Joseph Szigeti

Toneel van Máramaros-graafskap, naby Szigeti se woning tydens sy jeug.

Szigeti is as Joseph "Jóska" Singer[1] in 'n Joodse gesin in Boedapest, Oostenryk-Hongarye gebore. Sy moeder is oorlede toe hy slegs drie jaar oud was, en kort daarna het hy saam met sy grootouers in die klein Karpatiese dorp Máramaros-Sziget (derhalwe die naam Szigeti) gaan woon. Hy het grootgeword in die teenwoordigheid van musiek, aangesien die musiekgroep van die dorp byna geheel en al uit sy ooms bestaan het. Na 'n paar informele lesse op die cimbalom wat deur sy tante gegee is,[2] het hy op die ouderdom van ses jaar sy eerste lesse met die viool van sy Oom Bernat ontvang.[3]

Szigeti het 'n groot begaafdheid vir die viool getoon. Verskeie jare daarna het sy vader hom na Boedapest geneem sodat hy behoorlike opleiding by die konservatoria kon ontvang. Na 'n vlugtige tydperk van onderrig by 'n onbevoegde onderwyser, het Szigeti 'n onderhoud by die Franz Liszt Akademie van Musiek gehad. Hy is gevolglik sonder die gebruiklike vertragings en formaliteite direk in die klas van Jenő Hubay ingeskryf.[4]

Hubay, wat 'n student van Joseph Joachim in Berlyn was, het teen die tyd homself reeds as 'n vooraanstaande onderwyser in Europa, en as hoeksteen van die Hongaarse viooltradisie, gevestig.[5] Szigeti het in Hubay se ateljee aangesluit by violiste soos Franz von Vecsey, Emil Telmányi, Jelly d'Arányi en Stefi Geyer.

In daardie tyd het Europa baie wonderkinders opgelewer; geïnspireer deur die fenomenale sukses van die jong Tsjeggiese virtuoos Jan Kubelik en gevorm deur streng oefening en entoesiastiese ouers. Die Hubay-ateljee was geen uitsondering hierop nie; Szigeti en sy medestudente het breedvoerig in spesiale uitvoerings en salonkonserte gespeel gedurende hul studie aan die Liszt-akademie.

Szigeti het in 1905 op die ouderdom van dertien sy Berlynse buiging gemaak met die speel van Bach se Partita vir Viool No. 2 (Chaconne in D mineur), Ernst se Concerto in F-skerp mineur, en Paganini se Heksedans. Ten spyte van die formidabele program, het die geleentheid skamele dekking ontvang; met slegs 'n foto in die Sondaguitgawe van die Berliner Tageblatt met die opskrif: "'n Musikale Wonderkind: Josef Szigeti".[6]

Hubay (links) en Szigeti, c. 1910

Szigeti het die volgende paar maande saam met 'n somerteatergeselskap in 'n klein Hongaarse vakansiedorp gespandeer. Hy het sy tyd verwyl deur mini-uitvoerings tussen bedrywe van volksoperette te speel. Die volgende jaar het hy by 'n sirkus in Frankfurt gespeel waar hy onder die pseudoniem "Jóska Szulagi" verskyn het.[7] Hubay het ook in 1906 vir Szigeti saamgeneem om vir Joseph Joachim in Berlyn te speel. Joachim was beïndruk, en het voorgestel dat Szigeti sy studies onder hom voltooi. Szigeti het egter die aanbod van die hand gewys, beide uit lojaliteit teenoor Hubay, asook 'n vermeende afsydigheid en gebrek aan tussenspel tussen Joachim en sy studente.[8]

Szigeti het kort ná sy ontmoeting met Joachim op 'n konserttoer na Engeland vertrek. Halfpad deur die toer het hy in Surrey 'n paartjie ontmoet wat hom effektiewelik aangeneem het, met 'n aanbod dat hy vir 'n onbepaalde tyd by hulle kon inwoon.[9]

Szigeti het baie suksesvolle konserte gelewer, insluitend die eerste uitvoering van 'n werk wat aan hom gewy is: Hamilton Harty se Vioolconcerto. Szigeti het ook gedurende dié tyd saam met 'n groep getoer wat onder meer die legendariese sanger Dame Nellie Melba en die pianiste Ferruccio Busoni en Wilhelm Backhaus ingesluit het. Philippe Gaubert, 'n bekende Franse fluitspeler, sowel as die jong sanger John McCormack, was ook deel van die toer.[10]

