Kadmium

Kadmium is 'n algemene onsuiwerheid in sink en word dikwels onttrek tydens die vervaardiging van sink. Sinksulfiedertse word in die teenwoordigheid van suurstof gerooster om die sinksulfied na die oksied om te skakel. Sinkmetaal word dan vervaardig deur die oksied saam met koolstof te smelt of deur elektrolise in swaelsuur. Kadmium word geïsoleer vanuit die sinkmetaal deur vakuumdistillasie van die gesmelte in sink of dit kan verkry word deur kadmiumsulfaat uit die elektrolitiese oplossing neer te slaan.[1]

Kadmium is 'n sagte, smeebare, pletbare, giftige, blouerig-wit bivalente metaal. Die eienskappe daarvan is soortgelyk aan sink maar dit reageer om meer komplekse verbindings te vorm. Die algemeenste oksidasietoestand van kadmium is +2, maar daar is seldsame voorbeelde van +1 verbindings met kadmium bekend.

Ongeveer driekwart kadmium word gebruik in batterye (veral Ni-Cd batterye) en die grootste hoeveelheid van die res word hoofsaaklik benut vir pigmente, bedekkings en platerings en as stabiliseerders vir plastieke. Ander gebruike sluit in:

• In baie laagsmeltende legerings
• In legerings vir laers, vanweë 'n lae wrywingskoëffisiënt en baie goeie vermoeidheidsweerstand
• In elektroplatering (6% kadmium)
• In baie soorte soldeersel
• As 'n versperring om kernfisie (kernsplitsing) te beheer
• In swart en wit televisie-fosfors en in die blou en groen fosfors vir kleurtelevisiebuise
• In verfpigmente: Kadmium vorm verskeie soute met kadmiumsulfied die algemeenste. Hierdie sulfied word gebruik as 'n geel pigment. Kadmiumselenied kan gebruik word as 'n rooi pigment.
• In sommige halfgeleiers soos kadmiumsulfied, kadmiumselenied en kadmiumtelluried, wat gebruik kan word as ligbespeuring of sonselle. HgCdTe is sensitief vir infrarooilig.
• In PVC as stabiliseerders.
• In molekulêre biologie word dit gebruik om die spanningsafhanklike kalsiumkanale te blokkeer teen kalsiumioonvloei.

Kadmium bind aanvanklik aan metallotioneïen en word na die niere vervoer. Toksiese effekte word waargeneem sodra die konsentrasie van kadmium dié van beskikbare metallotioneïen oorskry, maar dit is ook getoon dat die kadmium-metallotioneïenkompleks self skadelik kan wees. Ophoping van kadmium in die niere lei tot verhoogde uitskeiding van noodsaaklike proteïene van lae en hoë molekulêre gewig. Kadmium is 'n sinkanaloog met hoë affiniteit en kan in sink se biologiese prosesse inmeng. Dit bind ook aan die estrogeenreseptor en aktiveer dit, wat waarskynlik die groei van sekere soorte kankerselle stimuleer en ander estrogeniese effekte veroorsaak, soos reproduktiewe disfunksie. Kadmium veroorsaak ook sel-apoptose (seldood) deur mitogeen-geaktiveerde proteïenkinases te aktiveer.[2]

Kadmium (Latyns cadmia, Grieks καδμεία wat "kalamyn" beteken, wat 'n kadmiumdraende mengsel van minerale is en vernoem is na die Griekse mitologiese karakter, Κάδμος (Kadmos)) is in Duitsland ontdek in 1817 deur Friedrich Strohmeyer. Strohmeyer het die nuwe element in 'n onsuiwerheid van sinkkarbonaat (kalamyn) gevind en vir 100 jaar was Duitsland die enigste betekenisvolle produsent van die metaal gewees. Die metaal is vernoem na kalamyn omdat die metaal in hierdie verbinding ontdek is. Strohmeyer het opgemerk dat sommige onsuiwer kalamynmonsters die neiging gehad het om van kleur te verander as dit verhit is, anders as suiwer kalamyn.

