Johannes Overney

Ds. Johannes Overney (Friesland, onbekend – Kaapstad, 4 Mei 1687) was die agste predikant wat in diens van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika getree het.

Ds. Overney het in die teologie studeer aan die Universiteit van Franeker (1585 – 1811). Hierdie skildery van De academia van Vrieslant is in 1622 geskilder, sowat 50 jaar voor hy daar ingeskryf is.

Ds. Overney se grootvader, wie se naam hy gedra het, was in die jare 1592 tot 1630 predikant in verskeie Hervormde gemeentes in Friesland. Blykbaar was hy ’n bekwame persoon, want minstens vyf maal is hy afgevaardig na die provinsiale sinode in Friesland, iets wat destyds soms ’n onderskeiding was omdat elke klassis (ring) net twee predikante en twee ouderlinge kon afvaardig. Hy is ook meermale as een van die deputate van die sinodes benoem. Die taak van die deputate was om bepaalde sinodale opdragte uit te voer. Hy het vyf seuns gehad wat predikant geword het en een van hulle, waarskynlik ds. Jacobus Overney van Pietersbierum, was Johannes Overney se vader.

Ds. Johannes Overney het in Franeker in die teologie studeer waar hy op 14 Januarie 1671 as student ingeskryf is. Ná voltooiing van sy studie het hy hom vir diens in die Indiese Kerk aangemeld. Op 21 Mei 1678 het hy saam met sy vrou, Barbara Simondogter, met die skip Wapen van Alkmaar na Indië vertrek en op 17 Oktober in die Kaap aangekom. Die predikant, ds. Petrus Hulsenaer, het 10 maande vantevore gesterf en die Kaapse gemeente, die enigste destyds in Suid-Afrika, was steeds sonder 'n herder. Die kommandeur het hom dringend versoek om aan die Kaap te bly en hy het toegestem. Kort hierna het ds. Overney aan die Klassis van Amsterdam, waartoe die gemeente Kaapstad behoort het, geskryf: "Ick dancke mijn Godt, dat Hij mij hier gebragt heeft, also ick ten hooghsten vergenoeght ben; want hier een tamelijcke gemeente, een burgerlijck volck, en hier is een fraai man die het opperhooftschap becleedt, en een seer ordentelijcke regeeringe, en kan alsnog niet anders vermercken – sonder roem gesproken – als een goet genoegen".

Een van die eerste dinge wat hy gedoen het, was om aan die Klassis van Amsterdam te skryf en om inligting te vra in verband met die doop van slawekinders wat uit heidenouers gebore is maar deur Christene opgevoed word. Hy het die geestelike lot van die slawe ter harte geneem en onder hulle gearbei. Hy was die eerste predikant wat op Stellenbosch gepreek het en wel op Sondag 13 Oktober 1686 in 'n privaat huis. Sy teks was Jesaja 52 vers 7. By hierdie geleentheid is daar drie kinders gedoop. Dit word algemeen beskou as die stigtingsdatum van die NG gemeente Stellenbosch, die tweede oudste gemeente van die Kerk.

Aan die begin moes hy hom met 'n huis behelp wat baie gebrekkig was en wat in 1670 vir ds. Adriaan de Vooght gebou is. Maar in 1685 het hy 'n mooi ruim woonhuis gekry wat ene lt. Johan Baptista Dubertino vir homself van materiaal van die Kompanjie laat bou het, en waaroor kommissaris Van Rheede so ontevrede was dat hy hom na Mauritius gestuur het.

In April 1687 het ds. Overney siek geword. Dit het erger en erger gegaan en ná etlike weke, op Sondag 4 Mei, is aan sy herstel getwyfel. Hy is dan ook nog voor die 5de oorlede "agterlatende een swangere en bedroevde huisvrouw met vyf kinders". Die sesde kind is ná sy dood gebore. Goewerneurs Simon en Willem Adriaan van der Stel was oor verskillende van hierdie kinders die peetvader, wat wys op die agting wat ds. Overney geniet het.

Sy weduwee is ná sy dood getroud met 'n boer wat later deur wilde diere verskeur is.