Hooglandgrensbreuk

Die Hooglandgrensbreuk (Engels: Highland Boundary Fault) is ’n geologiese breuk wat Skotland oorkruis van Arran en Helensburgh aan die weskus tot by Stonehaven in die ooste. Dit vorm die grens tussen twee duidelik onderskeibare fisiografiese gebiede: die Skotse Hoogland en die Skotse Laagland, maar op baie plekke is dit slegs herkenbaar as ’n verandering in topografie.[1]

Loch Lomond, waardeur die Hooglandgrensbreuk loop.

Die breuk loop van suidwes na noordoos, van Lochranza op Arran, deur die Isle of Bute, en deur die suidoostelike dele van die Cowal- en Rosneathskiereiland soos dit in die Firth of Clyde oploop. Dit bereik die kus naby Helensburgh en loop dan verder deur Loch Lomond tot by Aberfoyle, dan Callander, Comrie en Crieff. Dit vorm dan die noordgrens van die Dal van Strathmore en bereik die Noordsee net noord van Stonehaven naby die ruïnes van die Kapel van Sint Marie en Sint Nathalan.[2] Noord en wes van die breuk lê die harde Prekambriese en Kambriese metamorfe gesteentes: mariene neerslae wat metamorfose na skis, filliet en skalies ondergaan het. Suid en oos van die breuk is daar Ou Rooi Sandsteen-konglomerate en sandsteensoorte: sagter afsettingsgesteentes uit die geologiese periodes Devoon en Karboon.[2]

Die Hooglandgrensbreuk was aktief tydens die Caledoniese Orogenese (bergvorming),[1] ’n tektoniese botsings wat van die Middel-Ordovisium tot Middel-Devoon (520 tot 400 miljoen jaar gelede) plaasgevind het tydens die sluiting van die Iapetus-oseaan. Die breuk het veroorsaak dat die Midland Valley met tot 4 000 meter gedaal het, met ’n daaropvolgende vertikale beweging. Die vroeëre vertikale beweging is later vervang met ’n horisontale skuifskeur. ’n Aanvullende breuk, die Southern Upland-breuk, vorm die suidelike grens van die Sentrale Laagland.[2]