Johannes Itten

Kleurekring volgens Johannes Itten (1961)

Itten was die seun van 'n Switserse onderwyser en bergboer en het tussen 1904 en 1908 'n opleiding by die Lehrerseminar (onderwyserskollege) te Bern gevolg. Ná 'n kort loopbaan as onderwyser in 'n dorp in die kanton Bern het hy tussen 1909 en 1910 'n opleiding by die Geneefse Kunsskool gevolg. Tog was hy baie teleurgesteld met die akademiese onderwysbedryf en het na Bern teruggekeer waar hy tussen 1910 en 1912 'n opleiding as sekondêre onderwyser in die skoolvakke fisika, wiskunde en skeikunde gevolg het. In die wintersemester van 1912/1913 het hy nog eens by die Geneefse Kunsskool gestudeer waar hy 'n kursus van Eugène Gilliard (1861-1921) bygewoon en met geometriese vormelemente en hul kontraste in aanraking gekom het.

Tussen 1913 en 1916 het Itten in Stuttgart gebly. By die plaaslike Staatsakademie van Beeldende Kunste is hy deur Adolf Hölzel opgelei. Hier het hy ook met Ida Kerkovius, Oskar Schlemmer, Willi Baumeister en Hermann Stenner, wat almal by die sogenaamde "Hölzel-kring" van kunstenaars betrokke was, in aanraking gekom. Adolf Hölzel het 'n sentrale rol by Itten se ontwikkeling as kunstenaar gespeel, veral met sy algemene leerstellings oor kontraste en sodoende ook sy teorie van kleurkontraste, asook sy tegnieke van beeldanalise, sy eksperimente met abstrakte kollages (montasies van verskillende materiale), sy gimnastiese oefeninge en sy sogenaamde outomatiese tekenkuns.[1]

Tydens die Eerste Wêreldoorlog het Itten hom in Wene gevestig waar hy sy brood met sy eie kunsskool verdien het. Sy werk as kunstenaar en opvoedkundige sou hy later soos volg beskryf: "Geometriese en ritmiese vorme, vraagstukke in verband met proporsies en die ekspressiewe komposisie van beelde is deurgewerk. Nuut vir my was take in verband met teksture en die uitvoering van subjektiewe vorme. Naas die teorie van polêre kontraste was oefeninge, wat die konsentrasie van studente verhoog het, buitengewoon suksesvol. Die outomatisme van kuns skep is deur my as een van die belangrikste faktore by die kunstenaar se werk raakgesien. Ek was self besig met geometries-abstrakte beelde wat op sorgvuldige beeldkonstruksies berus het."[2]

In Wene het Itten ook kennis gemaak met Walter Gropius wat hom in 1919 as een van die eerste dosente na die Staatliche Bauhaus-kunsskool in Weimar genooi het. In die Bauhaus was Itten in die periode tussen 1919 en 1923 as leier ("Formmeister") van die kunsdafdeling met sy verskillende ateljees werksaam en het die kunsopleiding by hierdie skool veral met sy Vorkurs, wat hy saam met Gertrud Grunow ontwikkel en saamgestel het, tot 'n groot mate beïnvloed. 'n Tyd lank was hy ook dosent vir muur- en glas-skildery.

Ná meningsverskille met Walter Gropius het Itten in 1923 as Bauhaus-dosent bedank en tussen 1923 en 1926 by die Mazdaznan-tempel-gemeenskap in Herrliberg naby Zürich aangesluit. Hier het hy die "Ontos-kunsskool vir natuurstudies, komposisie, vorm- en kleurteorie en grafika" en die Ontos-ateljees vir handweef, Smyrna-tapytweef en gobelins gestig.[3]

Tussen 1926 en 1934 het Itten sy eie skool in Berlyn bestuur en in die periode tussen 1932 en 1938 die Höhere Fachschule für Textile Flächenkunst ("Vakskool vir kuns op tekstiele oppervlakke"). Nadat hierdie twee instellings deur die Nasionaalsosialiste gesluit is, het Itten vanaf 1938 die amp van direkteur by die Skool vir Kunsnywerhede (tans Zürcher Hochschule der Künste) beklee. Vanaf 1943 het hy die tekstielvakskool en tussen 1952 en 1956 die Rietberg-museum vir buite-Europese kuns bestuur.

Johannes Itten en sy vrou Annelise het 'n dogter, Marion Lichardus-Itten, 'n professor emerita vir Oer- en Vroeë Geskiedenis aan die Sorbonne-universiteit te Parys (Frankryk).

Danksy sy werksaamheid as dosent en sy samewerking met studente in die Bauhaus was Johannes Itten in staat om sy kleurteorie te ontwikkel. Naas sy werk as dosent en kunsskilder in die Bauhaus het Itten ook navorsing oor die uitwerking van kleure gedoen. As 'n skilder het hy veral belang gestel in die samewerking van vorm en kleur. Sowel die samestelling van kleure en bypassende vorme asook die omgekeerde verhouding het aan hom tydens sy samewerking met studente verdere kennis verskaf wat hy ook by die ontwikkeling van sy teorie gebruik het.

Johannes Itten het sy kleurteorie in sy hoofwerk Kunst der Farbe verduidelik. Die teorie van "Sewe kleurkontraste", wat oorspronklik deur sy dosent Adolf Hölzel ontwikkel en later deur Itten uitgebou is, word tans by verskillende tersiêre kunsskole behandel.[4] 'n Belangrike voorbereidende werk vir Kunst der Farbe (1961) was die voorkursus Analysen alter Meister ("Ontleding van ou meesters"). Dit is saam met die Farbenkugel in 12 Tönen und 7 Lichtstufen ("Kleurebol in 12 kleur- en 7 ligskakerings") in die werk Utopia in 1921 in Weimar gepubliseer.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Johannes Itten.

• Hierdie artikel, of gedeeltes daarvan, is uit die volgende Wikipedia-artikel vertaal: Johannes Itten