Szigeti se lewenslange mentor, Ferruccio Busoni

Die belangrikste van Szigeti se nuwe kennisse was Busoni. Die bekende pianis en komponis het gedurende hierdie formatiewe jare Szigeti se mentor geword, en die twee sou tot Busoni se afsterwe in 1924 bevriend bly. Volgens Szigeti was sy lewe, voordat hy Busoni ontmoet het, gekarakteriseer deur 'n mate van luiheid en ongeërgdheid wat tipies was van 'n jong wonderkind en opkomende superster.[11] Hy het daaraan gewoond geraak om salonminiature voor bewonderende gehore te speel en om skitterende virtuoos-stukke te speel sonder veel ywer en denke. Hy het min kennis gehad van die werke van die groot meesters; hy kon dit met gemak speel, maar nie ten volle begryp nie. Soos Szigeti dit gestel het, het Busoni — veral deur hul nougesette studie van Bach se Chaconne — "my eens en vir altyd uit my adolessente selfvoldaanheid en ongeërgdheid geruk".[12]

In 1913 is tuberkulose by Szigeti gediagnoseer en hy is na 'n sanatorium in Davos, Switserland gestuur om te herstel, welke sy konsertloopbaan onderbreek het. Daar het hy weer kennis gemaak met die komponis Béla Bartók, wat aan't herstel was van longontsteking. Die twee het mekaar slegs vlugtig gedurende hulle dae by die konservatoria gesien, maar het nou 'n vriendskap geknoop wat tot Bartók se afsterwe in 1945 sou duur.

In 1917, toe Szigeti ten volle herstel het, is hy op die ouderdom van 25 aangestel as professor in Viool by die Genève Musiekkonservatoria. Szigeti het gesê dat die werk, alhoewel dit oor die algemeen bevredigend was, dikwels frustrerend was as gevolg van die middelmatigheid van baie van sy studente.[13] Die jare van onderrig in Genève het aan Szigeti 'n geleentheid gebied om sy begrip van musiek as 'n kunsvorm te verdiep, saam met ander verwante aspekte soos kamermusiek, orkesuitvoerings, musiekteorie en komposisie.[14] Gedurende dié tydperk het Szigeti ook vir Wanda Ostrowska; 'n jong vrou van Russiese afkoms wat in Genève gestrand was as gevolg van die Russiese Rewolusie van 1917 ontmoet en verlief geraak op haar. Hulle is in 1919 getroud.

In 1925 het Szigeti vir Leopold Stokowski ontmoet, en Bach se Chaconne in D mineur vir hom gespeel. Szigeti het minder as twee weke later 'n telegram van Stokowski se bestuurder in Philadelphia ontvang wat hom uitgenooi het om later daardie jaar saam met die Philadelphia Simfonieorkes te speel. Dit sou sy Amerikaanse buiging wees.[15] Szigeti het nooit vantevore saam met 'n Amerikaanse orkes gespeel nie, en ook nog nie één gehoor nie. Hy het later geskryf dat hy aan verhoogvrees gelei het.

Die Amerikaanse konserttoneel het hom erg ontstig, vernaam die wyse waarop die publisiteit- en populariteitgedrewe agente en bestuurders bepaal het wat in die konsertsale gespeel sou word. Hy was oortuig daarvan dat hulle nie belang gestel het in die werke van die groot meesters nie, maar slegs die populêre ligte salonstukke verkies het wat hy in sy dae as wonderkind gespeel en agtergelaat het.[16] (Szigeti was tot aan die einde van sy lewe lief gewees daarvoor om een onvergeetlike, sigaar-in-die-mond impresario aan te haal, wat hom in verband met Beethoven se Kreutzersonate, die volgende vertel het; "Wel, laat ek jou vertel Meneer Dzigedy — en ek weet waarvan ek praat — jou Krewtzersonate verveel my gehore die afgrond in!")[17]

Szigeti is teen 1930 as 'n vooraanstaande internasionale konsertviolis gevestig. Hy het uitvoerig in Europa, die Verenigde State en Asië opgetree en kennis gemaak met verskeie van die era se voorste instrumentaliste, dirigente en komponiste.

