Johan Degenaar

Johannes Jacobus Degenaar is op 7 Maart 1926 in Ladysmith in Natal gebore en ontvang sy skoolopleiding aan die Hoërskool Ladysmith. Hy studeer verder aan die Universiteit van Stellenbosch en behaal in 1948 die M.A.-graad met ’n verhandeling oor “Kennis as lewe” en in 1950 die D.Phil.-graad met ’n proefskrif oor “Die herhaling van die vraag na die filosofie”. In 1949 sluit hy aan by die akademiese personeel van sy alma mater as lektor in die Departement van Filosofie. Hy word bevorder tot professor in 1969 en is hoof van die Departement tot met sy aftrede in 1991. Weens sy kritiese bevraagtekening van die oorheersende politieke en godsdienstige denke van hierdie tyd word die Departement in 1969 verdeel in Staatsfilosofie onder sy leierskap en Filosofie, die uitsluitlike doel waarvan was om die teologiestudente teen hom te beskerm. Sy konsekwente houding is dat slegs ’n lewe wat geëksamineer of bevraagteken word, die moeite werd is om te lewe.

Hy bring verskeie post-doktorale studiebesoeke aan oorsese universiteite, waaronder Groningen in 1949–1950, Leiden in 1961, Oxford in 1969, Berlyn in 1973 en Heidelberg in 1974.[2] In die vyftigs en sestigs bied hy ’n honneurskursus oor Kierkegaard aan en sy kursus oor Camus en Heidegger stel eksistensialisme aan Suid-Afrikaners bekend. In die vyftigs verdiep hy hom ook in ’n studie oor sekularisasie, wat aanleiding gee tot sy boek “Die sterflikheid van die siel”, waarmee hy hom die gramskap van die NG Kerk op die hals haal.[2] Hy stig in 1958 ’n geselsgroep van hoofsaaklik nie-Broederbonders wat by sy huis bymekaarkom. Sy intellektuele teenstand teen die beleid van apartheid maak van hom ’n uitgeworpene by baie van sy mede-Afrikaners.[3] Hy is getroud met Jetty Maria Houtman en hulle het twee seuns, Hans en Marc.[4] Die egpaar bly in van der Stelstraat in Stellenbosch. Sy vrou is in 2011 oorlede en sy gesondheid verswak van Augustus 2012 sodanig dat hy in die afdeling vir verswakte bejaardes van die Helderberg Village aftreeoord in Somerset-Wes opgeneem word. Makulêre degenerasie tas sy sig al hoe meer aan, sodat hy later slegs met moeite met ’n vergrootglas kan lees. Hy is op Woensdag 22 Julie 2015 oorlede.[5]

Hy publiseer meer as 150 artikels in vaktydskrifte en lewer verskeie bydraes tot boeke. In “Eksistensie en gestalte” ontleed hy die denkstruktuur in die poësie van N.P. van Wyk Louw en bring dit in verband met die filosofie van die eksistensialisme. Hy gee ’n oorsig oor die eksistensialisme en die vernaamste filosowe van hierdie denkrigting, waarna hy voorbeelde van die eksistensialisme in Van Wyk Louw se poësie aantoon.[6][7][8][9] ’n Soortgelyke studie oor ’n figuur uit die wêreldletterkunde is “Die wêreld van Albert Camus”. “Op weg na ’n nuwe politieke lewenshouding” bevat vier filosofiese opstelle waarin hy poog om die politieke denke en die politieke werklikheid van die twintigste eeu te oriënteer. Die vier opstelle is “Vryheid en binding in die alledaagse lewe”, “Burger en staat”, “Op weg na ’n nuwe politieke lewenshouding” en “Staat en kerk in ’n gesekulariseerde wêreld”. Deur middel van hierdie opstelle stel hy die nuutste filosofiese tendense aan die bod en argumenteer hoe dit die politieke interaksie van die individu kan beïnvloed.[10] “Moraliteit en politiek” bevat nege artikels, waarvan slegs een voorheen gepubliseer is. Baie van die artikels is voorlesings wat hy by verskillende geleenthede gehou het en waaruit sy beskouinge oor die teologie en die politiek, afsonderlik en in interaksie met mekaar, weergegee word.[11] Die opstelle in “Voortbestaan in geregtigheid” formuleer wyses waarop die Afrikaners relevant kan bly in ’n veranderende Suid-Afrika.[12][13] In “Tweede refleksie” word ’n keur uit sy geskrifte saamgestel deur W.L. van der Merwe en P. Duvenage. Die samestellers verdeel sy werk in vier afdelings, naamlik filosofie, religie, kuns en politiek.[14] “Power of imagination” is ’n bundeling van die laaste reeks lesings wat hy by die Somerskool van die Universiteit van Kaapstad gehou het. Hierin het hy die konsep van verbeelding deur die eeue nagevors en die ontwikkeling daarvan vanaf die begin tot die hede geskets.[3]

• Johan Degenaar