José de Ribera

Die dikwels geopperde invloed van Caravaggio op Ribera se werk word nie deur elke kunshistorikus as die enigste bron van artistieke bestuiwing beskou nie. Ander invloede het sy artistieke werk eweneens gevorm, mens dink, naas ander Italiaanse skilders soos Correggio en Veronese, aan die Vlaamse Skool met Rubens en Antoon van Dyck en aan die Spaanse Skool (Sevilla) met Velázquez, as die vernaamste verteenwoordigers. Beide skole word onderskei op grond hul meer sinnelike en vroulike aspekte. Nietemin kom Ribera moontlik deur sy leermeester en later veral deur sy verblyf in Italië in kontak met Caravaggistiese invloede soos die gebruik van tenebroso (ook bekend as Clair-obscur, chiaroscuro) en die sogenaamde realisme soos te sien is in sy uitbeeldings van ou- en gebreklike mense. Nadat hy hom in Napels vestig word Ribera die grondlegger van die Napolitaanse skool (van Tenebriste) met dramatiese chiaroscuro-effekte vol diepgloeiende kleure. Ander kenmerke van sy styl is die ekspressiwiteit van die persoonlikhede wat uitgebeeld word en die weglating van oorbodige verhalende elemente, sodat die agtergrond tot 'n minimum beperk word. Sy realistiese inslag blyk ook byvoorbeeld uit sy oog vir details, omdat hy ook 'n buitengewoon kundig sketser was. Ribera se los maar ook eweneens heftige kwasgebruik (’alla prima’) beteken egter nie dat sy skilderwerk aan sorgvuldigheid en lewendigheid ontbreek nie. In vergelyking met Caravaggio sou Ribera se werk volgens kunshistorici aan die een kant as grotesk en subjektief voorkom; en volgens andere sou sy realisme wrang, bytend en selfs gruwelik daaruitsien. Wreedheid sou selfs 'n karakteristiek wees van die Napolitaanse Skool. In ieder geval word die marteltonele by wyse van die ‘maniera grande’ waarin dit geskilder is verhewe tot die uiteindelike retoriek van die christelike lyding.

In die publikasie 'Vermakelijk, weerzinwekkend, fascinerend?' gaan H. Hendrix in op die aspek van die ouderdom in Ribera se artistieke werk.[1] In teenstelling tot die gangbare denke van sy tyd het die tema van ouderdom by Ribera 'n positiewe lading. Ouderdom word nie op 'n spottende of neerbuigende wyse teen die jeugdige of die skone afgespeel nie, maar as 'n selfstandige gegewe wat ten nouste inhoudelik geassosieer word met toewyding. Ten tweede word die 'lelike' vorm van die ouderdom gekompenseer deur die verhewe inhoud daarvan. Dit het naas 'n retoriese doel, naamlik om by die publiek emosies op te wek soos vrolikheid, maar ook eerbied, toewyding of vroomheid, eweneens 'n artistieke doel. Deurdat Ribera in staat was om die lelike tog op 'n esteties aangename wyse uit te beeld, toon hy 'n vorm van virtuositeit wat noodwendig moes lei tot ‘meraviglia’ (verwondering). Geplooide buike en gerimpelde hande naas realistiese details en karakteristieke van oud, onaantreklike liggame, simboliseer die verganklikheid van die menslike bestaan.

Volgens Hendrix kan Ribera as gevolg hiervan dus beskou word as 'n voorloper van die estetika van die lelike of die afskuwelike; onderwerpe mag by wyse van artistieke uitbeelding visueel onaantreklik wees, mits die uitbeelding daarvan op 'n vakkundige en smaakvolle wyse 'n bewonderende aanskyn aan die negatiewe aanblik verleen.

Hierdie ontwikkeling word deels bepaal deur die religieuse belewing onder die kontra reformatoriese katolisisme. Die strewe na 'n nuwe religieuse elan was onder andere terug te vind in die voorstelling van vroegchristelijke martelare wat as voorbeeld gedien het vir eietydse sendelinge.

• 
  Die heilige drie-eenheid, Museo del Prado, Madrid
• 
  Marteldood Heilige Bartolomeüs, Real Academia de Bellas Artes de San Fernando
• 
  Boetvaardige Heilige Magdalena, Museum van Schone Kunsten, Bilbao
• 
  Apostel Andreas, te koop tydens die kunstentoonstelling The European Fine Art Fair in 2010