Hidrografie

Tot en met die jare dertig van hierdie eeu is dieptemeting nog met 'n skietlood gedoen. 'n Gewig is aan 'n staalkoord gehang en tot op die seebodem neergelaat, waarna die lengte van die draad gemeet is. In die vlakker water was dit heel doeltreffend, maar by dieptes van etlike kilometer het dit 'n saak van onmoontlikheid geword; bowendien was die proses te tydrowend. Teenswoordig word die eggopeiler gebruik. Dit is akoestiese apparaat waarmee seevarendes 'n kontinue beeld van die seebodem langs vasgestelde seeroetes kry. Dit het ook selfs moontlik geword om inligting oor die dieptes en profiele aan weerskante van die roetes te bekom.

Eggopeilers is veral nuttig vir die opspoor van wrakke, vir die inspeksie van ondersese pypleidings en -kabels en vir die opsporing van onwettige ontginningsterreine op die seebodem. Daar bestaan samewerking tussen die verskillende lande en die Internasionale Hidrografiese Buro te Monaco wat die batimetrie betref. Onder toesig van hierdie liggaam word daar saamgewerk aan onder meer 'n wêreldkaart (op 'n skaal van 1:1000 000) genaamd GEBCO (General Bathymetric Chart of Oceans). Elke land beskik ook oor sy eie, gedetailleerde kaarte van plaaslike kuste.

Met behulp van die talle peilings het die mens reeds 'n taamlik duidelike beeld van die oseane kon vorm. Die seebodem is nie uniform in diepte nie, maar word gekenmerk deur bekkens wat geskei word deur rûe. Die kontinente, sowel as die eilande wat geologies daarby hoort, vorm elk ʼn eenheid wat 'n ent onder die water in strek. Die deel wat werklik nog deel is van die kontinent, staan bekend as die kontinentale plaat (vastelandsplaat).

Verder see in neem die hellingshoek van die seebodem skielik toe (met tot 4°) en dit gebeur meestal op dieptes van 80 tot 200 m. Hierdie hellingsknik word as die grens van die plaat beskou. Dit is nie altyd 'n reguit lyn nie, maar word onderbreek deur diep ondersese klowe, ofte wei diep insnydings, wat saamhang met die vorming van die seesand. Die dele onderkant die hellingsknik staan bekend as die kontinentale helling en reik tot op ʼn diepte van duisende meter. Daarna plat die helling af of verdwyn selfs in die sogenaamde abissale vlaktes van die oseaanbekkens.

Behalwe die reeds genoemde bergreekse en rûe is daar op so 'n vlakte soms alleenstaande ondersese berge wat van vulkaniese oorsprong is, dikwels afgeplat deur erosie tydens 'n laer seevlak (dan 'n guyot genoem). In die vlakker water word in die algemeen hierna verwys as banke, iets waarvoor seevaarders baie lugtig is.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Oseaantrog.

Trôe in die Stille Oseaan

Die gemiddelde diepte van die oseane is ongeveer 3 800 m, hoewel daar baie dieper dele voorkom in smal sones (trôe), waarvan die diepste die volgende is:

- Kermadectrog, naby Nieu-Seeland (10 050 m).

- Japanse trog, naby Japan (10 500m).

- Koerilentrog, by Japan (10 500 m).

- Filippynse trog, noordoos van Borneo (10 550 m).

- Tongatrog, noordoos van Nieu-Seeland (10 880 m).

- Marianatrog, noord van Wes-Iran (11 030m).

Om sulke dieptes te peil, moet allerlei korreksies op die verkrygde waarde aangebring word om ʼn getroue weergawe te gee, aangesien die peiling beïnvloed word deur die temperatuur, die soutgehalte en die druk van die water.

Vir die maak van 'n batimetriese kaart, waarop die dieptes van die seebodem aangedui word, moet nie alleen die dieptepeiling nie, maar ook die posisie waar dit gedoen is, aangedui word. Tot voor die Tweede Wêreldoorlog was die seevaarders op die hemelliggame aangewese vir die posisiebepaling, maar van wee die dikwels swak weersomstandighede is daar na ander metodes gesoek om dit te doen. Daar is toe begin om radiopeilings te gebruik.

Tans word akkurate elektroniese peilings gedoen en die ligging word met behulp van die interferensie van elektromagnetiese golwe bepaal. Die golwe word uitgesend deur noukeurig ingestemde senders, en die afsonderlike seine gee gesamentlik 'n duidelike interferensiepatroon op 'n ontvanger.

'n Metode wat al hoe meer gebruik word, is satellietnavigasie, waarby die posisie bepaal word aan die hand van die baan van 'n satelliet. Die foto's wat teruggesend word, is van groot waarde, omdat dit besonderhede bevat van kuslyne, eilande, ensovoorts. Daar is ook probeer om ander inligting, soos die ligging van rûe, banke, ensovoorts, uit die foto's te kry, hoewel daar tot nou toe weinig resultate verkry is. Die satellietmetings gee egter belangrike inligtings oor die seewater aan die (hele!) oppervlakte soos die temperatuur of die saliniteit, wat onmoontlik met skepe verkry kan word.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409508 band