Arabiese bewind uitgebuit en homself as prins van Iberië laat kroon. In 888 is ’n opvolger, Adarnase II van Tao-Klarjeti, gekroon as koning van Iberië. Sy afstammeling Bagrat III (975-1014) het die voormalige koninkryke weer bymekaargebring en ’n verenigde Georgiese staat gestig.
Verwysings
- Ehsan Yarshater (1983). The Cambridge History of Iran: The Seleucid, Parthian, and Sasanian periods. Cambridge University Press. pp. 520–. ISBN 978-0-521-20092-9. Besoek op 18 September 2013.
- Ronald Grigor Suny. The Making of the Georgian Nation. Indiana University Press, bl. 13 ISBN 0-253-20915-3.
- William Coffman McDermott, Wallace Everett Caldwell. Readings in the History of the Ancient World. bl. 404.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia