John Rawls

	John Rawls
	John Rawls in 1971
Geboortenaam	John Bordley Rawls
Gebore	21 Februarie 1921; Baltimore, Maryland
Oorlede	24 November 2002 (op 81); Lexington, Massachusetts
Nasionaliteit	Verenigde State
Vakgebied	Politieke filosofie, Sosiale liberalisme, Justisie, Politiek, Sosiale kontrak-teorie
Alma mater	Universiteit van Princeton
Bekend vir	Justisie as regverdigheid, Oorspronklike posisie, Reflektiewe ewewig, Oorvleuelende konsensus, Openbare rede, Liberale neutraliteit, Sluier van onkunde, Telishment
Beïnvloed deur	John Locke, Jean-Jacques Rousseau, Immanuel Kant, John Stuart Mill, H. L. A. Hart, Isaiah Berlin
Invloed op	Jürgen Habermas, Ronald Dworkin, Thomas Nagel, Thomas Pogge, T. M. Scanlon, Joshua Cohen, Amartya Sen, Claudia Card, Christine Korsgaard, Samuel Freeman, Onora O'Neill, Susan Neiman, Carlos Santiago Nino, Paul Krugman, Richard Rorty

John Bordley Rawls (Baltimore, 21 Februarie 1921 – Lexington, 24 November 2002) was 'n Amerikaanse filosoof wat veral bekendheid verwerf weens sy etiese en politieke filosofie. Hy was as politieke filosoof verbonde aan die Harvard Universiteit en word vanweë sy hoofwerk A Theory of Justice en aanverwante publikasies algemeen beskou as die invloedrykste politieke filosoof van die 20ste eeu. Ten spyte daarvan dat Rawls nie as 'n regsfilosoof gereken word nie is sy invloed op die regswetenskap, hoewel indirek, tog groot. Regsfilosowe, veral Ronald Dworkin, het sy idees uitgebou en vertaal na die reg. Daardeur verwerf John Rawls 'n blywende plek in regsfilosofiese werke.

Biografie

John Rawls is in Baltimore, Maryland, die Verenigde State gebore. Hy kom uit 'n gesin met vyf kinders (slegs seuns). Sy ouers was William Lee Rawls en Anna Abell Stump. Na skool gaan Rawls in 1939 aan Princeton Universiteit studeer waar sy belangstelling in die filosofie ontstaan. In 1943 sluit hy die eerste deel van sy studie af deur sy Baccalaureus artium graad te verwerf. Daardie jaar sluit hy aan by die leër; die Tweede Wêreldoorlog was op daardie tydstip in volle swang. Rawls dien in die infanterie in Nieu-Guinee, die Filippyne en Japan. In Japan was hy ooggetuie van die atoombom ontploffing se nasleep in Hiroshima. Rawls word gevra om in die leër aan te bly as offisier, maar bedank en gaan terug na Princeton Universiteit om sy doktoraal in filosofie te behaal. In 1949 trou hy met Margaret (Mardy) Fox, soos hy ook 'n filosoof.

In 1950 promoveer Rawls aan Princeton, waarna hy doseer aan dieselfde universiteit. In 1952 vertrek hy na die universiteit van Oxford, waar hy kennismaak met die werk van die liberale politikoloog Isaiah Berlin en die regswetenskaplike H.L.A. Hart. Na 'n paar jaar keer hy terug na die Verenigde State, waar hy doseer aan die Cornell Universiteit en die Massachusetts Institute of Technology (MIT). By Cornell word hy in 1962 professor in filosofie. In 1964 gaan hy na Harvard Universiteit waar hy bly werk as professor tot met sy afsterwe. In 1995 gaan Rawls se gesondheid agteruit en kry hy daardie jaar sy eerste beroerte. Hierdie beroerte en die daarop volgende beroertes tas sy vermoë aan om te werk. Ondanks sy slegte gesondheid skryf hy in die periode The Law of Peoples, 'n boek oor internasionale verhoudinge en regsverdigheid. Einde 2002 sterf Rawls in Lexington.

Denke

Rawls word beskou as een van die belangrikste filosowe van die 20ste eeu. Sy grootste bydra lê op die vlak van die politieke filosofie. Kenmerkend in die werk van Rawls is die sentrale plek wat regverdigheid inneem. Dit geld nie alleen vir sy boek A Theory of Justice ('teorie van regverdigheid) nie maar in al sy idees klink die roep na of behoefte aan regverdigheid duidelik op. Byna vanselfsprekend gaan dit saam met 'n belangrike plek vir rede. Sonder rede is regverdigheid immers nooit ver te soek nie. Opvallend is dat Rawls in sy boeke en lesings selde of nooit 'n mening opdring. Hy wil sy lesers en toehoorders self aan die dink sit. Dit doen hy deur vrae te stel en alternatiewe te bied vir die manier waarop mense doodgewoon dink. 'So is dit nou maar eenmaal' of 'So doen ons dit al jare' is frases wat Rawls verwerp. Hy daag sy lesers uit om anders te dink as wat gebruiklik is.