Ten spyte daarvan dat kadmium en sy verbindings baie giftig is kalsiumjodied in die verlede as 'n medisyne gebruik. In 1927 het die Internasionale Buro van Gewigte en Mates die meter in terme van die rooi kadmium spektrumlyn (1m = 1 553 164.13 golflengtes) gedefinieer. Hierdie definisie is sedertdien verander (sien krypton).

Kadmiummetaal

Wêreldproduksietendense

In 2001 was China die hoofprodusent van kadmium met byna 'n sesde aandeel van wêreldproduksie gevolg deur Suid-Korea en Japan volgens die British Geological Survey.

Kadmiumdraende ertse is seldsaam en kom in klein hoeveelhede voor. Greenokiet (CDS), die enigste betekenisvolle mineraal kom bykans altyd saam met sfaleriet (ZNS) voor. Gevolglik word kadmium hoofsaaklik vervaardig as 'n byproduk van die ontginning van sulfiedertse van sink en tot 'n mindere mate van lood en koper. Klein hoeveelhede kadmium, ongeveer 10% van totale verbruik, word verkry vanuit sekondêre bronne, hoofsaaklik uit die stof wat vrygestel word deur die herwinning van yster- en staalskroot.

Beeld van die pers lig vanaf 'n helium-kadmium metaaldamplaser. Die hoogs monochromatiese kleur spruit uit die 441.563 nm oorgangslyn van kadmium.

Kadmium wat in die natuur voorkom bestaan uit 8 isotope. By twee van hierdie isotope is radio-aktiwiteit waargeneem en daar is voorspel dat drie ander radio-aktief moet wees maar daar is tot op hede geen verval waargeneem nie, vanweë hulle uiters lang halfleeftye.

Die twee natuurlik radio-aktiewe isotope is ¹¹³Cd (beta-verval, halfleeftyd van 7.7 × 10¹⁵ jaar) en ¹¹⁶Cd (twee-neutrino dubbele beta-verval, halfleeftyd van 2.9 × 10¹⁹ jaar). Die ander drie is ¹⁰⁶Cd, ¹⁰⁸Cd (dubbele elektronvangs en ¹¹⁴Cd (dubbele beta-verval). Ten minste drie ander isotope - ¹¹⁰Cd, ¹¹¹Cd en ¹¹²Cd - is geheel en al stabiel. Van die isotope wat afwesig is in natuurlike kadmium is die langslewende ¹⁰⁹Cd met 'n halfleeftyd van 462.6 dae en ¹¹⁵Cd met 'n halfleeftyd van 53.46 uur. Al die oorblywende radio-aktiewe isotope het halfleeftye van minder as 2.5 uur, en die meerderheid van hulle se halfleeftye is selfs korter as 5 minute. Hierdie element het ook 8 bekende metatoestande met die stabielste hiervan ^113mCd (t_½ 14.1 jaar), ^115mCd (t_½ 44.6 dae)en ^117mCd (t_½ 3.36 uur).

Die bekende isotope van kadmium wissel in atoommassa van 94.950 (⁹⁵Cd) tot 131.946 (¹³²Cd). Die primêre vervalmodus voor die tweede volopste stabiele isotoop, ¹¹²Cd, is elektronvangs en die primêre modus daarna is betaverval en elektronvangs. Die primêre vervalproduk voor ¹¹²Cd is element 47 (silwer) en die primêre produk daarna is element 49 (indium).

