Kanaal

'n Kanaal is 'n kunsmatig aangelegde waterweg. Mense bou al etlike eeue lank kanale vir die vervoer van swaar goedere op bote en skepe. Kanale word ook vir besproeiing of hidroëlektrisiteit benut. Die kante van kanale is soms met klei of beton versterk.

'n Oorlogskip in die Sueskanaal.
Die Canal de la Peyrade in Sète, Hérault, Frankryk.

Kanale verbind gewoonlik mere, riviere of oseane. Die Panamakanaal is 'n voorbeeld van 'n bekende kanaal wat die Atlantiese Oseaan met die Stille Oseaan verbind. Die Sueskanaal verbind die Middellandse See met die Rooisee.

Daar is verskillende soorte kanale:

  • Voedingskanale word gebruik om water na 'n bepaalde plek waar dit benodig word, soos vir besproeiing, te gelei.
  • Afvoerkanale word gebruik om water weg te voer (dreinering).
  • Verbindingskanale verbind twee of meer mere, riviere of oseane.
  • Laterale kanale word gewoonlik langs onbevaarbare gedeeltes van 'n rivier gebou.

Geskiedenis
Perde word gebruik om 'n sleepboot in die kanaal te trek.

Die eerste kanale is gebruik om water na landerye aan te lê. Vroeë beskawings, soos in Antieke Egipte en Mesopotamië, het reeds kanale vir besproeiing gebruik. In China met mense begin om riviere bevaarbaar te maak deur water op te dam, asook riviere te verdiep en te verbreed. Later het mense begin om nuwe kanale te grawe sodat meanders (kronkels) en vlak gedeeltes uitgesny kon word. Hulle het ook begin om sluise te installeer om die watervlak te beheer.

Die eerste kanale vir die vervoer van goedere was relatief klein. Bote het nie enjins gehad nie en moes meestal deur mense of perde van die kant af getrek word. Paaie is soms langs kanale hiervoor aangelê. In die 19de eeu is stoombote gebruik om sleepbote oor breër riviere te trek of te stoot. Na die Tweede Wêreldoorlog is skepe met enjins op kanale gebruik, en het die skepe al groter begin word. Talle kanale is verbreed en klein skepe wat nie meer winsgewend was nie is deur groter skepe vervang.

Voor die koms van spoorweë was dit aansienlik goedkoper en vinniger om goedere oor water as oor land te vervoer. Vervoer oor kanale is mettertyd deur spoorweë en later met snelweë en vlugroetes aangevul of vervang.

Eksterne skakels
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.