Investituurstryd
Die Investituurstryd[1][2] was 'n magstryd tussen die keisers van die Heilige Romeinse Ryk en die pouse van Rome tydens 11e en 12de eeu. Die stryd is vernoem na die liturgiese handeling met die aanstelling van 'n biskop waar die staf en ring van sy amp aan hom gegee is. Die twis was in wese oor die benoeming van hoë geestelikes soos ryksbiskoppe en abte en abdisse. Beide die keiser en die pous wou die aanstellings maak.
Investituur
In die 10e eeu het die keiser gaandeweg medeseggenskap verkry by die benoeming van biskoppe in die Heilige Romeinse Ryk. Dit was nie snaaks nie, want vaak het die keiser landelike, politieke en selfs militêre opdragte aan die biskoppe gegee. Dit het gelei tot misbruike, soos simonie en die skending van die selibaat. In die 11de eeu het hervormers begin om die sekulêre invloed by die benoeming van geestelikes aan bande te lê. Veral die kloosters van Gorze en Cluny het hulle daarvoor beywer.
Hoewel die twis reeds bestaan het tydens die bewind van keiser Hendrik III, word veral sy seun Hendrik IV met die investituurstryd verbind. Reeds tydens die minderjarigheid van Hendrik IV was die koninklikes, veral sy moeder en regentes Agnes, ontevrede moet die aanstelling van Pous Alexander II en hulle stel Teenpous Honorius II aan.
Hendrik IV en Gregorius VII
Die stryd het egter tot uitbarsting gekom in 1075 tussen keiser Hendrik IV en Pous Gregorius VII. Die pous het ingemeng in die Saksiese oorloë, waardeur die koninklike gesag ondermyn is en die koninklikes het 'n biskop vir Milaan aangestel, iets wat vir die pous onaanvaarbaar was.
Reis na Canossa
Die koning organiseer 'n vergadering van biskoppe waar Pous Gregorius VII afgesit word. Op sy beurt ekskommunikeer die pous koning Hendrik IV. Die koning is daardeur in 'n moeilike posisie geplaas. Party Duitse biskoppe het die pous gesteun en van die adel het gedreig om dieselfde te doen. Hendrik onderneem toe 'n boetedoening-reis na Canossa waar die pous gebly het by Mathilde van Toskane. Hoewel Hendrik ingestem het om hom aan die pous te onderwerp wou Gregorius hom aanvanklik nie ontvang nie. Pas na drie dae wag het die pous ingestem om die koning te ontvang en om die ekskommunikasie in te trek.
Enkele jare later het die stryd opnuut opgevlam. Die pouse het teenkonings benoem Rudolf van Swabe, Herman van Salm en Koenraad, seun van Hendrik IV. Die koning stel toe 'n teenpous , Clemens III aan. Clemens het die koning toe tot keiser gekroon.
Konkordaat van Worms
'n Hele reeks van teenpouse het gevolg, Clemens is agtereenvolgens opgevolg deur Teenpous Theodoricus, Teenpous Albertus en Teenpous Silvester IV. Eers by die konkordaat van Worms in 1122 is nuwe afsprake gemaak waarmee sowel die pous as die koninklikes genoeë geneem het. Die toekenning van wêreldlike mag en funksies bly die reg van die koning. Hy verloor egter die reg om biskoppe aan te stel, maar mag by die verkiesing teenwoordig wees. Dit was 'n aantasting van die mag van die koning, maar hy het voortgegaan om sy mag indirek te laat geld deur sy teenwoordigheid tydens die verkiesing.
Die investituurstryd was daarmee nog nie heeltemal ten einde nie. Tydens die bewind van keiser Frederik I Barbarossa het dit weer opgevlam tydens die wedywering oor die heerskappy in Italië. Die geestelike posisie van die biskoppe het onafhanklik van die koning gebly maar die wêreldlike, feodale en regterlike mag het by die koning gebly. In Frankryk (1106) en Engeland (1107) het die koning al eerder sy investituur-reg opgegee.
Verwysings
- Investiture Controversy. (2008). Encyclopædia Britannica. Deluxe Edition. Chicago: Encyclopædia Britannica.
- Löffler, K. (1910). Conflict of Investitures. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved May 29, 2014 from New Advent: http://www.newadvent.org/cathen/08084c.htm
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. |