Béla Bartók, Szigeti se lewenslange vriend en kollega

Szigeti het in 1939, ten einde die vervolging van Jode te ontsnap, saam met sy vrou na die Verenigde State geëmigreer waar hulle hul in Kalifornië gevestig het. 'n Jaar later het Bartók ook na Amerika gevlug, en slegs twee dae nadat hy gearriveer het, het hy en Szigeti 'n sonate by die Biblioteek van die Kongres in Washington, D.C. gespeel[18]

Szigeti het gedurende die 1930's, 1940's en ook die 1950's uitvoerig opnames gemaak, en sodoende 'n beduidende erfenis nagelaat. Noemenswaardige opnames sluit die bogenoemde Biblioteek van die Kongres-uitvoering; die ateljeeopname van Bartók se Kontraste met Benny Goodman wat die klarinet bespeel en die komponis by die klavier; die vioolconcertos van Beethoven, Brahms, Mendelssohn; Prokofiëf se Eerste Vioolconcerto; en die van Bloch onder die dirigeerstok van dirigente soos Bruno Walter, Hamilton Harty en Thomas Beecham; asook verskeie werke deur J.S. Bach, Busoni, Corelli, Händel en Mozart; in. Een van sy laaste opnames was die opname van die Ses Sonates en Partitas vir soloviool deur Bach. Alhoewel sy tegniek teen die tyd versleg het, word die opname hoog aangeslaan vir Szigeti se insig en diepte van interpretasie.[19]

In 1950 was Szigeti vir verskeie dae by Ellis-eiland aangehou nadat hy van 'n Europese konserttoer teruggekeer het, en amptelik "tydelik uitgesluit" uit die land. Die rede hiervoor bly onbekend.[20] Die volgende jaar het hy 'n genaturaliseerde Amerikaanse burger geword.

Montreux, Switserland, waar Szigeti sy latere jare spandeer het

Gedurende die 1950's het Szigeti aan artritis in sy hande begin ly en het sy spelpeil gevolglik begin afneem.[21] Ten spyte van sy verswakte tegniese vermoë, was sy intellek en musikale uitdrukking steeds sterk, en hy het voortgegaan om groot gehore na sy konserte te lok. In Napels in Italië in November 1956, net nadat die Sowjetunie die Hongaarse opstand kragdadig onderdruk het, het die gehoor uitgebars in spontane en wilde applous met uitroepe van Viva l’Ungheria! (Italiaans vir "Lank lewe Hongarye!") toe hy op die verhoog gestap het, welke die konsert vir byna vyftien minute vertraag het.[22]

Szigeti het in 1960 amptelik van uitvoerings afgetree en saam met sy vrou na Switserland teruggekeer. Hy het hom daar meestal op onderrig gewy, alhoewel hy steeds gereeld gereis het om as beoordelaar van internasionale vioolkompetisies waar te neem. Die beste studente van regoor Europa en die VSA het onder hom studeer. Een van hierdie studente was Arnold Steinhardt, wat die somer van 1962 onder Szigeti gestudeer het. Hy het tot die gevolgtrekking gekom dat "Joseph Szigeti 'n voorbeeld was van die tipe musikant wat ek wou word: nuuskierig, innoverend, sensitief, iemand met gevoelswaarde, en ingelig".[23]

Aan die einde van sy lewe het Szigeti aan swak gesondheid gely. Hy was op 'n streng dieet geplaas en was verskeie kere in die hospitaal opgeneem. Sy vriende het egter beweer dat dit nie sy karakteristieke blymoedigheid getemper het nie.[24] Hy het in Luzern, Switserland[25] op 19 Februarie 1973 op die gevorderde ouderdom van tagtig jaar beswyk. Die The New York Times het 'n sterfbrief op hul voorblad geplaas wat met 'n 1966-aanhaling van die violis Yehudi Menuhin geëindig het:

Ons moet nederig-dankbaar wees dat die tipe gekultiveerde en ridderlike vioolvirtuose, aristokrate as mense en musici, die oorgang na ons vyandige era gemaak het in die persoon van Joseph Szigeti.[26]

Boris Schwarz het in die New Grove Dictionary of Music and Musicians soos volg opgemerk:

