Huis van Stuart

Die naam Stewart kom van die politieke ampsposisie soortgelyk aan goewerneur, bekend as hofmeester (Engels: steward). Dit is aanvanklik as die familie se van aangeneem deur Walter Stewart, wat die derde lid van die familie was wat die amp van hoëhofmeester beklee het. Tydens die 16de eeu het die van se spelling onder Franse invloed verander na "Stuart". Dit was omdat Maria, koningin van die Skotte (Engels: Mary, Queen of Scotts) die spelling verander het om die korrekte uitspraak te verseker van die Skotse naam Stewart terwyl sy in Frankryk gewoon het.

Die 6de hoëhofmeester van Skotland, Walter Stewart (1293–1326), het getrou met Marjorie, dogter van Robert the Bruce, en het ’n belangrike rol gespeel in die Slag van Bannockburn, waarmee hy verdere guns gewen het. Hul seun Robert was die erfgenaam van die Huis van Bruce en ander gebiede. Hy het eindelik die Skotse troon geërf toe sy oom Dawid II in 1371 sonder kinders dood is.

In 1503 het Jakobus IV van Skotland probeer om vrede met Engeland te bewerkstellig deur met koning Hendrik VII se dogter, Margaret Tudor, te trou. Die geboorte van hul seun, later Jakobus V, het die Huis van Stewart in die lyn van afkoms gebring met die Huis van Tudor, en die Engelse troon. Margaret Tudor is later getroud met Archibald Douglas, 6de Graaf van Angus, en hul dogter, Margaret Douglas, was die ma van Hendrik Stuart, lord Darnley. In 1565 is Darnley getroud met sy halfniggie Maria, die dogter van Jakobus V. Darnley se pa was Matthew Stewart, 4de Graaf van Lennox. Lennox was ’n afstammeling van Alexander Stewart, 4de hoëhofmeester van Skotland, wat ook afgestam het van Jakobus II. Darnley was dus ook verwant aan Maria van sy pa se kant van die familie toe hulle getroud is. Danksy hierdie verwantskap het Maria se erfgename deel van die Huis van Stewart gebly.

Maria en lord Darnley kon albei sterk aanspraak maak op die Engelse troon dansky hul gemeenskaplike ouma, Margaret Tudor. Dit het eindelik daartoe gelei dat die egpaar se enigste kind, Jakobus, ná die dood van Elizabeth I van Engeland in 1603 koning van Skotland, Engeland en Ierland geword het in wat bekend gestaan het as die Vereniging van die Krone. Die drie lande het ’n koning gedeel, maar het verskillende regerings, kerke en instellings gehad. Die vereniging het nie verhoed dat ’n gewapende opstand, bekend as die Biskoppe-oorlog, in 1639 tussen Engeland en Skotland ontstaan het nie. Dit het deel geword van die politieke en militêre konflik wat die bewind van Karel I van Engeland, Ierland en Skotland gekenmerk het en gelei het tot ’n reeks konflikte bekend as die Engelse Burgeroorlog.

Die verhoor en teregstelling van Karel I in 1649 deur die Engelse parlement was die begin van elf jaar van republikeinse regering bekend as die Engelse Interregnum. Skotland het die tereggestelde koning se seun, ook bekend as Karel, as hul monarg erken voor hulle ook in ’n republikeinde stelsel gedwing is. In dié tyd, bekend as die Protektoraat, het die belangrikste lede van die Huis van Stuart in ballingskap in Europa gewoon en was daar geen heersende koning nie. Oliver Cromwell en sy seun, Richard, het die mag in hul hande gehad as Lord-Protektors.

Die jong Karel het ná die afskaffing van die Interregnum na Engeland teruggekeer en in 1660 koning Karel II van Engeland, Ierland en Skotland geword. Hy sou egter sy bewind terugdateer na die dood van sy pa elf jaar tevore. Die Skotse steun op Frankryk het herleef in die tyd van Karel II, wie se ma Frans was. Sy suster Henrietta het ook in die Franse koninklike familie ingetrou. Hierdie Franse en Katolieke verbintenisse was ongewild en het eindelik gelei tot die val van die Stuarts, wie se vyande Protestants was, en omdat Karel die Anglikaanse gemeenskap beledig het deur nie net verdraagsaamheid teenoor Katolieke voor te staan nie, maar ook teenoor Protestantse afvalliges.

Karel het geen kinders by sy vrou, Catherine van Braganza, gehad nie, maar het minstens 12 buite-egtelike kinders by sewe verskillende minnaresse as syne erken.[1] Baie van die kinders het die titel hertog of graaf gekry en die hertogdom van Cleveland is spesiaal geskep vir sy een minnares, Barbara Palmer, die Gravin van Castlemaine. Die huidige hertoë van Buccleuch, Richmond, Grafton en St. Albans is almal afstammelinge van Karel.[2]

Diana, die Prinses van Wallis was ’n afstammeling van twee van Karel se buite-egtelike seuns, die Hertog van Grafton en die Hertog van Richmond (wat ook ’n voorvader is van Camilla, koningin-gemalin van die Verenigde Koninkryk, die tweede vrou van koning Charles III). Diana se seun, William, Prins van Wallis, die eerste aanspraakmaker op die Britse troon, sal dus waarskynlik die eerste monarg wees wat van Karel II afstam.

Die bewind van Karel II se broer, Jakobus II van Engeland, is later in die Glorious Revolution omvergewerp ten gunste van Jakobus se skoonseun en dogter, Willem III & II en Maria II. Ná Maria se dood het Willem alleen regeer tot met sy eie dood en hy is opgevolg deur Maria se suster, Anna. Sy is egter sonder enige oorlewende kinders dood en die troon het daarna na die Huis van Hannover gegaan.

In 1706 en 1707 is twee wette deur die Engelse en die Skotse parlement aanvaar om die Verdrag van Unie in werking te stel waarop die twee lande op 22 Julie 1706 ooreengekom het. Die wette het die Koninkryk van Engeland en die Koninkryk van Skotland (voorheen aparte state maar met dieselfde monarg) verenig in ’n enkele staat, die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje.[12]

Wikimedia Commons bevat media in verband met Huis van Stuart.

Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel en:House of Stuart

• Fraser, Antonia (1979). King Charles II. Londen: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 0-297-77571-5.
• Miller, John (1991). Charles II. Londen: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 0-297-81214-9.
• Addington, Arthur C. The Royal House of Stuart: The Descendants of King James VI of Scotland (James I of England). 3v. Charles Skilton, 1969–1976.
• Cassavetti, Eileen. The Lion & the Lilies: The Stuarts and France. Macdonald & Jane’s, 1977.

• Stewart Skotland
• Stuart Brittanje