Terme van Rawls

'n Aantal terme wat mens in die werk van Rawls gereeld teenkom is:

die vryheidsbeginsel, ofwel die vryheid om keuses te maak (liberty principle);
die oorspronklike posisie (original position);
regverdigheid as billikheid/redelikheid (justice as fairness);
reflektiewe ewewig (reflective equilibrium);
die sluier van onwetendheid (veil of ignorance);
oorvleulde konsensus (overlapping consensus); en
publieke rede (public reason).

Realistiese utopie

As politiek filosoof stel Rawls aan homself die vraag oor hoe stabiliteit in die politiek bewerkstellig kan word. Hy ontwikkel 'n deontologiese kontraktualistiese teorie deur te bou op die denke van Kant. Rawls ondersoek op watter reëls besluit moet word om ons samelewing regverdig te kan noem. In die kontraktualisme van Rawls word die onpartydigheid gekonstrueer deur die fiksie van 'n oorspronklike posisie. Alle betrokkenes verberg hul spesifieke belange en omstandighede agter 'n sluier van onwetendheid. Die idee is dat elkeen sy deel moet doen, waarvolgens die wederkerigheidsnorm sentraal staan. Op hierdie manier definieer hy hoe 'n demokratiese samelewing onder gunstige haalbare omstandighede hierruit sou kon baat vind. Rawls noem hierdie grootliks ideale beskrywing van regverdigheid, as 'n "realisties utopie". 'Realisties ' omdat dit afgestem is op dit waartoe mense in die beste geval in staat sal wees, gegewe hul natuurlike aard en onder normale omstandighede. 'Utopie' omdat dit uitgaan van morele en politieke ideale, beginsels en konsepte om 'n regverdige samelewing te skets met vrye en gelyke burgers. Rawls formuleer dit as volg: “Die idée van hierdie gemeenskap is realisties utopies daarin dat dit 'n haalbare sosiale wêreld voorstel wat politieke regte en geregtigheid kombineer vir alle liberale en ordentlike mense in ‘n 'Gemeenskap van Mense'.” Dit is 'n voorsetting van die idee van die sosiale kontrak van Jean-Jacques Rousseau.

Basisbeginsels van regverdigheid

Aan die einde van sy loopbaan het Rawls die basisbeginsels van regverdigheid as volg beskryf:

• Elke mens het 'n gelyke aanspraak op 'n volwaardig basispakket van regte en vryhede. Hierdie regte en vryhede is nie in teenstelling met die regte en vryhede van andere nie. Die politieke owerheid moet hierdie basisregte en vryhede waarborg.

• Sosiale en ekonomiese ongelykheid is slegs geregverdig as dit verbind word aan posisies wat beskikbaar is vir iedereen en/of as die minste bevoordeelde in die samelewing daardeur bevoordeel word.

Die eerste beginsel staan vir die bestryding van verskynsels soos slawerny, lyfeienskap en diktatuur. Regte en vryhede vir almal is veel minder vanselfsprekend as wat westerlinge geneig is om te dink.

Die tweede beginsel sou kon saamegevat word as: gelyke kanse vir almal. Dit is interessant om te sien dat die “minste bevoordeelde” ofwel “sosiaal swakkere” 'n steeds grotere rol gaan speel in die werk van Rawls. In die begin van sy loopbaan was Rawls in 'n groot mate 'n aanhanger van die liberalisme en die meritokrasie as aan die einde van sy loopbaan, toe hy meer kennis geneem het van ingeburgerde ongelykheid in die gemeenskap.

Werk

A Theory of Justice

Eén van sy belangrikste werke is A Theory of Justice uitgegee in 1971. In die boek fokus Rawls op die verdeling van mag, kennis, geld ens. Hy vra hoe sodanige verdeling tot stand kom? Wat lê hieraan ten grondslag? In hoeverre is ons kennis, mag en rykdom aan onsself te danke en in hoeverre aan ongelyke uitgangsposisies? Is die verdeling wel regverdig in die sin van 'billikheid' of 'redelikheid'? Met dié boek neem Rawls die 'sosiale kontrak' onder die loep. Hy daag ons uit om na te dink oor 'n regverdige verdeling van skaars goedere. Wat is regverdigheid eindelik? Rawls stel voor om regverdigheid as redelikheid te stel. "Justice as fairness", word een van die belangrikste beginsels van Rawls. Hy stel dat 'n regverdige verdeling of 'n regverdige gemeenskap alleen tot stand sou kon kom as die persone wat in die gemeenskap hulself - by wyse van 'n denkeksperiment - tydelik agter 'n sluier van onwetendheid laat verskuil. Agter die sluier is hulle onwetend oor die posisie wat hulle in die toekomstige gemeenskap gaan beklee. Hulle weet nie of hulle in 'n ryk of arm milieu gebore word nie, of hulle slim of dom, kerngesond of gestremd, mooi of lelik ens sal wees nie. Hoe sou ons - as ons nie weet waar ons teregkom - die gemeenskap inrig? Sou ons dan opkom vir swakkeres? Of sou ons kies vir 'n liberaale stelsel, waar almal hulself moet red? Rawls dikteer ons nie in sy boek nie; hy nooi die leser slegs uit tot refleksie.