Szigeti se tegniek was nie altyd foutloos nie, en sy toon het 'n gebrek aan sensuele prag getoon, alhoewel dit 'n spirituele kwaliteit in oomblikke van inspirasie verkry het. Szigeti het die strykstok op 'n oudmodiese wyse hanteer, met die elmboog naby aan die liggaam, en passievolle krag produseer, maar sonder vreemde klanke, Geringe bedenkinge was egter opsy gestoot deur die krag van sy musikale persoonlikheid.[31]

Hierdie relaas illustreer wel die algemene aard van Szigeti se ontvangs deur beide kritici en musici van sy era: terwyl sy musikale insigte, intellek en diepte van interpretasie byna deurgaans geprys is, is die suiwer tegniese aspekte van sy speelwerk met gemengde reaksie begroet. Sy toon blyk soms van uitvoering tot uitvoering onewe te wees. 'n Resensie in 1926 in The New York Times betreur byvoorbeeld die feit dat

... sy uitvoering styf en droog was in sy gedienstigheid aan die partituur en die afwesigheid van gees. Mnr. Szigeti was nie slegs geneig tot 'n droëheid van toon en hoekigheid van frasering nie, maar daar was ook passasies van swak intonasie.[32]

In kontras hiermee het 'n resensie uit die vorige jaar in dieselfde joernaal na 'n uitvoering van Beethoven se concerto opgemerk dat

Mnr. Szigeti beskik oor 'n ietwat minuskule maar pragtige toon, sowel as elegansie en goeie afwerking. Hy het met 'n stille opregtheid gespeel wat aangegroei het, alhoewel nie met die aggressie, viriliteit en gees wat ander violiste karakteriseer nie... dit is duidelik dat Mnr. Szigeti 'n speler is wat agting en respek ten opsigte van sy speelwerk vereis, sowel as vir die eerlikheid van sy interpretasies, en sy artistieke styl.[33]

Szigeti is wyd bewonder deur sy tydgenote. Die violis Nathan Milstein het geskryf,

Szigeti was 'n ongelooflik gekultiveerde musikant. Sy talent is eintlik te wyte aan sy kultuur...ek het hom altyd bewonder, en hy was deur die ander musikante gerespekteer, In sy latere jare het hy uiteindelik ook die erkenning ontvang (van die algemene publiek) wat hy verdien het.[34]

In sy memoires wat in 2004 gepubliseer is beweer die tjellis János Starker dat Szigeti een van die reuse tussen al die violiste was wat hy gedurende sy jeug aangehoor het; sy bewondering bly tot vandag toe nog dieselfde en onaangeraak.[35]

Starker roep dan 'n uitvoering in herinnering wat hy in die latere stadium van Szigeti se loopbaan bygewoon het, wat beide die mate waarin Szigeti aan artritis gely het sowel as sy vermoë om steeds sy musikale idees op 'n effektiewe wyse oor te dra, ten toon stel:

"Hy het my uitgenooi na sy uitvoering in die dorpsaal...die eerste paar minute was uiters pynlik en folterend! Soos ek later kon sien, het sy vingers so versleg en agteruitgegaan dat daar byna geen vlees meer op hulle was nie. Maar toe hy eers opgewarm was het hy (musiek van) hartverskeurende prag geproduseer.[35]

Die violis Yehudi Menuhin verskaf in sy eie herinneringe uitgebreide kommentaar oor Szigeti, met die klem op Sizgeti se intellektuele benadering tot musiek, maar op 'n ietwat meer kritiese wyse as andere:

