James Stevenson-Hamilton

Stevenson-Hamilton is gebore as die oudste van nege kinders van kol. James Stevenson en sy vrou, Eliza Hamilton. Omdat hy die oudste was, was hy die erfgenaam van die familie se landgoed in Fairholm by Larkhall in Skotland. Stevenson-Hamilton was in Rugby op skool en is toe na die Militêre Akademie Sandhurst waar hy ’n professionele soldaat geword het. In 1888 was hy 'n tweede luitenant in die 6th Inniskilling Dragoons gedurende die Zoeloe-opstand. Hy het in 1898 saam met maj. A. St Hill Gibbons aan die Kaap-na-Kaïro-ekspedisie deelgeneem en gedurende 1898-1899 aan die ondersoek van die Kongo-Zambezi-waterskeiding. Gedurende die Tweede Vryheidsoorlog is Stevenson-Hamilton eervol vermeld en het hy die Queens’s Medal (met 5 gespes) en die King’s Medal (met 2 gespes) ontvang. Teen die einde van die oorlog is hy tot luitenant-kolonel bevorder.

James Stevenson-Hamilton.

Ná die Boereoorlog, in Julie 1902, is hy aangestel as die eerste Opsiener van die Sabie-wildreservaat, ’n gebied wat vóór die oorlog vir die beskerming van die natuurlewe geproklameer is, maar waaraan daarna niks gedoen is nie. Toe Stevenson-Hamilton jag in daardie gebied verbied, het hy teenstand van jagters, boere, wilddiewe, politici en mynmaatskappye ondervind. Nadat hy egter in 1903 ’n groep senior polisie-offisiere met welslae laat vervolg het, het sy teenstanders besef hy is vasbeslote om die gebied as 'n reservaat te bewaar. Die Swartes het hom die gepaste bynaam Skukuza (Shangaan vir hy wat alles omkeer) gegee. Die hoofruskamp se naam is in 1936 verander van “Sabiebrug” en na hom vernoem.

Aanvanklik het Stevenson-Hamilton geen personeel gehad nie, maar teen 1903 het hy vyf Blanke en vyftig Swart bewaarders aangestel om hom te help. In 1904 het hy daarin geslaag om die wildtuin uit te brei (dit het eers slegs die gebied tussen die Krokodil- en Sabieriviere beslaan) sodat dit die gebied tussen die Letaba- en Sabierivier ingesluit het. Dit is later tot teen die Limpoporivier vergroot.

Stevenson-Hamilton is uit sy regiment gesekondeer om die betrekking van bewaarder twee jaar lank waar te neem. Toe hy na die Verenigde Koninkryk teruggeroep word om bevel oor sy regiment oor te neem, het hy verkies om as bewaarder aan te bly. Gedurende die Eerste Wêreldoorlog het hy egter weer by die leër aangesluit en in Noord-Afrika geveeg, waarna die Orde van die Nyl aan hom toegeken is. In 1917 aan die einde van die Eerste Wêreldoorlog was Stevenson-Hamilton werksaam in die Soedannese gemeenskapsdiens en teen 1921 in die Soedannese wildbeskermingsdiens.

By sy terugkeer na die Sabie-wildreservaat het hy sy pogings voortgesit om die wildtuin as ’n nasionale park geproklameer te kry. Wetgewing in hierdie verband is in 1926 aangeneem en op aanbeveling van Stevenson-Hamilton is die Sabie-wildreservaat die Nasionale Krugerwildtuin genoem. Twee jaar later is dit vir die publiek oopgestel. Stevenson-Hamilton het tot 1946 as hoof van dié wildtuin aangebly en toe afgetree. Hy het na Skotland vertrek, maar later na Suid-Afrika terugkeer waar hy hom op Witrivier, naby die Nasionale Krugerwildtuin gevestig het en is in 1957 daar oorlede.

Stevenson-Hamilton-Gedenkbiblioteek

Hy het verskeie boeke geskryf, naamlik Animal life in Africa (1912), The Low-veld (1929), South African Eden (1937) en Wild life in Southern Africa (1947). Hoewel hy nie ’n wetenskaplike opleiding gehad het nie, is die boeke waardevolle naslaanwerke omdat hulle op regstreekse waarneming en ondervinding gebaseer is. Stevenson-Hamilton het eredoktorsgrade in die regte aan die universiteite van Kaapstad en die Witwatersrand in 1945 ontvang vir sy bydrae tot die bewaring van die natuurlewe. Hy was genoot van die Royal Geographical Society en het silwermedaljes van die Londen Soölogiese Vereniging en die Vereniging vir die Bewaring van die Fauna en Flora van die Ryk ontvang.

• Krugerwildtuin

• Trollip, A.E.G. Beyers, C.J. (red.). Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Pretoria: Chris van Rensburg nms. die RGN. p. 962. ISBN 0796904197.