Political Liberalism

'n Ander belangrike werk is Political Liberalism. In die boek bekyk Rawls die multikulturele samelewing. Hoe word gesorg vir 'n stabiele samelewing, as daar verskeie verskillende groepe is? Groepe met ander norme en waardes, 'n ander godsdiens en 'n ander (kulturele) agtergrond. In dié werk identifiseer Rawls die begrip 'oorvleulende konsensus'. Volgens Rawls is dit belangrik dat alle groepe binne 'n samelewing oor die mees essensiële sake eens moet wees. Bepaalde norme en waardes moet deur almal onderskryf word, waarvan 'n mens nie kan wegkom nie. Maar oor alles wat nie essensieel is nie, daaroor mag mense van mening en vervulling verskil. Ons hoef nie almal klone van mekaar te wees nie. Die deel waaroor ons verskil kan byvoorbeeld die vervulling van ons privaatlewe insluit. Belangrik in hierdie teorie is natuurlik wel dat ons onderskeid kan maak tussen dit wat essensieel is en dit wat nie is nie. 'n 'Oorvleulende konsensus' - wat impliseer dat almal dit binne 'n samelewing moet onderskryf - is nodig om 'n stabiele samelewing te skep en wat Rawls in Political Liberalism beskryf is met reg 'n konsensus-teorie. Volledige assimilasie van minderhede is nie nodig nie, maar om heeltemaal langs mekaar te lewe en totaal eie sisteme, waardes en norme in stand te hou, is ook nie reg nie. In dié werk stel Rawls ook die begrip publieke rede bekend, ofwel dit, wat binne 'n samelewing almal dit eens is of eens sou moet word.

Publikasies

Boeke

• A Theory of Justice. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1971. In 1999 kom die hersiene weergawe uit.

• Political Liberalism. Columbia University Press, 1993. Die slapband is ‘n uitgebreide weergawe van die hardgebinde uitgawe.

• The Law of Peoples. Met daarin 'The Idea of Public Reason Revisited' Cambridge, Harvard University Press, 1999.

• Collected Papers. Harvard University Press, 1999.

• Lectures on the History of Moral Philosophy. Harvard University Press, 2000.

• Justice as Fairness: A Restatement. Cambridge, Belknap Press, 2001. Dit is 'n kort weergawe van die teorieë van Rawls.

Artikels

• A Study in the Grounds of Ethical Knowledge., proefskrif, Princeton University, 1950.

• Outline of a Decision Procedure for Ethics. Philosophical Review (April 1951), 60 (2): 177-197.

• Two Concepts of Rules. Philosophical Review (Januarie 1955), 64 (1):3-32.

• Justice as Fairness. Journal of Philosophy (Oktober 24, 1957), 54 (22): 653-662.

• Justice as Fairness. Philosophical Review (April 1958), 67 (2): 164-194.

• The Sense of Justice. Philosophical Review (Julie 1963), 72 (3): 281-305.

• Distributive Justice: Some Addenda. Natural Law Forum (1968), 13: 51-71.

• Reply to Lyons and Teitelman. Journal of Philosophy (Oktober 5, 1972), 69 (18): 556-557.

• Reply to Alexander and Musgrave. Quarterly Journal of Economics (November 1974), 88 (4): 633-655.

• Some Reasons for the Maximin Criterion. American Economic Review (Mei 1974), 64 (2): 141-146.

• Fairness to Goodness. Philosophical Review (Oktober 1975), 84 (4): 536-554.

• The Independence of Moral Theory. Proceedings and Addresses of the American Philosophical Association (November 1975), 48: 5-22.

• A Kantian Conception of Equality. Cambridge Review (Februarie 1975), 96 (2225): 94-99.

• The Basic Structure as Subject. American Philosophical Quarterly (April 1977), 14 (2): 159-165.

• Kantian Constructivism in Moral Theory. Journal of Philosophy (September 1980), 77 (9): 515-572.

• Justice as Fairness: Political not Metaphysical. Philosophy & Public Affairs (somer 1985), 14 (3): 223-251.

• The Idea of an Overlapping Consensus. Oxford Journal for Legal Studies (lente 1987), 7 (1): 1-25.

• The Priority of Right and Ideas of the Good. Philosophy & Public Affairs (herfs 1988), 17 (4): 251-276.

• The Domain of the Political and Overlapping Consensus. New York University Law Review (Mei 1989), 64 (2): 233-255.

• Roderick Firth: His Life and Work. Philosophy and Phenomenological Research (Maart 1991), 51 (1): 109-118.

• The Law of Peoples. Critical Inquiry (herfs 1993), 20 (1): 36-68.

• Reconciliation through the Public Use of Reason. Journal of Philosophy (Maart 1995), 92 (3):132-180.

Pryse

• Rolf Schock-prys vir logika en filosofie (1999)

• National Humanities Medal (1999)

• Erelid van die Leidsch Filosofisch Gezelschap

• Lid van Verdienste by Juridiese Fakulteitsvereniging QBDBD van die Vrye Universiteit

Verwysings

Hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse Wikipedia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.