Met die uitsondering van Enescu, was hy die mees gekultiveerde violis wat ek ooit geken het, maar terwyl Enescu jou oordonder het met sy kragtige uitvoerings; was Szigeti skraal, klein, angstig, 'n pragtig ontwerpte stuk porselein, 'n onskatbare Sèvres vaas. Vreemd genoeg vir 'n Hongaar, van wie jy wilde, energieke en spontane kwaliteite sou verwag, het Szigeti selfs verder opbeweeg op 'n eenrigting pas van doelbewuste intellektualisme. 'n Jong begeleier wat saam met Szigeti gewerk het het aan my vertel dat twee ure se konsentrasie hulle nie verby die eerste drie mates van 'n sonate kon kry nie--so baie analise het met Szigeti se musikaliteit gepaard gegaan...'n soortgelyke kieskeurigheid het sy beoordeling gekenmerk. Hy was 'n kort rukkie voor sy dood in 1973 'n paneellid gewees van ons beoordelingspaneel by die Stad van Londen Carl Flesch Concours ... ek was getref deur nie slegs die skerpheid van sy intellek nie maar ook deur wat wou voorkom as die perversiteit van sy opinies. 'n Besondere aspek van 'n mededinger se spel sou sy aandag trek, en hy sou hewig daaroor redekawel, tot die uitsluiting van enige ander oorweging. Vir hom was 'n violis gemaak of gebroke, 'n prys toegeken of teruggehou, as gevolg van details wat vir my skaars saak gemaak het.[36]

Nietemin het Menuhin ook na Szigeti verwys as " 'n violis wat ek baie bewonder het en 'n man van wie ek baie gehou het".[37]

Gedurende sy tyd in die VSA het Szigeti die pen opgeneem. Sy memoires, With Strings Attached: Reminiscences and Reflections, was in 1947 gepubliseer.[38] In 1969 het hy sy verhandeling op vioolspeel gepubliseer getiteld Szigeti on the Violin. Daarin sit Szigeti sy opinies uiteen van die toe-teenswoordige toestand van vioolspeel en die talle uitdagings en kwessies wat musikante moet trotseer in die moderne wêreld, sowel as 'n gedetailleerde ondersoek van viooltegniek soos hy dit verstaan.

'n Herhalende tema in die eerste deel is die veranderende aard van violiste se lewens gedurende Szigeti se latere jare. Gedurende sy jeug het konsertkunstenaars grotendeels staatgemaak op uitvoerings ten einde hulself te vestig en kritiese aandag en - lof in te win. Teen die tyd van Szigeti se skryfsels was die konsertuitvoering deur kompetisies in belangrikheid oorgeneem. Szigeti was ontstel deur hierdie tendens, veral aangesien hy die vinnige en intense voorbereiding wat vir hoëvlakkompetisies nodig was beskou het as "...onversoenbaar met die geleidelike volwassewording van die uitvoerende kunstenaar en die repertorium."[39]

Szigeti was van oordeel dat sulke versnelde ontwikkeling van 'n musikant gelei het tot uitvoerings wat " 'n gebrek het aan oorspronklikheid, die merk van 'n persoonlike oogpunt wat by wyse van beproewing en foute ontwikkel het, getoon het."[40] In soortgelyke trant, was hy skepties oor die effek wat die opname-industrie op musiekmaak gehad het. In Szigeti se opinie het die aanloklikheid van 'n opnamekontrak en die oombliklike sukses waarmee dit gepaard gegaan het daartoe gelei dat baie jong kunstenaars werke opgeneem het voordat hulle werklik op 'n musikale vlak opgewasse was daarvoor. Derhalwe het hierdie tendense bygedra tot die probleem van spoedig-kunsmatige ontwikkeling en gevolglik, musikale onvolwassenheid.[41]

Szigeti het ook 'n uitgebreide en gedetailleerde verduideliking verskaf van sy benadering tot viooltegniek. Hy het geglo dat 'n violis hom hoofsaaklik moet bemoei met musikale doelwitte, eerder as die kies van die maklikste of mees indrukwekkende virtuosewyse om 'n musiekstuk te speel. Hy het hom veral bemoei met toonkleur: hy het aanbeveel dat die speler 'n byna seismografiese sensitiwiteit tot lukrake veranderinge in toonkleur wat deur die vingerpunte gevorm word, moet aankweek, gebaseer op gepastheid en gemak eerder as die komponis se uitdruklike of waarskynlike bedoelings.[42] Ander onderwerpe wat bespreek word sluit die mees effektiewe posisie van 'n violis se linkerhand in, die vioolwerke van Béla Bartók, 'n lys van wydgesirkuleerde en wydaanvaarde misdrukke, redaksionele onakkuraathede in die standaardrepertorium, en mees noemenswaardig, die uiterste belang van J.S. Bach se Ses Sonates en Partitas vir die tegniese en artistieke ontwikkeling van violiste.

