John Mitford Bowker

Die Bowkers se plaas Tharfield naby Port Alfred.

Bowker die oudste van die nege seuns van Miles Bowker, leier van 'n klein geselskap 1820-setlaars, en sy vrou, Anna Maria Mitford. Hy vergesel nie die gesin na die Kaap nie, maar bly in Engeland agter om familie-aangeleenthede af te handel voor hy hom eers in 1822 by sy ouers aansluit. Hy dien in die Sesde Grensoorlog (1834–’5) en word eervol vermeld vanweë sy dapperheid.

Vervolgens word hy aangestel as staatsagent van die Fingo's wat in die omgewing van Fort Peddie gevestig is en ook van ander stamme wat naby die grens woon. In 1839 word hy afgedank vanweë amptelike afkeur van sy administratiewe metodes; daarbenewens was hy 'n onversoenlike kritikus van die Stockenström-verdragstelsel waaronder hy gewerk het. Hy appelleer teen sy skorsing by drie opeenvolgende ministers van kolonies, maar hoewel hulle geen veroordeling uitspreek nie, is die alternatiewe betrekkings wat hom aangebied word, so minderwaardig dat hy dit nie aanvaar nie.

In 1841 word hy 'n skaapboer by Willow Fountain, Visrivierrand, en aangesien hy ook, soos alle ander grensboere, aan Xhosa-strooptogte blootgestel is, steun hy die saak van die setlaar-grondeienaars op die grens. Op 'n reeks vergaderings lewer hy kritiek op die filantropiese sienswyse van die sendelinge en die grensbeleid van die regering en steun hy die wit boere in hul eis om meer grond en beskerming teen veediefstalle deur die Xhosa. Sy woorde is dikwels bitter en skerp en in 1844 lewer hy 'n toespraak wat deur W. Porter, die prokureur-generaal, as die “springboktoespraak” bestempel word. Hierin tref hy 'n vergelyking tussen die Xhosa en die toestroming van springbokke tydens 'n droogte. Hy dring daarop aan dat meer aandag bestee word aan die probleme eie aan Oos-Kaapland.

Toe die Sewende Grensoorlog (1846–’47) uitbreek, trek die grootste deel van die Bowker-familie laer by Thornkloof, die plaas van Miles Bowker, maar word verplig om terug te trek.

Bowker laat sy gesin in veiligheid op sy broer Robert se plaas naby Somerset-Oos en sluit hom aan by 'n burgermag onder sir Andries Stockenström. Hy neem vir 'n paar maande die bevel oor van 'n pos aan die Koonap, maar raak geïrriteerd weens die gebrek aan aktiwiteit. Die burgers word later ontslaan, waarna hy met sy gesin en oorblywende besittings na Albanie terugkeer. Sy plaas is verwoes en terwyl hy groot ongerief moet verduur in 'n stal op sy broer Bertram se plaas op Oakwell, doen hy longontsteking op en sterf in die ouderdom van 46 jaar. Hy word oorleef deur sy vrou, Mary Anne Standen, en vier seuns. Die plaas Mitford Park word aan sy weduwee toegeken.

'n Versameling van B. se toesprake, briewe en uittreksels uit belangrike dokumente, Speeches, letters and selections from important papers, is deur sy weduwee saamgestel en in 1864 in Grahamstad gepubliseer. Dit gee waardevolle insig in die gemoed van 'n setlaar-grensboer tydens 'n onstuimige tydperk van die grensgeskiedenis. Hierdie publikasie is in 1962 herdruk as Deel I van Africana collectanea met 'n voorwoord deur Bowker se kleinseun Thomas Bourchier Bowker LV vir Albanie van 1936 tot 1964.

Bowker het agt broers gehad en almal het 'n leidende aandeel geneem aan die Sesde, Sewende en Agtste Grensoorlog asook aan die lewe op die grens in al sy vertakkings. Hulle was William Monkhouse Bowker; Miles Brabbin Bowker (1806–'64); Thomas Holden Bowker; Bertram Egerton Bowker (1810–'1907), LWR vir die Kaapkolonie (1879–'83); Robert Mitford Bowker; Septimus Bourchier Bowker (1814–'95); Octavius Bourchier Bowker (1816–'99), die beroemde skut wat die Vrystaters tydens die Basoeto-oorloë help, en James Henry Bowker, soldaat en natuurkenner. Sy susters was Mary Elizabeth Barber en Anna Maria Bowker (1820–'95), wat getroud was met John Frederick Korsten Atherstone ('n seun van dr. John N. Atherstone).

• (af) De Kock, W.J. (hoofred. tot 1970) en Krüger, prof. D.W. (hoofred. sedert 1971). 1972. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.

• (en) Foto's en nadere besonderhede van die familie Bowker, op 1820settlers.com. URL besoek op 6 Mei 2016.