Kadmium hou 'n beroepsgevaar in wat verband hou met nywerheidsprosesse soos die metaalplatering en die vervaardiging van nikkel-kadmium batterye, pigmente, plastieke en ander sintetiese materiale. Die hoofroete vir blootstelling in nywerheidsomgewings is deur inaseming. Inaseming van kadmiumbevattende dampe kan aanvanklik koors tot gevolg hê maar later vererger tot chemiese pneumonitis, pulmonary edema en selfs die dood.[3]

Kadmium is ook 'n element wat omgewingsgevare inhou. Menslike blootstelling tot kadmium in die omgewing is hoofsaaklik as gevolg van die verbranding van fossielbrandstowwe en munisipale afval.[4] Daar was noemenswaardige gevalle van vergiftiging wat die resultaat was van langtermyn blootstelling aan kadmium besmette voedsel en water. In die dekades na die Tweede Wêreldoorlog het Japannese mynboubedrywighede die Jinzu-rivier met kadmium en spore van ander giftige metale besmet. As gevolg daarvan het kadmium opgebou in rysgewasse wat al langs die rivier afstroom van die myne gegroei het. Die plaaslike landelike gemeenskappe het die besmette rys geëet en Itai-tai siekte asook verskeie nierafwykings ontwikkel.[5] Kadmium is een van ses stowwe wat deur die Europese Unie se ROHS lys van beperkte stowwe voorkom wat karsinogeniese stowwe in rekenaars verbied.

Kadmium en verskeie kadmiumbevattende verbindings is ook bekende karsinogene en kan vele soorte kankers verwek.[6]

Huidige navorsing het bevind dat kadmiumtoksisiteit in die liggaam ingedra kan word deur sinkverbindende proteïene. Sink en kadmium val in dieselfde groep in die periodieke tabel en bevat 'n gemeenskaplike (+2) oksidasietoestand en is bykans dieselfde grootte in 'n geïoniseerde toestand. Om hierdie rede kan kadmium vir sink in baie biologiese stelsels vervang, veral stelsels wat sagter ligande soos swael bevat. Kadmium kan soveel as tien keer sterker aan sekere biologiese stelsels verbind en is buitengewoon moeilik om te verwyder. Verder kan kadmium ook vir magnesium en kalsium in sekere biologiese stelsels vervang. Sodanige vervangings is egter seldsaam.

Die rook van tabak is die belangrikste enkele bron van kadmiumblootstelling onder bevolkings in die algemeen. Daar word geraam dat ongeveer 10% van die kadmium-inhoud van 'n sigaret ingeasem word. Die absorpsie van kadmium in die longe is baie meer doeltreffend as in die spysverteringskanaal en daar word sowat 50% van die kadmium wat in sigaretrook ingeasem word, geabsorbeer

Rokers se kadmiumkonsentrasies in hul bloed is sowat 4-5 keer hoër en die konsentrasie kadmium in hul niere is sowat 2-3 keer meer as in dié van nie-rokers. Ten spyte van die hoë kadmium inhoud in sigaretrook wil dit voorkom asof daar min blootstelling aan kadmium voorkom as gevolg van passiewe rook. Geen beduidende effek in kadmiumkonsentrasies in bloed kon by kinders wat aan tabakrook in hul omgewing blootgestel word bespeur word nie.

Wanneer daar met kadmium gewerk word is dit belangrik dat dit onder 'n dampkas gedoen word of dat daar van 'n geskikte asemhalingstoestel gebruik gemaak word om 'n mens teen die gevaarlike dampe te beskerm.[7] Soldeersel kan byvoorbeeld kadmium bevat en moet met sorg hanteer word.

• Sien Kategorie:Verbindings van kadmium

Wikimedia Commons bevat media in verband met Cadmium.

Sien kadmium in Wiktionary, die vrye woordeboek.

• IARC Monograph "Cadmium and Cadmium Compounds" Geargiveer 15 Oktober 2005 op Wayback Machine
• National Pollutant Inventory - Cadmium and compounds Geargiveer 10 Desember 2006 op Wayback Machine
• WebElements.com – Cadmium
• Los Alamos National Laboratory – Cadmium
• Geargiveer 9 Junie 2009 op Wayback Machine Warning Moose and Deer Liver
• National Institute for Occupational Safety and Health - Cadmium Page