Szigeti was 'n ywerige voorstander van nuwe musiek, en het dikwels sy uitvoerings op so 'n wyse beplan dat dit nuwe of minder-bekende werke naas die groter werke ingesluit het.[31] Baie komponiste het nuwe werke vir hom geskryf, vernaam Béla Bartók, Ernest Bloch, en Eugène Ysaÿe, saam met minder bekende komponiste soos David Diamond en Hamilton Harty.

Die rede vir Szigeti se gewildheid by komponiste is goed uitgedruk deur Bloch toe hy sy Vioolconcerto voltooi het: die concerto se premiére sou vir 'n volle jaar uitgestel moes word indien Szigeti die solis sou wees. Bloch het saamgestem, en die volgende gesê: "Moderne komponiste besef dat wanneer Szigeti hul musiek speel, word hul diepste begeertes, hul geringste bedoelings ten volle gerealiseer, en word hul musiek nie uitgebyt ten behoewe van die verheerliking van die kunstenaar en sy tegniek nie, inteendeel, daardie kunstenaar en tegniek word die nederige dienaar van die musiek."[43]

Die eerste van Eugène Ysaÿe se Ses Sonates vir soloviool is ook aan Szigeti gewy; tewens, die inspirasie vir die komposisie van die sonates was die aanhoor van Szigeti se uitvoerings van J.S. Bach se Sonates en partitas vir soloviool, waarvoor Ysaÿe se werke as moderne eweknie bedoel is.[31]

Szigeti se mees produktiewe musikale vennootskap was miskien dié met sy vriend Béla Bartók. Die eerste stuk wat Bartók aan hom gewy het was die Eerste Rapsodie vir viool en orkes (of klavier) van 1928; die rapsodie, wat gebaseer is op beide Roemeense en Hongaarse volkswysies, is een van 'n stel vioolrapsodieë wat in 1928 geskryf is (die ander een is aan Zoltán Székely gewy). In 1938 het Szigeti en die klarinetspeler Benny Goodman saamgespan om 'n trio van Bartók aan te vra: die trio was oorspronklik bedoel as 'n kort werk wat net-net lank genoeg sou wees om beide kante van 'n 78 opm plaat te vul, maar die stuk het gou verby sy nederige bedoeling en oorsprong uitgebrei, en die drie-beweging Kontraste vir klavier, viool en klarinet geword.

In 1944, toe Szigeti en Bartók beide reeds na die VSA getrek het ten einde die oorlog in Europa te ontvlug, het Bartók se gesondheid agteruitgegaan en het hy in depressie verval. Hy het dringend geld nodig gehad; maar die nodige inspirasie vir komposisie het ontbreek, en hy was oortuig dat sy ander werke nooit gewild sou wees onder Amerikaanse verhore nie. Szigeti het tot die redding van sy vriend gekom deur die verkryging van skenkings van die Amerikaanse Genootskap van Komponiste en Uitgewers, ten einde vir Bartók se mediese behandeling te kan betaal. Szigeti het toe, saam met die dirigent en landgenoot Fritz Reiner vir Serge Koussevitzky oortuig om 'n werk van Bartók aan te vra. Die werk het uiteindelik Bartók se immer gewilde Concerto vir Orkes geword. Die sukses van die werk het aan Bartók 'n mate van finansiële sekuriteit verskaf en hom voorsien van 'n broodnodige emosionele hupstoot.

Bykomend tot die uitvoering van werke wat aan hom gewy is, het Szigeti ook die musiek van ander kontemporêre komponiste voorgestaan, vernaam die werke van Sergei Prokofiëf en Igor Strawinski. Hy was een van die eerste violiste om Prokofiëf se Vioolconcerto No. 1 as standaard item in sy repertorium in te sluit, en het dikwels die werke van Strawinski uitgevoer en opgeneem (insluitende in 1945 sy Duo Concertante - saam met die komponis as pianis). Hy het twee keer Berg se Vioolconcerto opgeneem, naamlik onder die dirigeerstok van Dimitri Mitropoulos. Sy mees bekende opname, was sekerlik die opname van Bloch se concerto (die eerste opname van die werk), wat Szigeti in 1939 saam met die Orchestre de la Société des Concerts du Conservatoire, gedirigeer deur Charles Munch, opgeneem het. (oorspronklik vrygestel op Columbia LP en heruitgereik op Membran CD).