Kenneth MacAlpin

Die mite oor Kenneth, veroweraar van die Pikte en stigter van die Koninkryk Alba, het ontstaan ’n paar eeue ná die regte Kenneth se dood. Tydens die bewind van Kenneth II, toe die Kronieke van die Konings van Alba saamgestel is, is geskryf:

So Kinadius son of Alpinus, first of the Scots, ruled this Pictland prosperously for 16 years. Pictland was named after the Picts, whom, as we have said, Kinadius destroyed. ... Two years before he came to Pictland, he had received the kingdom of Dál Riata.

In die 15de eeu het Andrew van Wyntoun se Orygynale Cronykil of Scotland, ’n geskiedenis in rymvorm, die volgende tot die kronieke se weergawe bygevoeg:

Quhen Alpyne this kyng was dede, He left a sowne wes cal'd Kyned,
Dowchty man he wes and stout, All the Peychtis he put out.
Gret bataylis than dyd he, To pwt in freedom his cuntre!

Toe die humanis George Buchanan, wat nie baie geloofwaardig was nie, sy geskiedenis Rerum Scoticarum Historia in die 1570's geskryf het, is baie sensasionale besonderhede by die storie gelas. Buchanan het ’n voorval genoem waartydens Kenneth se pa deur die Pikte vermoor is; Kenneth het toe sy dood gewreek en die Pikte verower.

Historici van die 19de eeu soos William Forbes Skene het die vroeë Skotse geskiedenis akkurater weergegee, terwyl Keltoloë soos Whitley Stokes en Kuno Meyer krities na Walliese en Ierse bronne gekyk het. Baie van die misleidende besonderhede is uit geleerdes se weergawe van die geskiedenis verwyder, al het dit deel van die mites gebly.

Eerder as dat Kenneth die Pikte verower het, het die idee ontstaan dat hy deur sy Piktiese ma die troon geërf het. Dit word deur Bede genoem en is blykbaar die enigste manier om sin te maak van die Lys van die Konings van die Pikte wat in die Piktiese Kronieke genoem word. Daarvolgens was Kenneth ’n Gael en die koning van Dál Riata.

Latere historici het dele van die verhaal soos deur Skene en daaropvolgende historici uiteengesit, verwerp terwyl hulle ander dele aanvaar het. Die kenner van die Middeleeue Alex Woolf het in 2004 in ’n onderhoud met die koerant The Scotsman gesê die mite van Kenneth wat die Pikte verower het, het omstreeks 1210, 1220 ontstaan. "Daar is eintlik geen aanduiding dat hy Skots was nie. As jy na bronne uit dié tyd kyk, was daar nog vier Piktiese konings ná hom. Hy is dus die vyfde laaste Piktiese koning, eerder as die eerste Skotse koning."[2]

Baie ander historici het met Woolf saamgestem, soos Foster,[3] Broun[4] Forsyth[5] en Duncan[6]

Dit lyk dus of die huidige konsensus is dat die koningskappe van die Gaele en Pikte geleidelik vermeng het.[7] Dit het begin by Kenneth en was voltooi teen die bewind van Constantine II. Dit het daartoe gelei dat die titel "koning van die Pikte" verander het in "koning van Alba".

Kenneth se oorsprong is onduidelik, so ook enige verbintenisse met ander konings van die Pikte en Dál Riata. Uit ’n manuskrip van omstreeks 1130 blyk dit hy is ’n afstammeling van Malcolm II van Skotland. Middeleeuse stambome is nie baie betroubaar nie, maar baie historici aanvaar hy het afgestam van koning Cenél nGabráin van Dál Riata, of ten minste van ’n minder belangrike familie van dié koninkryk.

Sy opkoms as koning hou waarskynlik verband met die einde van die vorige dinastie, wat twee tot vier geslagte lank oor Piktland regeer het. Dit was ná die dood van koning Uen, die seun van Óengus van Piktland, sy broer Bran, Áed mac Boanta en ander wat in 839 teen die Wikings geveg het. Dit lyk of die opvolgingskrisis wat toe ontstaan het, as die Piktiese Koningslys betroubaar is, minstens vier aanspraakmakers op die troon opgelewer het.

Kenneth se bewind het in 843 begin, maar dit was waarskynlik eers teen 848 dat hy die laaste van sy teenstanders oorwin en sy mag gevestig het. Die Piktiese Koningslys noem hy was twee jaar lank koning van Dál Riata voordat hy in 843 koning van die Pikte geword het, maar dit word nie algemeen aanvaar nie. Volgens die Kronieke van die Konings van Alba het Kenneth die Sakse ses keer aangeval, Melrose verower en Dunbar afgebrand; daar word ook genoem die Wikings het Piktland tot ver in die binneland verwoes.[8]

Tydens Kenneth se bewind was daar ook ’n toename van Nore aan die buitewyke van moderne Skotland. Shetland, Orkney, Caithness, Sutherland, die Buite-Hebride en die eiland Man het bewoon geraak; die bande tussen Kenneth se koninkryk en Ierland het verswak en dié met Suid-Engeland en die vasteland is feitlik verbreek. In die lig hiervan moes Kenneth en sy opvolgers noodgedwonge hul posisie in hul koninkryk konsolideer, en die vereniging van die Pikte en die Gaele, wat reeds verskeie eeue lank gevorder het, is so bespoedig. Teen die tyd van Donald II is die konings nie meer koning van die Gaele of van die Skotte genoem nie, maar van Alba.[9]

Kenneth is op 13 Februarie 858 aan ’n gewas dood, moontlik naby Scone. Die annale berig oor die dood van die "koning van die Pikte", nie die "koning van Alba" nie. Laasgenoemde is eers gebruik in die tyd van Kenneth se kleinseuns, Donald II (Domnall mac Causantín) en Constantine II (Constantín mac Áeda).

Die Fragmentary Annals of Ireland haal ’n gedig aan waarin Kenneth se dood betreur word:

Because Cináed with many troops lives no longer
there is weeping in every house;
there is no king of his worth under heaven
as far as the borders of Rome.[10]

Kenneth het minstens twee seuns agtergelaat, Constantine I en Áed, wat albei later koning geword het, asook minstens twee dogters. Een was getroud met Run, koning van die Koninkryk Strathclyde; uit dié huwelik is koning Eochaid van Skotland gebore. Die ander een het met twee belangrike Ierse konings getrou: Aed Finliath van die Cenél nEógain en Flann Sinna van Clann Cholmáin. As die vrou en ma van konings het die Annale van Ulster oor haar dood in 913 berig – buitengewoon in die mansgesentreerde kronieke van dié tyd.

• Annale van Ulster, deel 1, by CELT (vertaal)
• ’n Gedig deur Robert Louis Stevenson – Heather Ale Geargiveer 3 November 2003 op Wayback Machine
• Annale van Tigernach, by CELT (geen vertaling beskikbaar)
• Annale van die Vier Meesters, deel 1, by CELT (vertaal)
• Duan Albanach, by CELT (vertaal)
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia