Jesaja

Jesaja (Isaias) het in 'n tyd van hewige politieke onrus gelewe. Die groot moondheid van die tyd, Assirië, het Klein-Asië in die loop van die tweede helfte van die 8e eeu v.C. heeltemal onderwerp. Lande wat geweier het om hulle te onderwerp en teen die oorheersers in opstand gekom het, is met geweld onderdruk en die bevolking weggevoer. In hierdie gevaarlike en verwarrende situasie het Jesaja ʼn beroep op die agtereenvolgende konings van Juda gedoen om hulle van die politiek te weerhou en te swyg, nie net omdat dit vanuit ʼn politieke oogpunt die verstandigste sou wees nie, maar veral omdat dit - soos Jesaja herhaaldelik gesê het nie die groot moondhede is wat die loop van die geskiedenis bepaal nie, ondanks die skyn van die teendeel.

Assirië, met al sy grootheid en mag, het Jesaja gesê, was slegs ʼn werktuig van die Heilige van Israel, wat die Beskikker van die geskiedenis is. Op Hom kan konings en volke vertrou en aan Sy leiding moet hulle hulle oorgee, wat egter nie neerkom op passiewe berusting nie. Die Heilige van Israel het Israel geheilig, dit wil se vir 'n taak van die wêreld afgesonder. Hulle het opdrag om God se weg te bewandel, hulle aan Sy onderwysing (tora) te onderwerp, en so 'n voorbeeld vir die volke te wees.

Daarom het Jesaja hom tot elke prys verset teen elke vorm van godsdiens wat in werklikheid afgodery was, want offers wat met "hande vol bloed" gebring word, is 'n "gruwel" vir die Heer (Jes. 1:10-17). Wat die Here wil - 'n tema wat alle profete gebruik het - is geregtigheid, sosiale regverdigheid: "Soek die reg, beteuel die verdrukker, doen reg aan die wees, verdedig die saak van die weduwee" (Jes. 1:17). As volke en konings aan hierdie eise gehoor gee, het hulle geen vyande nie, hoe magtig, hoe gevrees ook al, en sal hulle eet van "die goeie van die land", voorspoedig en welvarend wees. So nie sal geen bondgenootskap, geen politiek en geen offers hulle help nie, dan sal hulle "deur die swaard geëet word" (Jes. 1:19- 20). Jesaja het aanvanklik groot verwagtinge gehad van die jong koning Hiskia, wat van 725- 697 v.C. geregeer het. Jesaja het verwag dat Hiskia nie in die voetspore van sy voorvaders sou volg nie, maar die stryd teen afgodery, korrupsie en onreg sou aanknoop. Die sogenaamde Immanuel-profesie (Jes. 7) het in die eerste plek waarskynlik betrekking op Hiskia, wat daar as 'n bevryder beskou is.

Na 'n hoopvolle begin - Hiskia het die tempel gereinig van die afgode wat sy vader Agas (735-727 v.C.) daar aangebring het, en het aanvanklik 'n neutrale beleid gehandhaaf - moes die profeet egter tot die slotsom kom dat ook hierdie koning sy volk nie na die weg van God sou teruglei nie. Jesaja het met diepe teleurstelling besef dat die koning en volk die toorn van God oor hulle wek en dat groot rampe sou volg. Maar deur alle nood en ellende heen het die profeet gesê dat 'n nuwe vertroue in God sou ontstaan en dat hulle wat die verskrikking sou oorlewe, tot die Heer sou terugkeer en Sy wil sou doen (Jes.10:20 e.v.). Dan sou ook die koning, wat "spruit uit die stam van Isai" (Jes.11:1 e.v.), geregtigheid beoefen en daar sou vrede in die land en die hele wêreld heers. (lsai was die vader van Dawid en uit sy nakomelinge sou die Messias gebore word.)

Meer as 150 jaar later het 'n onbekende profeet uit die tyd van die Babiloniese ballingskap (587-538 v.C.) Jesaja se boodskap geneem en dit in sy eie leeftyd toegepas. Sy prediking staan in die hoofstukke 40 tot 55 van die boek Jesaja geskrywe.

Dit vorm na die hoofstukke 1 tot 39 van Jesaja die tweede deel van die profetiese geskrif, en word daarom Deutero-Jesaja (tweede Jesaja) genoem. Die woorde van Jesaja het bewaarheid geword: in 587 v.C. het die Babiloniërs, wat die mag van die Assiriërs oorgeneem het, die land binnegeval. Jerusalem is verwoes en die volk is na Babilonië weggevoer. In hierdie omstandighede het Deutero-Jesaja sy volk vertroos. Die Babiloniese Ryk sou spoedig ondergaan - so het hy gepredik – en dan sou die bannelinge na hul land kon terugkeer.

Hierdie terugkeer is egter slegs 'n begin: die bevryding van Israel uit die verdrukking sal die teken vir die bevryding van alle verdrukte volke wees en geregtigheid en vrede sal in die hele wêreld heers (Jes. 45). Een van die indrukwekkendste poëtiese beelde uit die hoofstukke 40 tot 55 is die beeld van die Kneg van die Here. Oor die vraag wat met hierdie Kneg van die Here presies bedoel word, bestaan daar geen eensgesindheid nie. Dit is egter seker dat hy ʼn belangrike rol in die proses van die verlossing speel. In die Joodse tradisie word die Kneg meestal kollektief beskou en met Israel geïdentifiseer. In die Christelike tradisie het die profesieë oor die Kneg van die Here, soos die Immanuel-profesie, op Jesus betrekking. Die boek Jesaja is in die Christelike tradisie dan ook die bekendste en mees geliefde profetiese skrif.

Die derde gedeelte van die boek Jesaja beslaan die hoofstukke 56 tot 66 en word gewoonlik Trito-Jesaja genoem (derde Jesaja). Hierdie derde bundel stam weer uit 'n heel ander tyd, wat egter moeilik is om presies te bepaal. Een gedeelte bestaan uit 'n kommentaar op Deutero-Jesaja terwyl die ander deel bestaan uit die boodskap dat die finale tydperk van verlossing nog nie aangebreek het nie.

Met die vondste aan die Dooie See in 1947 by Koemran is 'n rol van die boek Jesaja waarvan al 66 hoofstukke nog ongeskonde was, aangetref. Ondersoek het getoon dat die gevonde teks uit die 2e eeu v.C. dateer, en skaars van die manuskripte uit 800 n.C. verskil. Die was tot 1947 as die oudste bekend.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409532 band
• Die Bybel: Nuwe vertaling (Bybelgenootskap van Suid-Afrika)

• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Jesaja.